Karar Künyesi
2018 yılında Kent Estetiği Dairesi Başkanlığı tarafından iki defa pazarlık usulü ve bir defa da açık ihale usulü ile gerçekleştirilen 2018/168928, 2018/333877, 2018/328226 kayıt numaralı ‘Araç ve ekipman kiralama’ ihalelerinde 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nda belirtilen bazı temel ilkelere riayet edilmediği görülmüştür.
Rekabet ve Eşit Muamele İlkelerini Zedeleyen Durumların Varlığı
06.04.2018 tarihinde, davet yöntemi kullanılarak pazarlık usulü ile gerçekleştirilen ve yaklaşık maliyeti 3.845.066,40-TL olan 2018/168928 kayıt numaralı ihalenin ‘ihale onay belgesi’ ile ‘ihale komisyonu kurulması kararı’ ihale tarihinden yalnızca 1 gün önce, 05.04.2018 tarihinde imza altına alınmıştır. Söz konusu ihaleye ilişkin davetlerin de yine aynı tarihte yapıldığı ve tekliflerin hazırlanması için davetlilere yalnızca 1 günlük süre verildiği görülmüştür.
Yaklaşık maliyeti bu derece yüksek olan; içerisinde ekskavatör, traktör, binek araç, damperli kamyon, servis aracı, sulama tankeri ve ağaç sökme makinesi gibi farklı çeşitlerde
82 adet araç barındıran; bu 82 adet aracın her biri için ayrıntılı kriterlerin belirlendiği; ayrıca idari şartnamenin yedinci maddesi uyarınca teklif kapsamında sunulması gereken birçok belgenin var olduğu bir ihalede, davetlilere tekliflerini hazırlamaları için yalnızca 1 günlük süre verilmesi davetlilere eşit muamelede bulunulmadığının bir göstergesidir. Kaldı ki bu durum neticesinde ihaleye davet edilen 3 firmadan yalnızca biri bu ihaleye teklif sunmuş ve rekabetin sağlanmadığı bir ortamda söz konusu firma ihaleyi 3.410.598,00-TL bedelle kazanmıştır.
Denetim dönemimiz bağlamında, araç ve ekipman kiralama ihalelerinin üçüncüsü ve sonuncusu olan, açık ihale usulü ile gerçekleştirilen 2018/328226 kayıt numaralı ihalede, daha önceki iki ihalede istenmeyen ‘kendi malı araç’ şartı getirilmiş olduğu görülmüştür.
Söz konusu duruma, ihaleye katılımı ve rekabeti engelleyeceği gerekçesi ile 5 firmanın şikâyet ve bu süreci takiben 2 firmanın itirazen şikâyet başvurusunda bulunduğu ancak tüm şikâyet ve itirazen şikayetlerin usul eksikliği sebebi ile reddedildiği ve İdarece bu şikayetlerin hiç dikkate alınmadığı anlaşılmıştır. Bu bağlamda, ihale dokumanı alan 10 firmadan 9 unun ihaleye teklif sunmadığı ve sadece bir geçerli teklif sahibi olan yüklenicinin ihaleyi kazandığı görülmüştür.
Bu bağlamda Hizmet Alım İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin 41’inci maddesinde, “Makine, teçhizat ve ekipman için kendi malı olma şartının aranmaması esastır. Ancak idare, işin niteliğinin gerektirdiği hallerde, ihale konusu işin yapılabilmesi için adaya veya istekliye ait olmasını gerekli gördüğü makine, teçhizat ve diğer ekipmanı yeterlik kriteri olarak belirleyebilir.” denilerek, kendi malı olma kriterinin getirilebilmesi için işin niteliğinin bunu gerektirmesinin şart olduğu hüküm altına alınmıştır. Ancak yukarıda da belirtildiği gibi, bu ihale ile aynı minvaldeki toplam 5 aylık diğer son iki ihalede bu şartın aranmamış olması işin niteliğinin böyle bir şartı gerektirmediğini ortaya koymaktadır.
Yukarıda yer verilen açıklamalar ve mevzuat hükmü bir arada değerlendirildiğinde, ihaleye teklif sunmak noktasında ‘kendi malı araç’ şartının aranması rekabeti engellemiş ve tek geçerli teklif ile ihale sonuçlandırılmıştır. Oysa İdarenin, yukarıda bahsi geçen şikayetleri dikkate alarak düzenleyeceği bir zeyilname ile rekabet ortamının oluşmasını ve kaynakların etkin kullanılmasını sağlayabileceği değerlendirilmiştir.
Güvenilirlik İlkesini Zedeleyen Durumların Varlığı
Pazarlık usulü ile gerçekleştirilen 2018/168928 kayıt numaralı ihaleye davet edilen iki
firmanın ortakları arasında amca-yeğen akrabalık ilişkisinin olduğu ve bu firmalardan birinin ihaleyi kazandığı, diğerinin ise dokuman dahi almadığı görülmüştür. Söz konusu durumun İdareye olan güveni sarstığı ve temel ilkelerden “güvenilirlik” ilkesini zedelediği değerlendirilmiştir.
Pazarlık usulü ile gerçekleştirilen 2018/333877 kayıt numaralı ihaleye davet edilen iki firmanın ortakları arasında karı-koca akrabalık ilişkisinin olduğu ve bu firmalardan birinin ihaleyi kazandığı, diğerinin ise dokuman dahi almadığı görülmüştür. Yine bu iki firmanın bir önceki ihalede iş ortaklığı bünyesinde yüklenici oldukları bilinmesine rağmen söz konusu ihaleye ayrı ayrı davet edildikleri de tespit edilmiştir.
Ayrıca bu ihalede teklif vermeyen firmanın ortağı olan eşe ait başka bir firma, alt yüklenici olarak söz konusu işte çalışmıştır. Bu bağlamda, karı-koca ilişkisi bulunan kişiler ortağı oldukları ayrı firmalar üzerinden hem aynı ihaleye davet edilmiş ve hem de ihale sonrasında biri yüklenici diğeri alt yüklenici sıfatı ile işin yürütülmesi sürecinde görev almışlardır.
Söz konusu durumların, İdareye olan güveni sarstığı ve temel ilkelerden “güvenilirlik” ilkesini zedelediği değerlendirilmiştir.
İşlerin Yürütülmesi Sırasında Teknik Şartnamede Yer Alan Bazı Şartların Sağlanmaması
Gerek 2018/168928 kayıt numaralı ve gerekse de 2018/333877 kayıt numaralı ‘Araç ve Ekipman’ kiralama ihalelerine ilişkin teknik şartnameler incelendiğinde, her iki işin yürütülmesi aşamasında da araçlarda “taşıt takip sisteminin” olması zorunluluğu getirilmiştir. Buna rağmen yüklenici, işin sadece ilk birkaç gününde taşıt takip sistemine ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmiş sonraki dönemler için bu takip sistemi devre dışı kalmıştır. Bu durum nedeni ile 82 aracın ihale dokümanına aykırı bir şekilde kullanılıp, kullanılmadığına ilişkin denetim yapılamamıştır. Ayrıca söz konusu eksikliğe rağmen eksiklikler konusunda uygulanacak yaptırımlara ilişkin düzenleme yapılmaması neticesinde İdare tarafından yükleniciye herhangi bir yaptırım uygulanmadığı da tespit edilmiştir.
Taşeron İşçi Uygulamasına Gidilmesi
2018/333877 kayıt numaralı ihaleye ilişkin teknik şartnamenin ‘Çalıştırma esasları’ başlıklı maddesinde, 696 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’ye aykırı olarak personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı yapılması neticesinde 51 aracın her biri için en az 1
yardımcı personelin çalıştırılacağı hüküm altına alınmıştır.
Söz konusu ihale, 3 yıl için imzalanan ve taşeron işçilerin kadroya geçirilmesi sırasında bitimine bir ay kala sözleşmesi feshedilmiş bulunan 2015/18548 kayıt numaralı ‘Araç ve Ekipman’ kiralanması ihalesinin devamı niteliğindedir. 2015/18548 kayıt numaralı bu ihale kapsamında çalışan taşeron personel, mevzuat hükümleri doğrultusunda Belediyenin şirketi bünyesine alınmış ve bu kişilerin, geçiş işlemi yapılmadan önceki ihale sözleşmesi kapsamındaki hizmetleri yürütmek üzere istihdam edileceği 696 sayılı KHK’da aynen belirtilmiştir.
Bununla birlikte, Balıkesir Büyükşehir Belediyesince 2015/18548 kayıt numaralı ihalenin devamı niteliğinde gerçekleştirilen ilk ihale olan 2018/168928 kayıt numaralı ihalede yukarıda bahsi geçen yardımcı personel çalıştırılmasına ilişkin herhangi bir düzenleme olmadığı, bu süreçte işlerin Belediye personeli eliyle yürütüldüğü ve işlerin aksadığına ilişkin herhangi bir belgenin de bulunmadığı görülmüştür.
Sonuç olarak, önceki ihaleler kapsamında bakıldığında, işlerin yürütülmesi için yeterli sayıda olduğu görülen ve Belediye şirketinde istihdam edilmeye başlayan personel tarafından yürütülmesi gereken işler için yeniden taşeron işçi uygulamasına gidilmesinin ve söz konusu taşeron işçiler için birim fiyat teklif cetvelinde bir satırın açılmamış olmasının hatalı bir uygulama olduğu değerlendirilmiştir.
Kamu idaresi cevabında; Bulgumuza iştirak edildiği ve belirtilen hususların bir daha yaşanmaması için daha dikkatli davranılacağı açıklanmıştır.
Sonuç olarak İdare, bulgumuz doğrultusunda gerekli işlemlerin yapılacağını belirtmiştir. Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.