İdarenin iş ve işlemlerinin incelenmesinde, İzmir Aliağa Güzelhisar Barajı’nın önemli bir kaynak olduğu ancak İZSU’nun, dolayısıyla da kent halkının, bu kaynaktan içme suyu olarak yeterli miktarda faydalanamadığı hatta bölgenin fazla yağış aldığı dönemlerde baraj suyunun denize deşarj edildiği görülmüştür.

Güzelhisar Barajı’ndan içme ve kullanma suyu olarak temin edilecek su miktarı; 11.04.1983 tarihinde DSİ ile PETKİM arasında yapılan Güzelhisar Barajı’nın işletilmesi hakkındaki protokolde “…Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığında 31 Mart 1977 tarihinde yapılan toplantıya ilişkin protokolde ve bundan sonraki yazışmalarda 2.500 lt/sn’ lik suyun

dağıtımının şu şekilde belirlendiği tespit edilmiştir…” denilerek Aliağa Belediyesine barajdan verilecek su miktarının %2,8 oranında, 70 lt/sn olarak tahsis edildiği belirtilmektedir. Bu protokolden yola çıkılarak, İzmir ili Aliağa ilçe şebekesine verilen içme ve kullanma suyunu arıtmak üzere, İller Bankası tarafından 70 lt/sn kapasiteli Aliağa İçme Suyu Arıtma Tesisi 1993 yılında yapımı tamamlanarak işletmeye alınmıştır. 2014 yılında da 5216 sayılı Kanun kapsamında arıtma tesisinin işletimi İZSU’ya geçmiştir.

18.03.2011 tarihli yazıda, DSİ 2. Bölge Müdürlüğü ve Petkim Genel Müdürlüğünden Aliağa merkez ve çevresindeki mevcut yeraltı suyu kaynaklarının kalite ve miktar açısından yetersiz olmasından dolayı İZSU tarafından alternatif su kaynakları araştırmalarının yapıldığı, bu kapsamda hazırlatılan Mayıs 2009 tarihli “Aliağa Güzelhisar Barajı Su Potansiyeli Değerlendirme Raporu” sonucuna göre bölgenin yoğun yağış almasından dolayı doluluk oranı yüksek olan Güzelhisar Barajı’nın fazla suyunun denize bırakıldığı ve bu su miktarlarının (1985-2009 yılları arası) oldukça yüksek olduğu, bu duruma göre önemli miktarda suyun boşa aktığı ve kaynak israfına neden olunduğu, Güzelhisar Barajı’ndan (ki önemli bir yüzeysel su kaynağı) insani tüketim amaçlı olarak kamunun su ihtiyacının karşılanmasının öncelikli olması gerektiği belirtilerek, baraj suyundan faydalanan diğer kurumlar ve sulama suyu hakkı da düşünülerek planlanacak uygun su yönetimiyle İZSU’ya daha fazla su verilebileceği, buna ilişkin hazırlanacak protokol doğrultusunda içme suyu arıtma tesisi yapım yatırımına başlanılabileceğinden bahsedilmiş ve bir protokol düzenlenmesi haklı olarak talep edilmiştir.

Bu talebin ardından 04.06.2012 tarihinde PETKİM, İBB ve İZSU arasında yapılan “Güzelhisar Barajından Mevsim Koşulları Doğrultusunda Alınabilecek Fazla Suyun Değerlendirilmesine İlişkin Protokol”de “PETKİM, mevcut tesislerinin ve PETKİM yerleşkesinin bulunduğu yarımadada kurulacak tesislerin su ihtiyacını öncelikle karşıladıktan sonra, PETKİM ile DSİ arasında imzalanan 11.04.1983 tarihli Protokole göre Aliağa Belediyesi için İZSU’ ya 70 lt/sn’ nin üzerine, baraj su seviyesi 90,00 metrenin üzerinde olduğu sürece İZSU’ ya Protokol süresince ilave 80 lt/sn baraj suyu verecektir. PETKİM ayrıca baraj su seviyesi Aralık-Ocak-Şubat-Mart aylarında 103,37 m üzerinde olduğunda ve Nisan ayında da baraj su seviyesi 105,19 m’nin üzerinde olduğunda İZSU’ ya en fazla(toplam) 300 lt/sn olmak üzere baraj suyu verecektir.” maddesi yer almıştır.

Söz konusu protokolün imzalanmasına müteakip, Aliağa İçme Suyu Arıtma Tesisi için tüm yapıların betonarmesinin risk altında olduğu görüşünün birebir oluşmaya başladığı ve risklerin tehlike boyutuna ulaşmış durumda olduğunun belirtildiği İzmir İnşaat Mühendisleri

Odasının raporu, Aliağa ve çevresindeki yerleşim yerlerindeki su ihtiyacının artışı ve aynı anda yeraltı su kaynaklarındaki azalma ve su kalitesi sorunları nedeniyle kuyuların dinlenmeye alınması gerekliliği konuları da dikkate alınarak hem arıtma tesisi kapasitesinin yetmemesi hem de tesisin tüm yapılarında teknik risklerin artması gerekçeleriyle İZSU tarafından yeni bir içme suyu arıtma tesisinin yapılması kararı alınmış, 300 lt/sn kapasiteli Aliağa İçmesuyu Arıtma Tesisine ait uygulama projeleri hazırlatılmıştır.

Uygulama proje çalışmaları devam ederken, 3 (üç) yıl olan protokolün süresi 04.06.2015 tarihinde sona ermiştir. Protokolün yenilenmesi için genel müdür yardımcıları düzeyinde görüşmeler devam etmiş ve mutabakata varılan “Güzelhisar Barajı’ndan Mevsimsel Koşulların Uygun olduğu Dönemlerdeki Fazla Baraj Suyunun Verilmesine Dair Protokol”ün onaylanması öncesi tüm çalışmalar tamamlanmıştır.

İZSU tarafından hazırlanan İzmir İçmesuyu Projesi Master Plan Raporu’ nun ‘Nüfus ve İçmesuyu İhtiyaç Projeksiyonunun Belirlenmesi Raporu’ bölümünde Aliağa ilçesinin 2013 yılı sayım sonuçlarına göre 62.207 olan nüfusunun, nüfus artış hesapları ortalamasına göre 2050 yılında 170.000’ i bulacağı tahmin edilmekte olup, buna bölgenin sanayi yönünden büyümesin ve diğer faktörler (ülkemiz genelinde batı bölgelerinin aldığı göç durumu, otoyol yapım kararları vs.) de eklendiğinde daha da yüksek olacağı öngörülmektedir. Bu bağlamda söz konusu nüfus hesaplaması 2025 yılı 81.000 olarak tahminlenmesine karşın, TÜİK verilerine göre 2021 yılı ilçe nüfusun 103.364 olduğu, gerçek nüfusun öngörülenin de ilerisinde seyrettiği görülmektedir.

Bununla birlikte, İZSU işletme ve abone birimlerinin verilerine göre; Aliağa ilçe merkezinin içme ve kullanma suyu ihtiyacı toplamda son derece stratejik olan yer altı su kaynaklarından 10 kuyudan 148 lt/sn ve mevcut haliyle Güzelhisar Barajı’ndan alınan suyun arıtıldığı içme suyu arıtma tesisinden de 70 lt/sn olarak karşılanmaktadır. Aliağa ilçe merkezinde içme ve kullanma suyu yıllık ortalamalara göre 150 lt/sn olmakla birlikte bu miktar turizm hareketliliğine bağlı olarak yaz aylarında 250 lt/sn kapasiteyi bulmaktadır.

Yukarıda belirtilen nüfus öngörüleri ve mevcut nüfus verileri haricinde de öngörülemeyen hızlı nüfus artışı ve mevcut kullanım verileri dikkate alındığında; kuyular ve barajdan gelen toplam 218 lt/sn’ lik suyun günümüz su ihtiyacını ancak karşıladığı, yıllar içinde artacak su kullanımı, dönemsel olarak kuyulardan yapılan fazla su çekiminden kaynaklanan (buna kaçak kuyular da dâhil) yeraltı suyu seviyelerindeki düşüş ve suyun kalite değişimi, ayrıca aynı havzadan beslenen diğer ilçe kuyularında da sıkıntıların artması dolayısıyla ‘paket

arıtma sistemi’ ihtiyacının doğması sebebiyle kuyuların uzun süreli dinlendirilmesi ihtiyacı, kendini yenilemesi gerekliliği öngörülmektedir.

Bu nedenlerle Aliağa ilçe merkezi ve yakın çevresinin, mevcut ve gelecek içme suyu temini için en uygun (ekonomik) ve en sağlıklı çözüm denize savaklanan (doluluğun yüksek olduğu dönemlerde özellikle boşa giden) Güzelhisar Barajı suyunun kullanılmasıyla, yeraltı su kaynaklarımızın dinlendirilmesi, son yıllarda Güzelhisar Barajı’nın yıllara göre baraj su seviyelerinin yüksek olması da göz önüne alındığında, 2012 yılı protokolünde belirlenen 105.19 metre üzerindeki baraj seviyesi yerine 95 metre üzerindeki baraj seviyesinde 300 lt/sn suyun İZSU‘ya verilmesi ve İdarenin bölgede yürüttüğü içme suyu kaynak ihtiyaç dengesinde çok büyük bir önem arz ettiği belirlenmiştir.

Bu kapsamda; özellikle son yıllarda Güzelhisar Barajı’nın yıllara göre baraj su seviyelerinin genellikle 95 metrenin üstünde olduğunun belirlenmesi üzerine 2021 yılında güncellenen ve imza aşamasına gelen Protokolün Madde 3.3’ te “PETKİM; kendi tesislerinin ve PETKİM’in yer aldığı S…..R Türkiye Enerji A.Ş. Özel Endüstri Bölgesi’nde (“S…R ÖEB”) mevcut ve kurulacak tesislerin su ihtiyacını öncelikle karşıladıktan sonra, PETKİM ile DSİ arasında imzalanan 11.04.1983 tarihli Protokole göre Aliağa Belediyesi için İZSU’ya verilen 70 lt/sn’nin üzerine, baraj su seviyesi 90.00 metrenin üzerinde olduğu sürece İZSU’ ya Protokol süresince ilave 80lt/sn baraj suyu verecektir. PETKİM ayrıca baraj su seviyesi 95 metrenin üzerinde olduğunda İZSU’ya en fazla(toplam) 300 lt/sn olmak üzere baraj suyu (ham su) verecektir.” hükmü özelinde mutabakata varılmıştır.

Bu oranların çok daha üzerinde temiz kaynak suyunun içme ve kullanma suyu ağına verilmesi mümkün ve gereklidir.

Türkiye kişi başına ortalama 1500 metreküplük yıllık kullanılabilir su miktarı ile su fakiri olma yolunda ilerleyen bir ülkedir. 2030 yılında ise kişi başına düşen 1100 metreküp kullanılabilir su miktarıyla, su sıkıntısı çeken ülke durumuna geleceği öngörülmektedir.

Sonuç olarak; bulunduğu lokasyon için son derece önemli bir yüzey suyu kaynağı olan Güzelhisar Baraj suyunun öncelikle, sanayide kullanılması yerine İZSU-PETKİM işbirliği ile doğru bir bölgesel su yönetim politikası oluşturularak, özellikle PETKİM’in yaşamsal içme- kullanma suyunu endüstriyel üretimde olabildiğince az kullanmasını sağlayıp, yerine arıtılmış suyu kullandırtmak ve Güzelhisar Barajı’ndan Aliağa ilçesine daha fazla insani tüketim suyu verilmesini sağlamak yukarıda gerekçeleri açıklandığı üzere; hem su gibi çok önemli doğal

kaynağın etkin kullanımı hem de ana gelir kalemlerinden biri su satışı olan su idaresine kamu kaynağı oluşturması açısından önem arzetmektedir.