Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesince borçlanma limitinin hatalı hesaplanması nedeniyle 2023 yılı içinde toplam iç borçlanma tutarının yüzde onunun geçildiği, borçlanma limitinin yüzde onunu geçen kısım için yapılan iç borçlanmalarda meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararı ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının onayının alınmadığı tespit edilmiştir.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Borçlanma” başlıklı 68’inci maddesinin birinci fıkrasının (d) ve (e) bentlerinde;

“d) Belediye ve bağlı kuruluşları ile bunların sermayesinin yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları şirketlerin, faiz dâhil iç ve dış borç stok tutarı, en son kesinleşmiş bütçe gelirleri toplamının 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’na göre belirlenecek yeniden değerleme oranıyla artırılan miktarını aşamaz. Bu miktar büyükşehir belediyeleri için bir buçuk kat olarak uygulanır.

e) Belediye ve bağlı kuruluşları ile bunların sermayesinin yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları şirketler, en son kesinleşmiş bütçe gelirlerinin, 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre belirlenecek yeniden değerleme oranıyla artırılan miktarının yılı içinde toplam yüzde onunu geçmeyen iç borçlanmayı belediye meclisinin kararı; yüzde onunu geçen iç borçlanma için ise meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararı ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının onayı ile yapabilir.” hükümleri yer almaktadır.

5393 sayılı Kanun esasında belediyelerin borçlanma yetkisinin yöntemini gösteren ve hâlihazırda yürürlükte olan 21.02.2005 tarih ve B050MAH0740001/45201 sayılı İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü (Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğü) yazısında; “… Borçlanma talebinde bulunan belediyeler toplam borç stoklarını hesaplamak veya tespit etmek amacıyla; Hazine Müsteşarlığı, Emekli Sandığı Genel Müdürlüğü, ilgili Sosyal Sigortalar Kurumu İl müdürlüğü, İller Bankası Genel Müdürlüğü, ilgili vergi dairesi müdürlüğü ve ilgili TEDAŞ biriminden alacakları yapılandırılmış, kesinleşmiş veya diğer şekilde borç durumuna ilişkin belgelere göre gerekli hesaplamayı yaparak borçlanma talep dosyasına ekleyeceklerdir. Bu belgelere ilave olarak, belediyenin piyasaya ve personeline borcunun olup olmadığı, varsa borç miktarı belediye başkanı tarafından imzalanmak suretiyle ayrıca borçlanma talep dosyasına eklenecektir. …” denilmektedir.

Büyükşehir Belediyesinin 2022 yılı kesinleşmiş bütçe gelirleri tutarı 3.428.269.703,17 TL olarak gerçekleşmiştir. Vergi Usul Kanunu gereğince 2022 yılı için belirlenen yeniden değerleme oranı %122,93’tür. Bu durumda, Büyükşehir Belediyesinin borçlanma limiti; 2022 yılı kesinleşmiş bütçe gelirlerinin yeniden değerleme oranıyla arttırılan tutarı 7.642.641.629,28 TL’nin %50 fazlası olarak 11.463.962.473,92 TL’dir.

Büyükşehir Belediyesinin 2023 yılı toplam borç stoku 2.624.203.462,01 TL olup, limit aşımı bulunmamaktadır.

5393 sayılı Kanunun 68’inci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi uyarınca ise belediyeler, borçlanma limitinin yılı içerisinde toplam %10’unu geçmeyen iç borçlanmayı belediye meclisinin kararı; yüzde onunu geçen iç borçlanma için ise meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararı ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının onayı ile yapabilecektir.

Buna göre Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi, 2023 yılı için hesaplanan borçlanma limiti tutarı 11.463.962.473,92 TL’nin yılı içinde toplam %10’u tutarında 1.146.396.244,39 TL’yi geçmeyen iç borçlanmayı Büyükşehir Belediye Meclisi kararı, bu tutarı geçen iç borçlanmayı ise meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararı ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının onayı ile yapabilecektir.

Büyükşehir Belediyesi tarafından düzenlenen 2023 yılı borçlanma limiti hesaplaması aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

‌Tablo 10: Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi 2023 Yılı Borçlanma Limiti Hesaplaması

Yapılan incelemede;

Büyükşehir Belediyesinin 2023 yılı borçlanma limiti tutarı 11.463.962.473,92 TL’nin yılı içinde toplam %10’unun 1.146.396.244,39 TL olarak hesaplanması gerekirken, borçlanma limitinin 19.517.459.080,77 TL, buna göre de %10'luk sınırın 1.887.601.801,02 TL olarak hatalı hesaplandığı,

Bu durumun, 2023 yılı borçlanma limiti hesaplanırken Büyükşehir Belediyesi, ŞUSKİ Genel Müdürlüğü ile bunların sermayesinin yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları şirketlerin tamamının en son kesinleşmiş bütçe gelirleri toplamının esas alınmasından kaynaklandığı,

Büyükşehir Belediyesinin 2023 yılı içinde toplam iç borçlanma tutarının 1.350.000.000,00 TL olarak gerçekleştiği ve yılı içinde toplam %10’luk sınırın 203.603.755,61 TL tutarında aşıldığı, aşan kısım için yapılan iç borçlanmalarda meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararı ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının onayının alınmadığı tespit edilmiştir.

Bu durumun 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Borçlanma” başlıklı 68’inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde “iç ve dış borç stoku” kavramları ile belediye ve bağlı kuruluşları ile bunların sermayesinin yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları şirketlerin borç limiti hesaplanırken hesaplamanın ayrı ayrı mı yoksa birlikte mi yapılacağı konularının Büyükşehir Belediyesi dahil diğer mahalli idareler tarafından farklı farklı anlaşılmasından kaynaklandığı anlaşılmaktadır.

Borçlanma limitinin Büyükşehir Belediyesinin en son kesinleşmiş bütçe gelirleri üzerinden hesaplanarak yılı içerisinde yüzde onluk kısmını geçen her bir iç borçlanma için meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararı ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının onayının alınması gerekmektedir.

Mahalli idareler arasında uygulama birliğin sağlanmasını teminen, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Borçlanma” başlıklı 68’inci maddesinin; “iç ve dış borç stoku” ve “borçlanma limiti” kavramlarının aktif ve pasif vade uyumu ile gelir ve gider dengesi dikkate alınarak tanımlanması ile iç ve dış borçlanmayla ilgili uygulama usul ve esaslarını belirlemesini kapsayacak şekilde yeniden düzenlenmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir.