İdarenin, gelir tahakkuklarından yapılan terkin ve tenzillerin muhasebeleştirilmesinde 500- Net Değer/Sermaye Hesabının kullanıldığı görülmüştür.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 346’ncı maddesinde, 500- Net Değer/Sermaye Hesabının, hesaplarda kayıtlı varlıklar toplamı ile yabancı kaynaklar, değer hareketleri, geçmiş yıllar olumlu-olumsuz faaliyet sonuçları ve dönem faaliyet sonuçları toplamı arasındaki fark; hesaplarda kayıtlı olmayan varlık ve yabancı kaynaklardan kaydi envanteri yapılarak hesaplara alınanlar ile öz kaynaklar ana hesap grubundaki diğer hesaplarda kayıtlı tutarlardan bu hesaba aktarılmasına karar verilenlerin izlenmesi için kullanılacağı belirtilmiştir. Yönetmelik’in 347’nci maddesinde de 500-Net Değer Hesabının alacak ve borç kayıtlarına ilişkin açıklamalara yer verilmiştir.

Mezkûr Yönetmelik’in, 86’ncı maddesinde, 120-Gelirlerden Alacaklar Hesabının, mevzuatı gereğince tahakkuk ettirilen faaliyet alacakları ile duran varlıklar ana hesap grubu

içerisindeki gelirlerden alacaklar hesabında kayıtlı tutarlardan dönem sonunda vadesi bir yılın altına inenlerin ve bunlardan yapılan tahsilat ve terkinlerin izlenmesi için kullanılacağı belirtilmiştir. 120 no.lu Hesabın işleyişini düzenleyen 88’inci maddesinde, tahakkuktan yapılan terkin ve tenzillerin bu hesaba alacak, yılı içinde 600-Gelirler Hesabına (yılı geçtikten sonra 630-Giderler Hesabına) borç kaydedileceği ifade edilmiştir. Aynı prensip, 220- Gelirlerden Alacaklar Hesabı için de geçerlidir.

İdare hesap ve işlemlerinin incelenmesi neticesinde, gelir tahakkuklarından yapılan terkin ve tenzillerin dönem sonunda 500-Net Değer/Sermaye Hesabı kullanılarak muhasebeleştirildiği görülmüştür. 120/220 Gelirlerden Alacaklar Hesaplarına ilişkin yapılacak terkin ve tenziller, yılı içinde olanlar için 600- Gelirler Hesabına borç kaydedilerek muhasebeleştirilmelidir.

Denetim tespiti sonrasında, İdare tarafından; Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 600- Gelirler Hesabının işleyişinin düzenlendiği 369’uncu maddesinde, başka bir hesaba alacak kaydedilmesi gerekirken, yanlışlıkla bütçe gelirleri hesabına alacak kaydedilen tutarlar tahakkuksuz bütçe geliri olarak kaydedilmişse, bu tutarlar bir taraftan bu hesaba (yılı geçtikten sonra 630-Giderler Hesabına) borç kaydedilir hükmü gereği, 600- Gelirler Hesabı ile ilişkilendirilmesinin uygun görülmediği ifade edilmiştir.

Ancak, İdare tarafından belirtilen düzenleme tahakkuksuz bütçe gelirleri (800- Bütçe Gelirleri Hesabı) ile ilgili olup, tahakkuklu gelirler için de aynı anlamı çıkarmak doğru bir yorum olmayacaktır. Kaldı ki, yukarıda da belirtildiği üzere, Yönetmelik’in 120 no.lu Hesabın işleyişini düzenleyen 88’inci maddesinde, tahakkuktan yapılan terkin ve tenzillerin bu hesaba alacak, yılı içinde 600-Gelirler Hesabına (yılı geçtikten sonra 630-Giderler Hesabına) borç kaydedileceği açık ve net şekilde belirtilmiştir.

Yılı içinde yapılan terkin ve tenzillerin dönem sonu denkliği için, 500- Net Değer Hesabı kullanılarak muhasebeleştirilmesi nedeniyle, İdarenin 2022 yılı bilançosunda 500- Net Değer/Sermaye Hesabı 153.278,05 TL tutarında eksik, faaliyet sonuçları tablosunda da 600- Gelirler Hesabı aynı tutarda fazla yer almaktadır.