Kurum tarafından yapılan mal ve hizmet alımlarında; 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 5’inci maddesindeki temel ilkelere, 62’nci maddede düzenlenen kurallara ve ikincil düzenlemelere uyulmayarak mal ve hizmet alımları kısımlara bölündüğü tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel İlkeler” başlıklı 5’nci maddesinde;

“İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur. Eşik değerlerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları ile yapım işleri kısımlara bölünemez. Bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usullerdir. Diğer ihale usulleri Kanunda belirtilen özel hallerde kullanılabilir.”

Denilmektedir.

Bu Kanun’a göre çıkarılan Hizmet Alım İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Temel İlkeler” başlıklı 5’nci maddesinin üçüncü fıkrasında; “Eşik değerlerin veya parasal limitlerin altında kalmak ya da bu Yönetmelikte yer alan diğer hükümlerin uygulanmasından kaçınmak amacıyla hizmet alımları kısımlara bölünemez.” ve Mal Alım İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Temel İlkeler” başlıklı 4’üncü maddesinin üçüncü fıkrasında “Eşik değerlerin veya parasal limitlerin altında kalmak ya da bu Yönetmelikte yer alan diğer hükümlerin uygulanmasından kaçınmak amacıyla mal alımları kısımlara bölünemez” düzenlemelerine yer verilmiştir.

Ayrıca Kamu İhale Genel Tebliği’nin 22’nci maddesinin “Doğrudan temine ilişkin

açıklamalar” başlıklı maddesinde;

“22.5.1.1. Bu bentte belirlenen parasal limitlere bağlı olarak yapılacak ihtiyaç teminlerinde, piyasada yapılan fiyat araştırması sonucunda öngörülen parasal limitin aşılacağının tespit edilmesi halinde, ihtiyacın Kanunun ilgili hükümlerine göre ihale yoluyla temin edilmesi gerekmektedir.

22.5.1.2. Ayrıca, 4734 sayılı Kanunun 19 uncu maddesine göre açık ihale usulü ile temini gereken ihtiyacın, Kanunun 22 nci maddesinin (d) bendi için öngörülen parasal sınırların altında kalacak şekilde, adet bazında veya aynı ihale konusu içinde yer alabilecek nitelikteki mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin, kalemlere veya gruplara bölünmek suretiyle aynı Kanunun 22 nci maddesinin (d) bendine göre temini, 4734 sayılı Kanunun temel ilkelerine aykırılık teşkil ettiğinden, bu yönde uygulamaların sorumluluk doğuracağı hususuna dikkat edilmesi gereklidir.”

Şeklinde düzenlenmiştir.

Yukarıda yer verilen yasal düzenlemelerden anlaşılacağı üzere, temel ihale usulleri dışında yer alan doğrudan temin yöntemi ile ihtiyaçların karşılanması ancak kanunda belirtilen özel hallerde mümkün olabilmektedir. Kanun’da bu özel hallerden biri olarak “Büyükşehir belediyesi sınırları dahilinde bulunan idarelerin on beş milyar, diğer idarelerin beşmilyar Türk Lirasını aşmayan ihtiyaçları…” şeklinde belirtilmiştir. (2018 yılı için büyükşehir belediyeleri için söz konusu limit tutarı 67.613 TL’dir).

Samsun Büyükşehir Belediyesi tarafından 2018 yılı içerisinde doğrudan temin (22/d) usulü ile yapılan alımların listesi ilgili birimden istenmiş ve incelemelerde bulunulmuştur. Yapılan incelemeler neticesinde aynı tarih aralığında ve aynı mahiyette olan birçok alım olduğu tespit edilmiştir. Bu alımların Kamu İhale Kanununda belirtilen ihale usulleri ile alınması gerekirken kısımlara bölünerek yine aynı Kanunda özel alım usulü olarak belirtilen doğrudan temin usulü ile alımı gerçekleştirilmiştir. Tespiti yapılan mevzuata aykırı uygulamalara aşağıdaki tabloda örnekler gösterilmiştir.

Tablo 14: Kısımlara Bölünerek Doğrudan Temin Usulüyle Yapılan Bazı Alımlar

Yukarıdaki tablo incelendiğinde;

• Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı tarafından Kızılırmak Deltası Doğal Yaşam Eksenli Kalkınma Projesinde kullanılmak üzere kasım ayı içerisinde farklı günlerde toplam 245.243,69 TL,

• Fen İşleri Dairesi Başkanlığı tarafından Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti Yörük Çadırı için malzemeli işçilik işine yönelik aynı tarihte toplam 114.834,06 TL,

• Makina İkmal Bakım ve Onarım Dairesi Başkanlığı tarafından Malzeme-Doğaltaş Elemanları Üretim Tesisi için Temmuz ayında 138.040,30 TL ve Aralık ayında 99.823,95 TL olmak üzere toplam 237.864,25 TL,

tutarlarında doğrudan temin usulüyle alım yapılmıştır. Bu alımlardan da görüleceği üzere 2018 yılı büyükşehir belediyeleri için öngörülen doğrudan temin sınırı olan 67.613,00 TL tutarı aşılmayacak şekilde alımlar kısımlara bölünerek gerek aynı gün gerekse de aynı aylar içerisinde temin edilmiştir. Bu uygulamaların yukarıda yer verilen birincil ve ikincil mevzuatın

emredici kurallarına aykırılık teşkil ettiği düşünülmektedir.

Kamu idaresi cevabında; "Bulguya konu edilen Samsun Büyükşehir Belediyesi 2018 yılı içerisinde bir kısım doğrudan temin (22/d) usulü ile yapılan alımların aynı tarih aralığında ve aynı mahiyette olduğu, bu durumun Kamu İhale Kanununda belirtilen ihale usullerinden biriyle alınması gerekirken kısımlara bölünerek doğrudan temin usulü ile alımın gerçekleştirdiğini belirtmektedir.

Bu yönde tespit edilen ve Fen İşleri Dairesi Başkanlığı tarafından “Kızılırmak Kuş Cenneti Yörük Çadırı İçin Malzemeli İşçilik” işine yönelik aynı tarihli olmak üzere toplam 114.834,06 TL tutarın3 adet doğrudan temin usulü ile alım yapıldığı belirtilmiştir.

Oysa ki, Fen İşleri Dairesi Başkanlığına atfedilen bu alımlar, Makine İkmal Bakım ve Onarım Dairesi Başkanlığı tarafından yapılmıştır.

Anılan alımlara ilişkin 77225673-4480-13757 tarih ve 19.11.2018 sayılı, 77225673-

4524-13972 sayılı ve 23.11.2018 tarihli ve 77225673-4480-13757 sayılı ve 19.11.2018 sayılı doğrudan teminler 20.12.2017 tarih ve 23689708/900-1696996-7984 sayılı Başkanlık Makamının oluru ile yapılmış yetki devri kapsamında yapılmış olup, Daire Başkanlığımızın söz konusu tespit ile ilgili bir sorumluluğu bulunmamaktadır. Yetki devrine ilişkin Yazı ekte sunulmaktadır.

Diğer taraftan anılan bulguya konu edilen Kamu İhale Kanununda belirtilen ihale usullerinden biriyle alınması gerekirken kısımlara bölünerek doğrudan temin usulü ile alımına ilişkin hususlarda Daire Başkanlığımız azami özen gösterilmekte ve dikkat sarf edilmektedir.

Makine İkmal Bakım ve Onarım Dairesi Başkanlığına bağlı olarak çalışan Doğal Taş Elemanları Üretim Tesisi ; Fen İşleri Daire Başkanlığının Belediyemize ait Taş Ocaklarından çıkardığı blok doğal taşları tesisimize getirmesine müteakip çeşitli taş imalatları (küp taş , bordür taşı, taban taşı, duvar taşı gibi ) gerçekleştiren bir birimdir. Yaklaşık 70 eleman ve 40 ’ ın üzerinde taş işleme ile belediyemizin projelerine taş imalatı gerçekleştirerek çok önemli bir katma değer sağlamaktadır.

Tesiste işlenen taş doğadaki en sert ve şekil verilmesi en zor maddelerden biridir. Bu nedenle hem makinalarda sık sık farklı arızalar meydana gelmekte , hem de işçilerin kullandığı makine ve kendirlerine ait teçhizatlar da (Hırdavat ve güvenlik malzemeleri gibi ) malzeme gereksinimi olmaktadır. Bu tür malzemeler için zaman zaman toplu alımlar yapılsa da sık sık

öngörülmeyen farklı türdeki arızalar neticesinde günlük alımlara da mecbur kalınmaktadır. Denetim raporunda belirtilen harcamalar hususunda yaptığımız incelemede de görüldüğü üzere alımların tamamına yakını tesisin genel harcamalarının içinde çok fazla yekûn teşkil etmemektedir.

Ayrıca Belediyemizin genel mali bütçesinde yaşanan olumsuzluklar ve tasarruf genelgesi stoğa dönük toplu alımlar yapılamamıştır.

Yukarıda belirttiğimiz hususlar göz önüne alınarak ; kısımlara bölünerek doğrudan temin alımları yapılmasının söz konusu olmadığının tarafınızca da değerlendirilmesini arz ederiz. Sayıştay Başkanlığının Fen İşleri Dairesi Başkanlığına savunma yapılmak üzere gönderdiği aşağıda dokümanını yaptığımız Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti yörük çadırı için malzemeli işçilik yaptırılmasına dair 3 adet evrakın Makine İkmal Bakım ve Onarım Dairesi Başkanlığı tarafından yaptırılması nedeni ile savunmanın tarafımızca yapılmıştır. Savunmamız aşağıdadır;

Aşağıda dokümanını yaptığımız üç adet evraka ait malzemeli işçilikler 16.11.2018- 22.11.2018-29.11.2018 tarihlerinde yapılan talep fişlerine istinaden Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti Yörük çadırına yaptırılmıştır.

Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti şehrimiz için çok önemli bir tabiat varlığı olup Türkiye’nin en büyük ve en çeşitli kuş türlerini misafir eden deltasıdır. Bu bölge UNESCO Dünya Mirası Geçici listesine alınmıştır.

Söz konusu satın alınmaların yapıldığı tarihlerde UNESCO yetkilerinin bu bölgeye ziyaret ve denetimlerinin yapılması söz konusu olduğundan bazı satın almaların acilen gerçekleştirilmesi gerekli olmuştur.

Kızılırmak Deltası Kuş Cennetinin UNESCO dünya mirası kalıcı listesine girebilmesi Cumhurbaşkanlığının 100 günlük eylem planı içinde bu projede de yer almaktadır.

Zaman darlığı nedeni ile gerçekleştirdiğimiz bu üç kalem alımın yukarıda belirttiğimiz gerekçeler doğrultusunda tarafınızca değerlendirilmesini arz ederim.

Denetim raporundan konu edilen alımlar :

" denilmektedir.

Sonuç olarak Kamu idaresi cevabında özetle; bulguda belirtilen tabloda bazı alımların başka birim tarafından yapıldığı, toplu alım yapmak için gerekli nakit döngüsünün bulunmadığı, bundan dolayı alımların bölünerek yapıldığı ve ayrıca gerekli alımların Samsun iline kattığı değerleri ve önemini belirtmiştir.

Belediye vermiş olduğu cevapta söz konusu kısımlara bölünerek yapılan alımlara ilişkin hukuka uygun veya aykırı olup olmadığına dair mantıklı ve gerekli bir açıklama yapmamıştır. Sadece tabloda yer alan bir kısım alımların hangi birim tarafından yapıldığını açıklama gereği duymuştur ki bu hususun bulgu konusu hususla ilgili hiçbir ilişiği yoktur. Tablo sadece örnek mahiyette olup aynı tip alımların yakın tarihler arasında yapıldığını göstermektedir.

Ayrıca belediye ikinci olarak alımların mali dengenin yeterli bulunmadığı için toplu yapılamadığını belirtmektedir. Oysa ki bu alımlar yakın tarihler arasında yapılmıştır (1 günlük, 1 haftalık farklar). Bu alımların toplu yapılması birçok firmanın katılımı uygun rekabet koşullarının sağlanması durumunda daha tasarruflu olmasına yol açabilir.

Ayrıca stoğa yönelik alımların toplu yapılamacağı belirtilse de tablodaki örneklerden de görüleceği üzere aynı gün içerisinde aynı tip alımlar tekrarlanmıştır.

Belediye son olarak Kuş Cennetine yapılan alımların şehre katkısından bahsetmektedir. Ancak bulguda konu edilen husus yapılan alımların kötü, gereksiz vb. olup olmadığıyla ilgili değildir. Bulguda konu edilen ana düşünce; alımların ihale mevzuatına tabi tutularak yapılması gerekirken, eşik değerin altında kalmak için kısımlara bölünüp alımın doğrudan temin usulüyle yapılmasıdır.

Dolayısıyla belediye vermiş olduğu cevapta bulgu konusu edilen hususun hukuki boyutuna ilişkin herhangi bir açıklama yapmamıştır. Bundan sonraki alımlarda kanunun emredici hükümlerine dikkat etmesi gerekmektedir.