Açıköğretim Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi, Bilgisayar Bilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Döner Sermaye İşletmesi (ATABAUM İşletmesi olarak anılacaktır)’nden 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu hükümlerine aykırı şekilde doğrudan hizmet satın alımı yapmaktadır.

Açıköğretim Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi, ATABAUM İşletmesi’nden öğrencilere ve Üniversiteye verilen bilişim hizmeti karşılığında hizmet satın alındığı gerekçesiyle ödeme yapmaktadır. ATABAUM İşletmesi’nin talebi ve Atatürk Üniversitesi Döner Sermaye Yürütme Kurulu’nun muhtelif tarihlerdeki kararları ile ''Ön Lisans, Lisans, Yüksek Lisans ve Doktora Öğrencisi Harçları Öğrenci Başına Aylık” miktar baz alınarak birim fiyat belirlenmekte ve bu fiyat ile öğrenci sayısı çarpılarak Açıköğretim Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi’nin ödeyeceği aylık toplam miktar belirlenmektedir. Satın alma işleminde ihtiyacın ve yaklaşık maliyetin belirlenmesinde Açıköğretim Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi’nin hiçbir inisiyatifi bulunmamakta; yalnızca ödeme yapmaktadır. İki birim arasındaki hizmet satın alım ilişkisine dair imzalanmış bir sözleşme veya protokol de bulunmamaktadır. Ayrıca Açıköğretim Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi’nce hazırlanmış bir teknik / idari şartname de yoktur. Bir başka anlatımla, satın alma işlemi tamamen 4734 sayılı

Kamu İhale Kanunu kuralları dışında gerçekleşmektedir. Ödeme emri eki belgelerde ödemenin 4734 sayılı Kanun’un 22’nci maddesinin “b” bendine göre doğrudan temin şeklinde yapıldığı iddia edilse de, aynı onay belgesinde ayrıca “Fakültemiz öğrencilerinin Atatürk Üniversitesi Bilgisayar Bilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürlüğü öğrenci otomasyonunu kayıt işlemlerinden başlayarak mezuniyetine kadar kullanabilmesi için öğrencilik hizmetinin satın alınması gerekmektedir.” ifadesi de yer almaktadır. Hizmetin bedeli öğrencilerden değil bir başka döner sermaye işletmesinden alınmaktadır. 4734 sayılı Kanun’un “Doğrudan temin” başlıklı 22’nci maddesinin “b” bendine göre sadece gerçek veya tüzel tek kişinin ihtiyaç ile ilgili özel bir hakka sahip olması durumunda doğrudan temine başvurulabilecektir. ATABAUM İşletmesi’nin “ihtiyaç” ile ilgili özel bir hakkı olduğu şeklinde bir yorum yapmak tarafımızca olası görülmediği gibi, bu ilişkide bir şartname de olmadığı için “ihtiyaç”ın ne olduğunu da satın alan değil hizmet satan belirlemektedir. Doğrudan teminde idarelere Kanun’da sayılan ihale usullerinden farklı olarak ihtiyaçların ilân yapılmaksızın, teminat alınmaksızın, ihale komisyonu kurma ve 10’uncu maddede sayılan yeterlik kurallarını arama zorunluluğu bulunmaksızın ihtiyaçların temini imkânı verilmiştir. Görüleceği üzere doğrudan teminde Kanun’un 9’uncu maddesine göre yaklaşık maliyetin ve 12’nci maddesine göre teknik / idari şartnamenin satın alımı yapacak kurum tarafından belirlenmesi zorunluluğu sürmektedir.

Ayrıca, 4734 sayılı Kanun’un “İdarelerce uyulması gereken diğer kurallar” başlıklı 62’nci maddesinin birinci fıkrasının “e” bendine göre;

“(Değişik: 20/11/2017-KHK-696/83 md. Aynen kabul: 1/2/2018-7079/78 md.)(1) 1) 5018 sayılı Kanuna ekli (I), (II), (III) ve (IV) sayılı cetvellerde yer alan kamu idareleri (MİT Müsteşarlığı hariç) ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar, 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye ekli (I) sayılı listede yer alan idarelerin merkez ve taşra teşkilatları, il özel idareleri, belediyeler ile bağlı kuruluşları ve bunların üyesi olduğu mahalli idare birlikleri, birlikte veya ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlası il özel idareleri, belediyeler ve bağlı kuruluşlarına ait şirketler; merkezi yönetim, sosyal güvenlik kurumu, fon, kefalet sandığı, yatırım izleme ve koordinasyon başkanlığı, gençlik hizmetleri ve spor il müdürlüğü, mahalli idare ve şirket bütçelerinden veya döner sermaye bütçelerinden, anılan liste kapsamındaki diğer idareler için ise kendi bütçelerinden personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı veya niteliği itibarıyla bu sonucu doğuracak şekilde alım yapamaz ve buna imkân sağlayan diğer mevzuat hükümleri uygulanmaz.” Açıköğretim Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi’nin ATABAUM İşletmesi’nden yaptığı hizmet satın alımı bu yasak kapsamında değerlendirilmelidir.

Öte yandan birim fiyat ATABAUM İşletmesi’nin personele yapılacak katkı payı ödemesini en üst düzeyde mümkün kılacak gelir miktarı göz önünde bulundurularak tespit edilmektedir. İşletme’nin 2020 yılı Gelir Tablosunda Net Satışlar 4.764.501,54 TL; Genel Yönetim Giderleri 4.758.128,59 TL ile başa baş gitmekte; gelirin hemen tamamı genel yönetim giderine ayrılmaktadır. Açıköğretim Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi’nin 2020 yılının tamamında aşağıdaki tabloda da gösterildiği üzere KDV hariç 5.604.513,80 TL’lik ödediği miktar ATABAUM İşletmesi’nin yıllık 4.764.501,54 TL’lik toplam gelirinin de üzerindedir. Bu hizmet satın alım uygulamasından ayrıca 2020 yılı için önceki yıldan devirle birlikte 1.484.876,96 TL devreden KDV ortaya çıkmıştır. ATABAUM İşletmesi yılı 806.384,23 TL zararla kapamıştır. 2019 yılı zararı da 3.460.638,11 TL olup buna rağmen katkı payı ödemeleri sürmüştür. 2020 yılı zarar miktarı, personel katkı payı ödemesi olan 801.406,70 TL ile hemen hemen aynıdır. 2547 sayılı Kanun ‘un 58’inci maddesinin ikinci maddesinin “i” bendine göre döner sermaye gelirlerinden yapılacak olan ödemelerde gelir-gider dengesinin gözetilmesi zorunludur. Bu hükme uyulmamıştır.

‌Tablo 2: 2020 Yılında Açıköğretim Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi’nin ATABAUM İşletmesi’ne Yaptığı Ödemeler Tablosu

Üniversite Yönetim Kurulu'nun 05.10.2020 tarih ve 326 / 327 sayılı kararları dahilinde “Koronavirüs pandemisi nedeniyle AÖF sınavlarının online yapılması bir yandan bilgi işlem altyapı yatırım gereksinimini artırırken, diğer yandan her bir sınavın 10 gün sürmesi sistem

üzerinde sürekli gözetim yapan bilgi işlem personel sayısını arttırmıştır. Açıköğretim Fakültesine verilen bu hizmetin kesintisiz olarak yürütülebilmesi için öğrenci hizmet bedelinin

11 Eylül 2020 tarihinden itibaren aylık 5 + 5 TL/öğrenci olarak belirlenmesinin uygun olacağına” karar verilmiştir. Görüleceği üzere hizmet satın alan idarenin hiçbir inisiyatifi bulunmamaktadır. 10,00 TL ücretin teknik olarak maliyetinin nasıl oluştuğu açıklanmadan doğrudan ödeme yapılması istenmektedir. Örneğin ne gibi yatırımların yapılması gerektiği, işçiliğin maliyete etkisi, işçiliğin mesai saatleri içi veya dışında olup olmadığı, mesai saatleri içinde ise personelin maaş karşılığı yapmakta olduğu işlere etkisi açıklanmamaktadır.

• Üniversitenin bilgi sistemleri ve iletişim alt yapısını geliştirmek için gerekli her türlü araştırma ve geliştirme çalışmaları yapmak, ihtiyaç duyulan yazılım ve otomasyonları gerçekleştirmek, çalıştığı konularda iletişim altyapısı ve veri bankaları kurmak, güncelleştirilmesini sağlamak,

• Üniversitenin farklı birimlerinde yürütülen internet uygulamalarını, her türlü donanım, yazılım lisanslama işlemlerini takip ve koordine etmek, e-üniversite projeleri ile ilgili çalışmaları yapmak

  zaten ATABAUM Merkezinin faaliyet alanları içerisindedir. Ödemelerin gerekçesi olarak gösterilen iş kalemleri ile Merkezin ve Üniversite Bilgi İşlem Daire Başkanlığı’nın görevleri birbirine girmiştir.

  5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun Geçici 11'inci maddesine göre döner sermaye işletmelerinin bütçelerinin hazırlanması, uygulanması, sonuçlandırılması ve muhasebesi ile kontrol ve denetimi Hazine ve Maliye Bakanlığınca yürürlüğe konulan Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği ile belirlenmektedir. Bu Yönetmelik'te Döner Sermaye İşletmesi, “Genel Yönetim kapsamındaki kamu idarelerine kanunlarla verilen asli ve sürekli kamu görevlerine bağlı olarak ortaya çıkan ve genel idare esaslarına göre yürütülmesi mümkün olmayan mal ve hizmet üretimine ilişkin faaliyetlerin sürdürülebilmesi için, kamu idaresine bağlı olarak kurulmuş işletmeler” olarak tanımlanmıştır. ATABAUM İşletmesi’nin sunduğunu iddia ettiği hizmetler bu tanıma uygun değildir. Hemen tüm geliri bir başka döner sermaye işletmesinden sağlamaktadır. Üniversite dışına dönük faaliyeti yok gibidir. Adeta mevzuatında sayılan görevleri olan Bilgi İşlem Daire Başkanlığı ve Bilgisayar Bilimleri Araştırma ve Uygulama Merkezi dışında, bağımsız bütçeli bir yapı oluşturulmuştur.

  2019 Sayıştay Denetim Raporu’nda da Bilgisayar Bilimleri Araştırma ve Uygulama Merkezi (ATABAUM) Döner Sermaye işletmesinin faaliyet alanı ile Üniversite Bilgi İşlem Merkezi Daire Başkanlığı görev alanının çakıştığı, söz konusu döner sermaye işletmesinin gelirinin büyük kısmının yine diğer bir döner sermaye biriminden sağlandığı konusunda bulgu yer almıştır. Bulgu sorunlara yol açan uygulamaya son verilerek kurumsal bilgi işlem sistemlerinin ve faaliyetlerinin 124 sayılı KHK kapsamında Bilgi İşlem Merkezi Daire Bilgi İşlem Daire Başkanlığı bünyesinde yapılandırılması gerektiği değerlendirilmesiyle neticelenmiştir. Aynı durum yukarıda ayrıntılarıyla açıklandığı üzere 2020 yılında da sürmektedir.