İdarenin, İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) ile yapmış olduğu protokol ve yazışmalar neticesinde yağmur sularının uzaklaştırılması, dere ıslahları ve Haliç çamur bertarafı işlerini yaptığı, bu işlere ait bedellerin İBB’den tahsil edilmesi gerekirken söz konusu bedellerin tam olarak tahsil edilmediği görülmüştür.

İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi’ne (İSKİ) yağmur sularının uzaklaştırılması, dere ıslahları ve çamur bertarafına ilişkin ilgili mevzuat hükümlerinde doğrudan bir görev veya sorumluluk verilmemekle birlikte 2560 sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’un “Yağmur sularının uzaklaştırılması” başlıklı 25’inci maddesine göre; yağmur sularının uzaklaştırılması ile ilgili tesislerin yapılması veya bu tip tesislerin işletilmesi, gerekli harcamalar ilgili belediyelerce karşılanmak şartıyla İSKİ tarafından yerine getirilebilecek, bu tesislerin yapılması veya işletilmesine ilişkin harcamalar ise tarifelere dahil edilmeyecektir.

Bu bağlamda, İSKİ ile İBB arasında 14.02.2018 tarihli ve 170 sayılı Meclis Kararına istinaden Yağmursuyu Tesislerinin Yapılmasına İlişkin Ortak Hizmet Protokolü imzalanmıştır. Söz konusu Protokol, İBB sınırları içerisindeki yağmur suyu tesislerinin, giderleri İBB tarafından karşılanmak üzere İSKİ tarafından yapılması amacıyla hazırlanmıştır.

Protokolün “Mali Yükümlülükler” başlıklı 5.1.g. maddesinde; yağmur suyu tesislerinin projelendirme bedelleri hariç olmak üzere İSKİ tarafından yapılan tüm, yapım, temizlik, işletme, bakım ve onarım giderlerinin İBB tarafından İSKİ’ye ödeneceği düzenlemesi yapılmıştır. Mezkûr Protokolün “işletme, bakım ve onarım yükümlülükleri” başlıklı 5.1.d. maddesinde de; yağmursuyu toplama ve uzaklaştırma sistemleri ile ilgili olarak, İBB sorumluluk alanındaki ve ıslahı tamamlanan derelerin temizliği, işletilmesi, bakım ve onarımının İSKİ’nin sorumluluğunda olduğu, İBB sorumluluk alanındaki derelerin mansaplandığı noktalarda batık çalışan dere ağzının, kanalizasyon by-pass yapılarının ve haliçlerin dip temizliğinin İBB Deniz Hizmetleri Müdürlüğü imkanları ile yapılması gerekenlerin İBB tarafından, diğer dere ağzı temizliğinin ise İSKİ tarafından yapılacağı düzenlemelerine yer verilmiştir.

04.10.2018 tarihinde İBB tarafından İSKİ’ye yazılan yazı ile Haliç’te iyi su durumunun muhafaza edilmesi ve olması gereken derinlikte düzgün bir dip yapısının oluşturulması için söz konusu dredger pompa sistemi ve susuzlaştırma tesisinin İBB Deniz Hizmetleri Müdürlüğü’nün teknik imkanları arasında bulunmaması sebebiyle İSKİ tarafından kurulması istenmiştir.

Bu bağlamda, yağmur sularının uzaklaştırılmasına, dere ıslahları ve temizliği ile Haliç çamur bertarafına ilişkin İSKİ tarafından katlanılan maliyetler İBB’den talep edilmektedir.

Yapılan incelemede, Yağmursuyu Tesislerinin Yapılmasına İlişkin Ortak Hizmet Protokolü kapsamında İBB’den talep edilen bedellere ilişkin İdareden çalışma istenmiş olup söz konusu çalışma neticesinde; yağmur sularının uzaklaştırılmasına ilişkin 1.022.691.484,24 TL’si geçmiş yıllardan gelmek üzere 31.12.2023 tarihi itibarıyla İSKİ’nin İBB’den olan alacağının 1.525.087.499,17 TL olduğu, dere ıslahlarına ilişkin 1.511.783.036,18 TL’si geçmiş yıllardan gelmek üzere 31.12.2023 tarihi itibarıyla İSKİ’nin İBB’den olan alacağının 2.522.563.837,06 TL olduğu, Haliç çamur bertarafına ilişkin ise 32.423.467.34 TL’si geçmiş yıllardan gelmek üzere 31.12.2023 tarihi itibarıyla İSKİ’nin İBB’den olan alacağının 38.927.853,46 olduğu tespit edilmiştir.

‌Tablo 17: Yağmur Sularının Uzaklaştırılması, Dere Islahları ve Haliç Çamur Bertarafı Kapsamında İSKİ’nin İBB’den Olan Alacakları

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından özetle; 04.10.2018 tarih ve 214109 sayılı İBB Deniz Hizmetleri Müdürlüğü yazısı ile İBB Çevre Koruma ve Kontrol Daire Başkanlığı tarafından, İdareden Haliç dip çamur tarama ve susuzlaştırma işinin yapılmasının talep edildiği, bu kapsamda “Haliç Dip Çamuru Tarama ve Susuzlaştırma Tesisinin Kurulumu, İşletilmesi ve Çamurun Bertaraf Edilmesi İşi” ihalesinin İSKİ tarafından sonuçlandırılarak İstanbul Çevre Yönetimi San. ve Tic. AŞ ile 18.01.2019 tarihinde sözleşme imzalandığı belirtilmiştir. İdare tarafından ayrıca yağmur suyu tesislerinin giderlerine ilişkin İBB ile İSKİ arasında protokolün söz konusu olduğu bu protokolün ilgili maddesine istinaden “Yağmursularının Uzaklaştırılması, Dere Islahları ve Haliç Dip Çamuru Tarama ve Susuzlaştırma Tesisinin Kurulumu, İşletilmesi ve Çamurun Bertaraf Edilmesi İşi” kapsamında düzenlenen hakediş bedellerinin İBB’den yazılan ek yazılarla talep edildiği ifade edilmiştir.

Bulgu bünyesinde de ortaya konulduğu üzere yağmur sularının uzaklaştırılması, dere ıslahları ve haliç çamur bertarafı kapsamında İSKİ’nin İBB’den olan alacakları 31.12.2023 tarihi itibarıyla 4.086.579.189,69 TL’dir. İdarenin söz konusu işler kapsamında katlandığı maliyetleri tam ve zamanında alamaması bağlı idare statüsünde olan İSKİ’nin ayrı bir tüzel kişiliği bulunması, kendi bütçe imkanları doğrultusunda yatırım ve planlama yapması gibi hususlar göz önünde bulundurulduğunda İdarenin iş ve işlemleri ile mali rapor ve tablolarını olumsuz yönde etkilemektedir.

Sonuç olarak, Protokol hükümlerine göre İBB adına yapılan söz konusu işlere ilişkin alacakların tahsilatına yönelik gerekli çalışmaların yerine getirilmesi gerekmektedir.