Şirketin yüklenicilere yaptığı ödemelerde, sözleşme gereği tahakkuk ettirilen cezalar düşülmeden gider tahakkuku yapıldığı görülmüştür.

Yüklenicilere yapılan ödemelerde sözleşme gereği kesilen ceza tutarı kadar 320- Satıcılar Hesabı alacak kaydı azaltılıp karşılığında ilgili hesaplara gelir kaydı yapılması gerekirken, bu kayıtlar yapılmamıştır. Cezalar için sonradan fatura kesilerek ceza tutarı kadar 320-Satıcılar Hesabına borç, 649-Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabına alacak kaydı yapılmıştır. Bu şekilde sonradan kayıt yapılması usulü ile cezaların tahakkukunun doğru bir şekilde izlenmesi mümkün değildir. Ayrıca 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 229'uncu maddesi gereğince fatura satılan mal veya hizmetlerin karşılığında düzenlenen bir belgedir. Hak edişten kesilecek cezalarda ilgili birimin düzenleyeceği ceza tutanağı ve yazısı karşı tarafa gönderilmelidir.Yapılan ödemeden veya tahakkuktan ödeme veya tahakkuk kaydı esnasında düşülmesi gereken tutarın sonradan tahsil edilmek üzere ayrı bir alacak olarak kaydedilmesi ticari alacakları olduğundan fazla gösteren bir işlemdir. Ayrıca bu tutarların sonradan tahsilinde çeşitli güçlükler oluşabilecek ve tahsilat için masraf gerektiren bazı hukuki işlemlerin yapılması gerekebilecektir.

Bahse konu uygulama, Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği, Sıra No:1’de yer verilen “Özün Önceliği” kavramına uygun değildir. Bu kavram, işlemlerin muhasebeye yansıtılmasında ve onlara ilişkin değerlendirmelerin yapılmasında biçimlerinden çok özlerinin esas alınması gereğini ifade eder. Genel olarak işlemlerin biçimleri ile özleri paralel olmakla birlikte, bazı durumlarda farklılıklar ortaya çıkabilir. Bu takdirde, özün biçime önceliği esastır.

Kamu İdaresi cevabında, uygulamanın 2024 yılı itibariyla belirtilen şekilde değiştirildiği ifade edilmişse de, bunun 2023 mali tablolarına etkisi bulunmamaktadır.

Bu itibarla, sözleşme gereği yüklenicilerden tahsil edilmesi gereken ceza tutarlarının hak ediş ödemesi sırasında mahsuben tahsil edilmesi ve ayrı bir alacak olarak kaydedilmemesi gerekir.