Anahtar teslim götürü bedel yapım ihalelerinde uygulama projeleri ile mahal listelerinin birbiri ile çelişkili hazırlanması ve ihale dokümanının oluşturulmasında gerekli özenin gösterilmemesi nedeniyle sözleşmenin uygulanması sürecinde zorunlu teknik gerekçeye ve öngörülemezlik ilkesine dayanmaksızın imalat değişikliklerine gidildiği, bu kapsamda birim fiyatlı ödemeyi andırır şekilde bazı imalatların yapımından vazgeçildiği, bazı imalatların bedelinin ise iş artışı ile ödendiği tespit edilmiştir.

4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun 24’üncü maddesi ve Y.İ.G.Ş'nin

21'inci maddelerinde hüküm altına alındığı üzere iş artışı kapsamında imalat değişikliğine gidilebilmesi ve bu kapsamda iş artışı ile ödeme yapılması için, öncelikle mevzuat değişikliği gibi öngörülemeyen durumlar kaynaklı bir iş artışının zorunlu olması, artışa konu olan işin sözleşmeye esas proje içinde kalması, idareyi külfete sokmaksızın asıl işten ayrılmasının teknik veya ekonomik olarak mümkün olmaması ve buna bağlı olarak detaylı şekilde hazırlanmış teknik gerekçe onayının alınmış olması gereklidir. Anahtar teslim götürü bedel yapım işlerinde mevzuatta hüküm altına alınan zorunlu nedene dayanan iş artışı ve/veya iş eksilişinin gerekli olduğu hallerde ise yeni fiyatlarla birlikte ilgili değişikliğe konu imalatlara ait metraj ve ataşmanların hazırlanması ve onaylanması zorunludur.

İhale gününde geçerli olan ihale ilkelerine uygun şekilde ihaleye çıkılmış olunmasına rağmen bu rekabetçi ortamın sözleşmenin yürütülmesi sürecinde yaygın imalat değişiklikleri ile mesnetsiz olarak götürü bedel anahtar teslim sözleşmenin mahiyetinin değiştirildiği tespit edilmiştir. Örnek olarak bir yapım işinde bina çevresine 10 cm kalınlığında beton parke döşenmesi gerekirken 6 cm kalınlığında beton parke (kilit parke) döşendiği, bina zeminine 5 cm kalınlığında XPS ısı yalıtımı yapılması gerekirken hiçbir teknik gerekçe gösterilmeden anılan imalatın yapımından vazgeçildiği, sera zeminine 40 cm kalınlığında C 25 hazırlı beton atılması gerekirken bunun yerine bu mahallere 6 cm kalınlığında beton parke döşendiği, bir başka yapım işinde daha kaliteli ve mukavemetli lamine (ahşap) parke döşeme kaplaması yapılması gerekirken zemine laminant parke döşendiği, bina dış cephesine projesine uygun şekilde 6 mm+Ara Boşluk 16 mm+6 mm ölçülerinde temperli cam takılması gereken bu mahallere 6 mm+12 mm+4 mm ölçülerinde temperli cam takıldığı, havalandırma kaidelerine 6 cm kalınlığında andezit harpuşta ile kaplama yapılması gerekirken, anılan andezit montajının yapılmadığı, diğer bir yapım işinde merdiven sahanlık alanlarına 3 cm kalınlığında bulancak füme granit döşenmesi gerekirken 2 cm kalınlığında bulancak füme granit döşendiği, sırsız porselen karo döşenmesi gereken ıslak hacim mahallerine seramik karo döşendiği tespit edilmiş olup daha kaliteli imalatın yapımından vazgeçilerek daha niteliksiz imalatın iş artışı ile yapımına olur verildiği incelenmiştir. Ancak belirtilen imalat değişikliklerine ilişkin zorunlu bir neden olmadığı gibi buna ilişkin proje müellifi görüşü ve detaylı teknik gerekçeli imalat değişiklik oluru da alınmamıştır.

İhale öncesinde ihale edilecek binayı kullanacak paydaşların istek ve talepleri alınarak karşılıklı olarak mutabakat zabtına bağlanması, anahtar teslim götürü bedel sözleşme mantığına uygun şekilde ihale dokümanlarının (uygulama projeleri, plan, plan kesitleri, proje dipnotları, mahal listeleri, teknik şartnameler, imalat tarifleri ve diğer sözleşme eki dökümanların)

tamamının birbirleriyle uyumlu şekilde hazırlanması, bununla beraber ihale dokümanları ile eklerinin fen ve sanat kurallarına, tüm mer'i yapı ve imalat mevzuatlarına uygun ve eksiksiz hazırlanması gerekir. Kezâ ihale gününden sonra uygulama projesinin, mahal listelerinin veya teknik şartnamenin eksik ve hatalı hazırlanmasına bağlı olarak imalat değişikliğine gidilmesi, zorunlu olmadığı halde bazı imalatların yapımından vazgeçilmesi ve/veya değiştirilmesi, ihale gününden sonra zorunlu nedene dayanmayan bazı imalatlar için iş artışı kapsamında ödemede bulunulması, ihale ilkelerinden “rekabet” ve “eşit muamele” ilkelerine aykırılık oluşturmaktadır.

Sonuç olarak işin yapım sürecinde oluşabilecek “öngörülemez” durumları önceden bertaraf edebilmek için yapıyı kullanacaklar da dahil ilgili tüm tarafların projelendirme sürecine dahil edilmesi sonradan vuku bulabilecek tadilat ve değişiklik isteklerini minimize edecektir. Sorumluların gerekli her türlü tedbiri alması 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun gereği olup ihale gününden sonra değişen mevzuatın ve öngörülmeyen durumların ortaya çıkması gibi zorunlu bir durum bulunmuyor ise iş eksilişi ve/veya iş artışına meydan vermeden söz konusu yapının projesine uygun şekilde tamamlatılması esastır. İşin yapımı esnasında proje değişikliklerinin olağan hale getirilmesi ve alışkanlık haline dönüştürülmesi mevzuata aykırılık oluşturmaktadır.

Bu cümleden olarak anahtar teslim götürü bedel yapım sözleşmelerinin ‘Diğer hususlar' başlıklı maddesine ve/veya uygulama projesine dipnot olarak;“İhale konusu işin sözleşme eki inşaat, makine, tesisat, asansör, elektrik, yangın ve diğer özel/genel teknik şartnameler, zemin etüdü, ihale gününde mer'i deprem, ısı, yangın yönetmelikleri ve diğer tüm mevzuat hükümleri ve fen ve sanat kurallarına uygun şekilde meydana getirilmesi ve ruhsatlandırılması için gerekli iş ve imalatların yapılması anahtar teslim götürü bedel sözleşme bedeline dâhildir. İhale gününden sonra sözleşme sürecinde özel ve genel teknik şartnamelerde öngörülen ve ruhsat almak için zorunlu imalatların uygulama projeleri ve mahal listelerinde yer almadığı, proje ve mahal listelerin hatalı veya birbiri ile uyumsuz olduğu, ihata ve/veya istinat duvarının yüksekliğinin artığı veya sair nedenlerle Yüklenici iş artışı veya iş eksilişi talebinde bulunamaz.” hükmünün konulmasının anahtar teslim götürü bedel sözleşmelerin ruhuna uygun düşeceği ve kamu kaynaklarının etkin ve verimli kullanılmasına katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir.

Kamu İdaresi cevabında bulguya iştirak edilmiş ve bulguda yer alan tespitler doğrultusunda gerekli düzenlemelerin yapılacağı ifade edilmiştir. 2021 yılında

yapılan/yapılacak olan söz konusu işlemlerin 2020 yılına ilişkin olarak bulguda tespit edilen hususlara herhangi bir etkisi bulunmamaktadır.