Ortak hizmet projeleri/protokolleri kapsamında, İdare taşınmazları üzerinde sınırlı ayni hak tesis edildiği, protokoller doğrultusunda yapım işleri yapıldığı ve işletme haklarının devredildiği görülmüştür.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 75’inci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde, belediyelerin, belediye meclisinin kararı üzerine yapacağı anlaşmaya uygun olarak görev ve sorumluluk alanlarına giren konularda, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamu yararına çalışan dernekler, Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınmış vakıflar ve 7/6/2005 tarihli ve 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu kapsamına giren meslek odaları ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirebileceği; diğer dernek ve vakıflar ile

gerçekleştirilecek ortak hizmet projeleri için mahallin en büyük mülki idare amirinin izninin alınması gerektiği belirtilmiştir.

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun mülkiyet hakkının içeriğinin düzenlendiği 683’üncü maddesinde, bir şeye malik olan kimsenin, hukuk düzeninin sınırları içinde, o şey üzerinde dilediği gibi kullanma, yararlanma ve tasarrufta bulunma yetkisine sahip olduğu ifadelerine yer verilmiştir. Sınırlı ayni hakları ise, mülkiyet hakkının içeriğini oluşturan kullanma, yararlanma ve tasarrufta bulunma yetkilerinden bazılarının malik tarafından başkasına tahsis edilmesi olarak tanımlayabiliriz.

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 1’inci maddesinde belediyelerin mülkiyetin gayri ayni hak tesisi işlerinin 2886 sayılı Kanun hükümlerine göre yürütüleceği belirtilmiştir.

Buna göre, Belediyeler mülkiyetlerinde bulunan taşınmazlar üzerindeki sınırlı ayni hak tesis etme işlemlerini 2886 sayılı Kanun hükümleri doğrultusunda gerçekleştirmekle yükümlüdür.

Yapılan incelemede, İdarenin S.. Vakfı ile 5 tane ortak hizmet projesi/protokolleri düzenlendiği, T… Derneği ile 1 tane ortak hizmet projesi/protokolü düzenlendiği, söz konusu protokol hükümleri doğrultusundaki işlerin yapımı ve işletilmelerinin vakıf tarafından üçüncü kişilere devredildiği görülmüştür. İncelenen ortak hizmet projelerine ilişkin protokollerdeki bazı hususlara aşağıda yer verilmiştir:

• İdare ile S… Vakfı arasında 08.04.2016 tarihli ve 64 sayılı meclis kararına istinaden imzalanan, 26.05.2016 tarihinde mülki idare amiri tarafından onaylanan Protokolün konusu; Belediyenin mülkiyetinde bulunan 16232 ada 4 parsel üzerinden bulunan 7.565,57 m2 büyüklüğündeki arsanın üzerinde çok amaçlı kültür merkezi yapılması ve faaliyete geçirilmesidir. Tarafların görev ve sorumluluklarının düzenlendiği Protokolün 7’nci maddesinde Belediyenin, 25 yıl süreyle vakıf tarafından sınırlı ayni hak tesisi kapsamında projenin gerçekleştirilmesi yönünde arsanın kullanılmasına izin vereceği; vakfın proje için belirlenen sürenin bitimi sonrasında (25 yıl) tesisi eksiksiz, gideri ve harcaması olmayacak şekilde borçsuz olarak Belediyeye devredeceği belirtilmiştir.

• İdare ile S… Vakfı arasında 08.04.2016 tarihli ve 61 sayılı meclis kararına istinaden imzalanan, 26.05.2016 tarihinde mülki idare amiri tarafından onaylanan Protokolün konusu; Belediyenin mülkiyetinde bulunan 16267 ada 330 parsel üzerinde bulunan 1.352,14 m2 büyüklüğündeki arsanın üzerinde çok amaçlı sosyal kompleksin (Eğitim, Kültür, Sanat,

  
  

  Ekonomik vb. faaliyetlerinin birini, birkaçını ya da tümünü bünyesinde bulunduracak bir merkez) ortak proje çalışması neticesinde faaliyete geçirilmesidir. Tarafların görev ve sorumluluklarının düzenlendiği Protokolün 7’nci maddesinde Belediyenin, 25 yıl süreyle vakıf tarafından sınırlı ayni hak tesisi kapsamında projenin gerçekleştirilmesi yönünde arsanın kullanılmasına izin vereceği; vakfın proje için belirlenen sürenin bitimi sonrasında (25 yıl) tesisi eksiksiz, gideri ve harcaması olmayacak şekilde borçsuz olarak Belediyeye devredeceği belirtilmiştir. Aynı taşınmaz için Belediye ile Vakıf arasında 09.05.2017 tarihinde intifa hakkı sözleşmesi imzalanmış ve tapu siciline şerh konulmuştur.

• İdare ile S… Vakfı arasında 08.04.2016 tarihli ve 67 sayılı meclis kararına istinaden imzalanan, 26.05.2016 tarihinde mülki idare amiri tarafından onaylanan Protokolün konusu; Belediyenin mülkiyetinde bulunan 15696 ada 2 parsel üzerinde bulunan 5.166,14 m2 büyüklüğündeki arsanın üzerinde çok amaçlı sosyal tesisin (Spor, Sağlık, Park, Eğitim ve Bilimsel çalışma faaliyetlerinin birini, birkaçını ya da tümünü bünyesinde bulunduracak bir merkez) ortak proje çalışması neticesinde faaliyete geçirilmesidir. Tarafların görev ve sorumluluklarının düzenlendiği Protokolün 7’nci maddesinde Belediyenin, 25 yıl süreyle vakıf tarafından sınırlı ayni hak tesisi kapsamında projenin gerçekleştirilmesi yönünde arsanın kullanılmasına izin vereceği; vakfın proje için belirlenen sürenin bitimi sonrasında (25 yıl) tesisi eksiksiz, gideri ve harcaması olmayacak şekilde borçsuz olarak Belediyeye devredeceği belirtilmiştir. Aynı taşınmaz için Belediye ile Vakıf arasında 09.05.2017 tarihinde üst hakkı sözleşmesi ve intifa hakkı sözleşmesi imzalanmıştır.

• İdare ile S… Vakfı arasında 02.10.2014 tarihli ve 82 sayılı meclis kararına istinaden imzalanan, 15.10.2015 tarihinde mülki idare amiri tarafından onaylanan Protokolün konusu; 257 ada, 13 ve 15 parsellerden terk alan üzerine inşaat alanı 4.416,74 m2, 3 bodrum katlı, toplam yüksekliği 10,10 metre, 111 adet kapalı ve 46 adet açık otopark yeri, oto yıkama alanı yapılmasıdır. Protokolün süresi 6’ncı maddede 20 yıl olarak belirlenmiştir.

• İdare ile T… Derneği arasında 02.10.2014 tarihli ve 82 sayılı meclis kararına istinaden imzalanan, 13.07.2015 tarihinde mülki idare amiri tarafından onaylanan Protokolün konusu eğitim kampüsü yapılmasıdır. Protokolün 2’nci maddesinde; 257 ada 86 parselde 320,00 m2 zemin üzerine yapılacak eğitim kampüsünün, bodrum ve zemin katını Belediyenin yapıp kullanacağı, 1. kat ve üstündeki kısmının ise Derneğin yapıp kullanacağı belirtilmiştir. Aynı maddede, eğitim kampüsünün arsası ve üzerinde inşa edilecek yapının mülkiyetinin Belediyeye ait olduğu, Derneğin imal ettiği yatırımlardan sözleşme sonunda hak talep etmeyeceği ifade

  
  

  edilmiştir. Protokolün süresi 6’ncı madde 10 yıl olarak belirlenmiştir.

  
  

• İdare ile S… Vakfı arasında 02.10.2014 tarihli ve 82 sayılı meclis kararına istinaden imzalanan, 26.05.2016 tarihinde mülki idare amiri tarafından onaylanan Protokolün konusu; cevizli mahallesi 16196, 16195, 1684 adalar ve park, park1, park3 ve park4 parselleri üzerinde Belediyenin tasarrufunda bulunan taşınmaza (park alanı) yapılması düşünülen çok amaçlı tesisin (Spor, Kültür, Bilim Tesisleri, Tema Park ve Eğlenti faaliyetlerinin birkaçını ya da tümünü bünyesinde bulunduracak bir merkez) ortak proje çalışması neticesinde faaliyete geçirilmesidir. Tarafların görev ve sorumluluklarının düzenlendiği Protokolün 7’nci maddesinde Belediyenin, 25 yıl süreyle vakıf tarafından sınırlı ayni hak tesisi kapsamında projenin gerçekleştirilmesi yönünde arsanın kullanılmasına izin vereceği; vakfın proje için belirlenen sürenin bitimi sonrasında (25 yıl) tesisi eksiksiz, gideri ve harcaması olmayacak şekilde borçsuz olarak Belediyeye devredeceği belirtilmiştir. Yine bu Protokol kapsamında Belediye, Vakıf ve özel bir firma (kiracı) arasında 20.07.2017 tarihinde Kiralama Yatırım ve İşletme Sözleşmesi imzalanmıştır.

Protokol hükümleri, sözleşmeler ve bu kapsamda yapılan işler birlikte değerlendirildiğinde, ortak hizmet projeleri ile vakıf ve derneğe, İdare taşınmazları üzerinde sınırlı ayni hak (irtifak hakkı, intifa hakkı, üst hakkı) tesis edildiği anlaşılmaktadır. Kaldı ki ortak hizmet projeleri/protokolleri doğrultusunda tesis, kültür merkezi, otopark gibi yapım işlerinin yapıldığı, söz konusu yapım işlerinin “hizmet” tanımı içerisinde değerlendirilmesinin mümkün olmadığı da açıktır.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine İdare tarafından; yapılan protokollerde 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 75’inci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendindeki şartlara uyulduğu, yapılan kültür merkezi, otopark ve tesislerin vatandaşa götürülen “hizmet” olarak değerlendirildiği, hizmet protokollerinin Sayıştay raporlarında yer alması dolayısıyla artık İdarece uygulanan bir yöntem olmadığı, var olan protokollerin süresi bittiğinde tekrar yenilenmeyeceği ifade edilmiştir.

İdare tarafından her ne kadar 5393 sayılı Kanun’un 75’inci maddesinin birinci fıkrasının

(c) bendindeki şartlara uyulduğu belirtilse de, söz konusu açıklamalara katılmak mümkün değildir. Zira ortak hizmet projeleri ile İdare taşınmazları üzerinde sınırlı ayni hak (irtifak hakkı, intifa hakkı, üst hakkı) tesis edilmesi mümkün değildir.

Yine İdarenin yapılan kültür merkezi, otopark ve tesislerin vatandaşa götürülen

“hizmet” olarak değerlendirildiği minvalindeki açıklamalara katılmak da mümkün değildir. Şöyle ki, ortak hizmet projesi ile 15696 ada 2 parsel üzerinde bulunan 5.166,14 m2 büyüklüğündeki arsanın üzerinde çok amaçlı sosyal tesis (Spor, Sağlık, Park, Eğitim ve Bilimsel çalışma faaliyetlerinin birini, birkaçını ya da tümünü bünyesinde bulunduracak bir merkez) yapılması öngörülse de yapılan taşınmazın tamamında özel bir eğitim kurumu faaliyet göstermekte ve gerek İdarenin gerekse de vatandaşın herhangi bir kullanımı ya da tasarrufu bulunmamaktadır. Yine, 257 ada, 13 ve 15 parsellerden terk alan üzerine inşa edilen yerde özel bir işletme otopark işletmeciliğinde bulunduğundan, bu ticari faaliyetin vatandaşa “hizmet” götürme ile bağdaştırılması mümkün değildir. 257 ada 86 parselde 320,00 m2 zemin üzerine yapılması öngörülen eğitim kampüsü yerine hemşehri dernek binası ile özel gün organizasyonu yapılan salonun yapıldığı düşünüldüğünde, işbu ortak hizmet projesinin de vatandaşa “hizmet” götürme ile ilgilisi bulunduğu düşünülemez.

Sonuç olarak, her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden ve kullanılmasından sorumludurlar. İdare taşınmazları üzerinde sınırlı ayni hak tesisi işlemlerinin 2886 sayılı Kanun hükümleri ve ilkeleri çerçevesinde yürütülmesi mevzuata uygunluk açısından önem arz etmektedir.