Kurum tarafından yapılan ihalelerde yaklaşık maliyetin üzerindeki tekliflerin kabul edilebilmesi için Kamu İhale Genel Tebliği hükümlerine göre bazı sorgulamaların yapılması gerekmektedir.

Yaklaşık maliyet bir referanstır. İhalenin gerçekçi fiyatlara yapılıp yapılmadığını tespit etmek açısından kullanılan bir araçtır. Bu kapsamda Kamu İhale Genel Tebliğinde yaklaşık maliyetin üzerindeki tekliflere dahi ihalelerin verilebileceği, ancak sözleşme imzalanmadan önce ihale komisyonu tarafından birtakım sorgulamaların yapılacağı belirtilmiştir. Bu sorgulamalar ilgili Tebliğ’in “Tekliflerin alınması ve değerlendirilmesi” başlıklı 16’ncı maddesinin 3’üncü bendinde;

“Yaklaşık maliyetin üzerindeki tekliflerin kabul edilip edilemeyeceği hususunda tereddütler olduğu anlaşılmaktadır. İhale komisyonu;

1. Yaklaşık maliyet hesaplanırken değerlendirilmeyen her hangi bir husus olup olmadığını,

2. Yaklaşık maliyet güncellenerek tespit edilmişse, güncellemenin doğru yapılıp yapılmadığını,

3. Verilen teklif fiyatlarının piyasa rayiç fiyatlarını yansıtıp yansıtmadığını,

Sorgulayarak verilen teklifleri yaklaşık maliyete göre mukayese eder ve bütçe ödeneklerini de göz önünde bulundurarak, teklif fiyatlarını uygun bulması halinde ekonomik açıdan en avantajlı teklifi ve varsa ikinci teklifi belirlemek veya verilen teklif fiyatlarını uygun bulmaması halinde ihalenin iptaline karar vermek hususunda takdir yetkisine sahiptir.

Yaklaşık maliyetin üzerinde olmakla birlikte teklifin kabul edilebilir nitelikte görülmesi halinde idarenin ek ödeneğinin bulunması veya ilgili mali mevzuatı gereği ödenek aktarımının mümkün olması durumlarında teklifler kamu yararı ve hizmet gerekleri de dikkate alınarak kabul edilebilir. Bu durumda sorumluluk idareye aittir.” denilmektedir.

Yukarıda anılan mevzuat hükmünde belirtildiği üzere, yaklaşık maliyetin üzerindeki bir teklifin kabul edilip edilemeyeceği noktasında belli koşullar dahilinde idarelere takdir yetkisi tanındığı, ancak bu takdir yetkisi madde metninde belirtilen yükümlülüklerin de yerine getirilmesi koşuluyla nihai olarak idarelere ya teklifleri kabul etme ya da ihaleyi iptal etme hakkı ile sınırlandırılmıştır.

Tüm tekliflerin yaklaşık maliyetin üzerinde olduğu durumda, İhale Komisyonu tarafından tebliğde yazılan hususlar dikkate alınarak yaklaşık maliyetin doğru hazırlanıp gerçeği yansıtıp yansıtmadığı sorgulanacak ve ihale buna göre sonuçlandırılacaktır.

Kurum tarafından 2018 yılı içerisinde yapılan 11 farklı ihalede yaklaşık maliyetin üzerindeki teklifleri kabul eden ihale komisyon kararları arasında yukarıda belirtilen sorgulamaları yaptıklarına dair herhangi bir belgeye rastlanılmamıştır. Toplam 11 (On bir) farklı ihalede ekonomik açıdan en avantajlı tekliflerin yaklaşık maliyetin üzerinde olması, idare tarafından yaklaşık maliyetin hatalı olarak tespit edilmesi nedeniyle gerçeği yansıtmamasını veya ihale komisyonu tarafından Tebliğde belirtilen sorgulamaların yapılmadan, idarenin ödenek durumunu, kamu yararı ve hizmet gerekleri de dikkate

alınmadan tekliflerin kabul edildiğini ortaya koymaktadır.

Kurum tarafından yapılan ihalelerde, geçerli tüm tekliflerin yaklaşık maliyetin üzerinde olması durumunda, Tebliğde belirtilen sorgulamaların yapılması neticesinde yaklaşık maliyetin üzerindeki tekliflerin kabul edilmesi veya ihalenin iptal edilmesi gerekmektedir.

Kamu idaresi cevabında; Bulguda yer alan 11 ihaleden iki farklı akaryakıt ihalesi için ihale tarihinde yaklaşık maliyet güncellemesi yapıldığı ve söz konusu güncellemeye ilişkin belgenin ihale işlem dosyası içerisinde olduğu, ayrıca iki farklı sıcak asfalt alım işine ilişkin gerekçenin ise cevap ekinde gönderildiği ifade edilmiştir. Diğer ihaleler için yaklaşık maliyetlerin oluşturulduğu tarihten ihale tarihlerine kadar geçen sürede piyasada yaşanan istikrarsızlık, asgari ücretteki artış, fiyat değişimleri ve döviz kurlarındaki değişimlerde göz önüne alındığından, kamu yararı ve hizmet gerekleri de dikkate alınmak suretiyle ve yaklaşık maliyetin kabul edilebilir sınırda üzerinde olmasından, ihale iptali durumunda işlerin devamlılığının sekteye uğrayacağı, yeni ihale süreci ve maliyetleri de birlikte değerlendirildiğinde ihale komisyonları tarafından isteklilerin teklifleri uygun bulunmuştur. Ayrıca İhale mevzuatında maliyet güncellemesinin ve maliyetin üstünde gelen teklifler için yapılan sorgulamaların ayrı bir tutanak ile saklanacağına dair bir düzenleme olmaması nedeniyle ayrı bir tutanak yapılmamış olup bundan sonraki ihalelerde dikkate alınacağı beyan edilip İhale Komisyon Kararı içinde kayıt altına alındığı ifade edilmiştir.

Sonuç olarak Kamu idaresi tarafından gönderilen cevapta piyasada yaşanan istikrarsızlık, asgari ücretteki artış, fiyat değişimleri, döviz kurlarındaki değişimler vb. gibi nedenlerle mevzuatta belirtilen sorgulamaların her ne kadar ihale komisyonu tarafından yapıldığı belirtilse de sorgulamaların nasıl yapıldığına ilişkin somut belgelerin bazı ihale dosyalarında yer almadığı görülmektedir.

Yaklaşık maliyet bir referanstır. İhalenin gerçekçi fiyatlara yapılıp yapılmadığını tespit etmek açısından kullanılan bir araçtır. Bu kapsamda Kamu İhale Genel Tebliğinde yaklaşık maliyetin üzerindeki tekliflere dahi ihalelerin verilebileceği, ancak sözleşme imzalanmadan önce ihale komisyonu tarafından birtakım sorgulamaların yapılacağı belirtilmiştir. Kaldı ki yapılan ihaleler tüm yıla yaygın olup sınırlı bir dönemdeki fiyat istikrarsızlıkları yaklaşık maliyetin üzerinde ihale yapılmasına gerekçe gösterilmemelidir.

Kamu idaresi cevabında; maliyet güncellemesinin ve maliyetin üstünde gelen teklifler için yapılan sorgulamaların ayrı bir tutanak ile saklanacağına dair bir düzenleme olmaması nedeniyle ayrı bir tutanak yapılmadığı belirtilse de, ihale kararı ile ilgili idareye tanınan takdir yetkisinin madde metninde belirtilen yükümlülüklerin de yerine getirilmesi koşuluyla nihai

olarak idarelere ya teklifleri kabul etme ya da ihaleyi iptal etme hakkı ile sınırlandırılmıştır. Nitekim bu hakkın karar vericiler tarafından tebliğde yazılan hususlar dikkate alınarak yaklaşık maliyetin doğru hazırlanıp gerçeği yansıtıp yansıtmadığı sorgulanarak belgelendirilmesi gerekmektedir.