Kurum tarafından verilen Atıksu Kalite Kontrol Ruhsatları (AKKR) ve Kurum Veri tabanı üzerinde yapılan incelemelerde;

1. İşyeri olarak su ve atık su tahakkuku yapılan bazı işyerlerinin AKKR almadığı,

2. Atık Suların Kanalizasyon Şebekesine Deşarj Yönetmeliği uyarınca AKKR sahibi işyerlerinde gerçekleştirilmesi gereken Kontrol ve İzleme sıklığına riayet edilmediği,

3. Kontrol ve İzleme sıklığına ilişkin ilgili birim tarafından tutulan tablo ile işyerlerinin fiili sarfiyat miktarları arasında zamanla farklılıklar oluştuğu görülmüştür.

1. Bazı işletmelerin AKKR sahibi olmaması

   Kurum tarafından çıkarılarak yürürlüğe konulan Atık Suların Kanalizasyon Şebekesine Deşarj Yönetmeliği’nde Kurumun görev ve yetki alanı içinde kalan ve atık su toplama sistemine ve/veya kanalizasyona bağlantı yapan/yapacak olan bütün atık su kaynaklarının izleme ve denetlemelerinin bu Yönetmelik kapsamında yapılacağı belirtilmiştir.

   Söz konusu Yönetmelik’in “Tanımlar ve kısaltmalar” başlıklı 3’üncü maddesinde “Atıksu Kalite Kontrol Ruhsatı (AKKR)”;

   “Üretim ve / veya faaliyetleri sonucu oluşan atıksularına, bu Yönetmelikte belirtildiği şekilde, gerekli önlemleri alan endüstriyel atıksu kaynaklarına, Muğla Su Ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından verilen belgeyi ifade eder” şeklinde tanımlanmış,

   Aynı maddede “Endüstriyel Atık Suyun” “Endüstri tesislerinin, otellerin, imalathanelerin, ticari işletmelerin, sanayi sitelerinin, evsel atıksu dışında kalan her türlü üretim, işlem ve prosesinden kaynaklanan atıksular” olduğu ifade edilmiştir.

   Yönetmelik’in “Endüstriyel atıksu kaynaklarının kanalizasyon şebekesinden yararlanma koşulları” başlıklı 11’inci maddesinde belediyeler tarafından verilen işyeri açma ve

   
   

   çalıştırma ruhsatı belgesi başvurusunda istenen evraklar arasında Atıksu Kalite Kontrol Ruhsatının da yer alması gerektiği, atıksularını kanalizasyona deşarj eden her endüstriyel atık su kaynağının bir AKKR almak zorunda olduğu, “Atıksu kalite kontrol ruhsatı (AKKR)” başlıklı 12’nci maddesinde ise yeni kurulacak olan veya Yönetmelik yürürlüğe girmeden önce kurulmuş ve faaliyette olan, ancak henüz ruhsat almamış olan her atıksu kaynağının AKKR almak üzere, Kuruma en geç 1 yıl içinde başvurmasının mecburi olduğu belirtilmiştir. Aynı maddede AKKR bedelinin Yönetmelik’e bağlı çıkarılan Yönerge’de ve Abone Hizmetleri ve Tarifeler Yönetmeliği’nde belirleneceği ifade edilmiştir.

   Kurum tarafından verilen AKKR’lere ilişkin detaylı tablolar ilgili birimden alınmış ve veri tabanında yer alan tahakkuk ve sicil tabloları ile karşılaştırılmıştır. Bu kapsamda veri tabanından 2018 yılına ilişkin tüm dönemlerde İşyeri (Normal, Köy, Belde, Marina ve Liman) aboneliğine ilişkin tarife üzerinden atık su faturası tahakkuk ettirilen tüm işyerleri süzülmüş, söz konusu işyerlerine ilişkin toplam sarfiyat miktarları çıkarılarak bir tablo oluşturulmuştur.

   Daha sonra veri tabanı üzerinden oluşturulan mezkûr tablo ile ilgili birimden alınan AKKR tablosu kıyaslanmış ve aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır:

   • Kurumun kuruluşundan 2018 yılının sonuna kadar 1.663 ayrı işletmeye Atıksu Kalite Kontrol Ruhsatı (AKKR) verilmesine karşın 2018 yılında atık su bedeli ödeyen ve işyeri tarifesi üzerinden faturalandırılan toplam 32.351 abonelik (24.774 değişik Kişi veya Kurum) olduğu,

   • Söz konusu aboneliklerden sarfiyat miktarı100 m3/yıl ve üzeri olan toplam 9.077 aboneye (7.923 değişik Kişi veya Kurum) ve 500 m3/yıl ve üzeri sarfiyatı olan toplam

     2.132 aboneye (1.979 değişik Kişi veya Kurum) ilişkin Ruhsat tablosunda herhangi bir bilgi bulunmadığı görülmüştür.

   • Bununla birlikte Kurumdan alınan AKKR tablosunda yer alan 1.663 adet işletmeden 632’sinin 2018 yılında atık su tahakkuku olmadığı, dolayısıyla 2018 yılında atık su tahakkuku olan işletme sayısı ile AKKR sahibi işletme sayısı arasındaki farkın yukarıda belirtilenden de daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.

   • Atık Suların Kanalizasyon Şebekesine Deşarj Yönetmeliği’nde ticari işletmelerin her türlü üretim, işlem ve prosesinden kaynaklanan atık sularının “Endüstriyel Atıksuyu” olduğu, endüstriyel atıksu kaynaklarının Atıksu Kalite Kontrol Ruhsatı almak zorunda oldukları, söz konusu ruhsat için Kuruma bedel ödeneceği tereddüte mahal bırakmayacak katiyette belirtilmiştir. Yönetmelik’te AKKR alacak endüstriyel atıksu kaynakları arasında ayrım

     
     

     yapılmaksızın tümünün ruhsata tabi olduğu açıkça belirtilmiş, ticari işletmenin büyüklük- küçüklük, sarfiyat miktarı gibi unsurlara göre ruhsat almaktan muaf olacağına ilişkin bir hükme yer verilmemiştir.

     Yapılan analizlerde de görüleceği üzere Kurumun kendi bilgi sistemlerinde yer alan ve İşyeri tarifesi üzerinden faturalama yapılan birçok işyeri henüz AKKR sahibi değildir. Söz konusu husus hem Kurum gelirlerinde azalışa sebebiyet vermekte hem de Kurumun asli vazifelerinden olan atıksu deşarj kontrolleri açısından risk oluşturmaktadır. Bu nedenle gerek Kurum bilgi sistemlerinden gerekse de vergi daireleri, sosyal güvenlik kurumları ve belediyelerden işyeri sorgulamaları yapılması ve AKKR sahibi olmayan işletmelerin tespit edilerek gerekli işlemlerin gerçekleştirilmesi önem arz etmektedir.

2. Atıksu Kalite Kontrol Ruhsatı Alan İşletmelerin Kontrol ve İzleme İşlemlerinde Eksiklikler Yapılması

   Yukarıda bahsedilen Yönetmelik’in “Atıksuların kontrolü ve belgeleme yükümlülüğü” başlıklı 24’üncü maddesinin dördüncü fıkrasında aynen;

   “MUSKİ atıksu kaynaklarında, AKKR’nın geçerli olduğu süre içerisinde, Deşarj Yönetmeliğinde belirtilen hükümlere uygun faaliyet gösterilip gösterilmediğine dair denetimler yapar. Atıksu Kalite Kontrol Ruhsatına tabi tüm atıksu deşarjlarının debi miktarlarına göre kontrol ve izleme tablosu aşağıdadır.

   
   

   Debi (m3/gün)	Denetim Sıklığı
   Q ≤ 3	Üç yılda bir
   3 < Q ≤ 10	Yılda bir
   10 < Q ≤ 50	Altı ayda bir
   50 < Q	Dört ayda bir

   
   

   ” hükmü yer almaktadır.

   
   

   Kurumun ilgili biriminden alınan Atıksu Kalite Kontrol Ruhsatlarına ilişkin detaylı tabloda yer alan ruhsat veriliş tarihleri ve kontrol sıklığı bilgisine göre 2018 yılının sonuna kadar yapılması gereken toplam kontrol ve izleme sayıları çıkarılmıştır. Bu kapsamda toplam 623 adet kontrol ve izleme gerçekleştirilmesi gerekirken yine Kurumdan alınan Kontrol ve İzleme Tablosuna göre sadece 359 adet Kontrol ve İzleme gerçekleştirildiği görülmüştür. Bazı işyerlerinde kontroller istenilen sıklıkta yapılmamış olmakla birlikte kontrol gereken 59 adet işyerinde şimdiye kadar hiç kontrol ve izleme işlemi gerçekleştirilemediği görülmüştür. Kontrol ve izleme işlemi yapılmayan işletmelerden bir kısmına ilişkin bilgiye örnek mahiyetinde

   
   

   aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.

   
   

   Tablo 8: Kontrol ve İzleme İşlemi Gerçekleştirilmeyen İşletmelerden Bazılarına İlişkin Örnek Tablo

   
   

   Sıra No	İlçe	Sicil No	Ruhsat Veriliş Tarihi	Kontrol İzleme Sıklığı	Ruhsattan İtibaren Geçen Gün Sayısı	Kaç Günde Bir Defa Denetim Gerektiği	Ruhsat Sonrası Yapılması Gereken Denetim Sayısı
   1	Bodrum	207815	14.8.2017	Yılda Üç	504	122	4
   2	Ula	568892	25.11.2015	Yılda Bir	1132	365	3
   3	Bodrum	574274	7.2.2017	Yılda İki	692	183	3
   4	Bodrum	368810	6.6.2017	Yılda İki	573	183	3
   5	Menteşe	28102	9.5.2017	Yılda İki	601	183	3
   6	Menteşe	54059	3.2.2016	Yılda Bir	1062	365	2
   7	Fethiye	594134	21.3.2018	Yılda İki	285	183	1
   8	Milas	571421	15.6.2017	Yılda Bir	564	365	1

   
   

   Kontrol ve denetimlerin Yönetmelik uyarınca belirtilen sıklıkta yapılması, deşarj limitlerine uymayan işletmelere gerekli yaptırımların uygulanması hem Kurum gelirleri açısından hem de atıksu deşarjlarının kalitesi açısından önemlidir.

3. Kurum tarafından tutulan kontrol sıklık tablosu ile işletmelere tahakkuk ettirilen sarfiyat miktarları arasında farklılık bulunması

Yukarıda da belirtildiği gibi AKKR kontrol ve izleme işlemlerinde temel ölçüt debi miktarıdır. Bu kapsamda Kurumun ilgili biriminden alınan Ruhsat tablosunda yer alan kontrol sıklığı bilgisi ile veri tabanında yer alan 2018 yılı tahakkuka esas sarfiyat miktarları karşılaştırılmış ve 2018 yılı sarfiyatlarına göre daha sık kontrol ve izlemeye tabi tutulması gereken 41 adet işletme tespit edilmiştir. Söz konusu hususa ilişkin örnek mahiyetinde bazı işletmelere aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.

Tablo 9: Yıllık Tüketim Miktarına Göre Olması Gereken Kontrol ve İzleme Sıklığı

Buna göre, İdarenin önemli görevlerinden biri olan atık su deşarjlarının kontrol edilmesi ve buna ilişkin ruhsatların verilmesinde; il dâhilinde kanalizasyon sistemine atıksu deşarj eden

tüm işletmelerin tespitinin yapılıp ruhsatlandırılması, söz konusu işletmelerin gerçek veri ve sarfiyatlar üzerinden kontrol ve izleme sıklıklarının tespit edilmesi, belirlenen kontrol ve izleme sıklığına uygun denetimlerin gerçekleştirilmesi İdare görevlerinin yerine getirilmesi ve İdare gelirleri açısından önem arz etmektedir.

Kamu idaresi cevabında; özetle;

• Bazı işletmelerin AKKR sahibi olmaması hususu ile ilgili olarak;

  
  

  İşletmelerde yapılan denetimler sırasında işletmenin yetkilisi ve işletmenin abonelik bilgilerinin sorgulandığı ve bunun üzerinden işlemlerin yapıldığı, 2018 yılında atık su bedeli ödeyen ve işyeri tarifesi üzerinden faturalandırılan 24.774 sicil incelendiğinde; bahse konu sicillerin içerisinde aynı sicile kayıtlı birden fazla abonelik olabildiği, bu aboneliklerden bazılarının işyeri bazılarının konut aboneliği olduğu ve bu işyeri aboneliklerinin çoğunluğunun Yönetmelik ekinde bulunan “Sektörler Tablosu” dışında kaldığı belirtilmiş, bu hususa ilişkin 409557 numaralı sicil örnek olarak gösterilmiş, söz konusu sicile kayıtlı 22 adet abonelik bulunduğu, bunların 7 tanesinin işyeri, 15 tanesinin konut olarak sistemde kayıtlı olduğu belirtilmiştir.

  Sarfiyat miktarı 100 m3/ay ve üzeri olan 9.077 sicilden bir kısmının ruhsatlarının düzenlendiği, bir kısmının ise ruhsatlandırma sürecinin devam ettiği, AKKR belgesinin işyeri sahibi/şirket adına düzenlendiği, ancak söz konusu 9.077 sicilin çoğunun işyeri/şirket adına değil mal/mülk sahibi adına kayıtlı olduğundan ruhsat tablosu ve sicil tablosu arasında eksiklikler ve/veya farklılıklar ortaya çıkabildiği belirtilmiş; hali hazırda ruhsat düzenlenen, numune alma bacası olmadığı için ruhsat düzenlenememiş olan, sicil tablosu ile ruhsat tablosunda unvanları farklı olduğundan eşleşemeyen, tarifesi işyeri olarak geçtiği halde konut olarak kullanıldığından ruhsat kapsamında değerlendirilmeyen (site) hususlardan birer örneğe yer verilmiştir.

  2015 yılında yürürlüğe giren Yönetmelik’in saha çalışmalarında ve uygulamada karşılaşılan sıkıntılar ve/veya eksiklikler doğrultusunda 10.11.2016 tarihinde revize edilerek Yönetmelik’e “Sektörler İtibariyle Kirlilik Katsayıları Tablosu” eklendiği, burada yer alan sektörler bazında AKKR belgelerinin düzenlenmeye başlandığı, işleyişle ilgili tüm detayların Yönerge’de yer aldığı, ruhsat kapsamına giren işletmelerin sektör tablosu ile uyumlu hale getirilmesinin sağlanacağı belirtilmiştir.

• Atıksu kalite kontrol ruhsatı alan işletmelerin kontrol ve izleme işlemlerinde eksiklikler

  
  

  yapılması hususu ile ilgili olarak;

  
  

  Bölgenin turizm bölgesi olması sebebiyle birçok işletmenin sezonluk faaliyet gösterdiği, bu sebeple denetimlerin ancak belirli bir zaman aralığında yapılabildiği, işletmelerin çok sık el değiştirdiği, bu durumun ciddi bir zaman ve işgücü kaybına neden olduğu, 2018 yılında Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı denetçileri tarafından Marmaris ve Bodrum Çevre Analiz Laboratuvarında akreditasyon yenileme ve metot değişikliği denetimleri gerçekleştirildiği, Çevre ve Şehircilik Bakanlığının yayımlamış olduğu Entegre Çevre Bilgi Sistemi’ne (E-CBS) geçildiği, fakat sistemden kaynaklanan sıkıntılar yüzünden izin sürecinin uzadığı, bundan dolayı alınan numune sayıları ve kontrol denetimlerinin sınırlı sayıda kaldığı, önceliğin yeni başvuru ve ruhsat almamış işletmelere verildiği, 2019 yılı için kontrol ve izlem denetim hazırlıklarının yapıldığı, daha etkin ve hızlı bir denetim dönemi planlandığı belirtilmiştir.

• Kurum tarafından tutulan kontrol sıklık tablosu ile işletmelere tahakkuk ettirilen sarfiyat miktarları arasında farklılık bulunması hususu ile ilgili olarak;

Sıklık hesaplamasında ruhsatın veriliş tarihi itibariyle mümkünse geriye dönük 1 yıllık su tüketim verilerinin ortalaması alınarak hesaplama yapıldığı, sezonluk faaliyet gösterdiği tespit edilen işletmeler için sezonluk su tüketim verilerine göre işlem yapıldığı, aynı sicile ait birden fazla abonelik olduğundan adres bazlı abonelik tespit edilip su tüketim ortalamasının hesaplandığı, bir işletmeye ait birden fazla kanal bağlantısı bulunabildiği, her bir bağlantı için ayrı ayrı ruhsat düzenlendiği, bu durumda kanala deşarj edilen su yüzdelerine göre debi ve sıklık hesabı yapıldığı belirtilmiş; bir sicil adına iki abonelik ve bir işletme adına 3 farklı kanalizasyon olduğuna ilişkin birer örneğe yer verilmiştir.

Ayrıca 2019 yılı ve sonrası yapılan planlama ve iyileştirme çalışmaları ile denetim ve kontrollerin programlı ve etkin yapılmasının sağlanacağı belirtilmiştir.

Sonuç olarak Bulguya ilişkin veri analizi yapılırken sicil karşılaştırması yapılmamış, sadece toplam sayılar üzerinden kıyaslama yapılmıştır. Söz konusu kıyaslama yapılırken sicil tablosunda işyeri olarak gözükenler değil 2018 yılında işyeri olarak fatura ödeyen işletmeler incelenmiş ve toplam 24.774 ayrı aboneye işyeri tarifesi üzerinden faturalandırma yapıldığı görülmüştür. Söz konusu abonelerin tabi olduğu sicile ait ayrıca konut aboneliğinin de bulunması bulgu konusu husus açısından önem arz etmemektedir. Zira 24.774 ayrı aboneye işyeri tarifesi üzerinden faturalandırma yapılmış ve bunlar işyeri olarak kabul edilmiştir.

Hâlbuki AKKR ruhsatı verilen toplamda 1.663 ayrı işletme bulunmaktadır. İki sayı arasındaki fark makul gerekçelerle karşılanabilmekten oldukça uzaktır. AKKR tablosunda yer alıp atıksu tahakkuku olmayan 632 işletmenin bulguda belirtilmesi bulgu konusu hususun daha ileri bir boyutta farka sebep olma ihtimalinin olduğunun açıklanması amacıyladır. Yoksa zaten toplam işyeri sayısıyla toplam AKKR ruhsatı verilen işletme arasında ciddi düzeyde fark bulunmaktadır.

Atık Suların Kanalizasyon Şebekesine Deşarj Yönetmeliği’nde Endüstri tesislerinin, otellerin, imalathanelerin, ticari işletmelerin, sanayi sitelerinin, evsel atıksu dışında kalan her türlü üretim, işlem ve prosesinden kaynaklanan atıksularının “Endüstriyel Atık Suyu” olduğu belirtilmiş, endüstriyel atıksu kaynaklarının Atıksu Kalite Kontrol Ruhsatı almak zorunda oldukları ifade edilmiştir. Yönetmelik’e “Sektörler İtibariyle Kirlilik Katsayıları Tablosu” eklenmiş ancak Yönetmelik’in herhangi bir maddesinde AKKR’lerin sadece bu tabloda yer alan işletmelere verileceği, diğer işletmelerin bu belgeyi almaktan muaf olduklarına dair bir hükme yer verilmemiştir. Nitekim kamu idaresi cevabında da böyle bir hükümden bahsedilmemiştir.

Bulguda belirtilen kontrol ve izleme işlemlerinde eksiklikler yapılması hususunda Kurum tarafından itirazda bulunulmamış, bölgenin ve Kurumun yapısal sıkıntıları, eleman eksikliği ve 2018 yılında diğer kamu kurumları kaynaklı gecikmelerden bahsedilmiştir. Kontrol ve denetimlerin Yönetmelik uyarınca belirtilen sıklıkta yapılması, deşarj limitlerine uymayan işletmelere gerekli yaptırımların uygulanması hem Kurum gelirleri açısından hem de atıksu deşarjlarının kalitesi açısından önemlidir.

Kurum tarafından tutulan kontrol sıklık tablosu ile işletmelere tahakkuk ettirilen sarfiyat miktarları arasında farklılık bulunması hususunda denetim aşamasında ilgili birimle görüşmeler gerçekleştirilmiş, sarfiyat farkı olduğu düşünülen aboneler hususunda detaylı bilgi almak amacıyla ilgili tablo üzerinde çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalar neticesinde tereddütlü olduğu düşünülen satırlar tablodan çıkarılarak sonuca ulaşılmıştır. Ayrıca sicil bazında analiz yapılırken sicil bazında toplam sarfiyat üzerinden değil, işyeri tarifesi üzerinden faturalandırma yapılan abone üzerinden karşılaştırma yapılmıştır. Buna göre kontrol sıklık tablosunun güncel veriler üzerinden güncellenmesi ve belli periyotlarla doğruluğunun kontrol edilmesi İdareye ait görevlerin yerine getirilmesi ve İdare gelirleri açısından önem arz etmektedir.

Bulgu konusu edilen işletmelerden bir kısmına ruhsat verildiği, bir kısmının ruhsat işlemlerinin devam ettiği, ruhsat kapsamına giren işletmelerin sektör tablosu ile uyumlu hale

getirilmesinin sağlanacağı, 2019 yılı için planlı ve etkin bir denetim dönemi geçirileceği belirtildiğinden bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetim dönemlerinde izlenecektir.