Karar Künyesi
İdare tarafından ihalesi yapılan Denizde Toplu Taşıma Hizmeti Alım İşi ihalesini İstanbul Şehir Hatları AŞ 274.979.108,97 TL+KDV bedelle kazanmış ve 16.12.2015 tarihinde sözleşme imzalanmıştır. Buna göre işin başlama tarihi 21.12.2015, bitiş tarihi ise 31.12.2017 olarak belirlenmiştir.
28.09.2017 tarihinde İDO AŞ’nin İdareye gönderdiği yazıda; özelleştirme ile birlikte devralınan iç hatlardaki yolcu taşımalarından şirketin önemli ve sübvanse edilmeyecek boyutta zarar ettiğini çeşitli gerekçeler göstererek ifade etmiş ve bazı seferlerini azaltmıştır. 22.11.2017 tarihinde ise İBB Ulaşım Daire Başkanlığı 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 7’nci maddesinin birinci fıkrasında yer alan (f) bendi; “Büyükşehir ulaşım ana plânını yapmak veya yaptırmak ve uygulamak; ulaşım ve toplu taşıma hizmetlerini plânlamak ve koordinasyonu sağlamak; kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek...” ve (p) bendi “Büyükşehir içindeki toplu taşıma hizmetlerini yürütmek ve bu amaçla gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek, büyükşehir sınırları içindeki kara ve denizde taksi ve servis araçları dâhil toplu taşıma araçlarına ruhsat vermek.” hükümleri gereği İstanbul içi deniz taşımacılığının İdarenin asli görevi olması hasebiyle İDO AŞ’nin azaltmayı planladığı şehir içi deniz otobüsü seferlerinin 16.11.2015 tarihinde ihalesi yapılan ve İdarenin iştiraki olan İstanbul Şehir Hatları AŞ’nin yüklenici olduğu Denizde Toplu Taşıma Hizmeti Alım İşi kapsamında yapılmasını söz konusu iştirakten talep etmiştir.
15.12.2017 tarihinde İstanbul Şehir Hatları AŞ mevcut sözleşme kapsamında 31 gün süre verilmesi halinde İDO AŞ tarafından azaltılacağı belirtilen seferlerin 180 adedi ile birlikte Denizde Toplu Taşıma Hizmeti Alım İşi sözleşmesi kapsamındaki ilave işin tamamını toplam 14.600.000 TL+KDV bedelle yapabileceklerini ifade etmiştir. 29.12.2017 tarihinde ise İdare tarafından 31 günlük süre uzatımı ve sözleşme bedelinin %5,2’sine tekabül eden 14.312.499,60 TL’lik iş artışı sözleşmede yer alan “17.2.2. İlave işler nedeniyle iş artışının ortaya çıkması halinde işin süresi, bu artışla orantılı olarak işin ilgili kısmı veya tamamı için
uzatılır.” hükmüne istinaden gerçekleştirilmiştir.
4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’na göre sözleşmeye bağlanan hizmet işlerinin yürütülmesinde uygulanacak genel esas ve usulleri belirleyen Hizmet İşleri Genel Şartnamesi’nin “Sözleşme kapsamında yaptırılabilecek ilave işler, iş eksilişi ve işin tasfiyesi” başlıklı 53’üncü maddesinde;
“Birim fiyat sözleşmelerde, öngörülemeyen durumlar nedeniyle sözleşme konusu işte bir iş artışının zorunlu olması halinde, artışa konu olan işin;
Sözleşmeye esas iş tanımı içinde kalması,
İdareyi külfete sokmaksızın asıl işten ayrılmasının teknik veya ekonomik olarak mümkün olmaması,
şartlarıyla sözleşme bedelinin % 20’sine kadar oran dâhilinde, sözleşme ve ihale dokümanındaki hükümler çerçevesinde aynı yükleniciye yaptırılması konusunda idare yetkilidir. Bu durumda işin süresi, bu artışla orantılı olarak işin ilgili kısmı veya tamamı için uzatılır.” düzenlemesi yapılmıştır.
Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Süreklilik arz eden mal ve hizmet alımlarının kesintiye uğratılmadan temini” başlıklı 20’nci maddesinde de;
“4734 sayılı Kanunun 62 nci maddesinin (b) bendinde ertesi mali yılda gerçekleştirilecek süreklilik arz eden mal ve hizmet alımları için bir önceki mali yıl sona ermeden ihaleye çıkılabileceği düzenlenmiştir. Böylece ihale ile ilgili ilan süresi ve ihale sürecinin belirli bir zaman alacağı da dikkate alınarak ertesi yılda gerçekleştirilecek bu tür mal ve hizmet alımı ihalelerine mali yıl sona ermeden çıkılabilmesine imkân tanınmıştır. Ancak yılın sonunda ya da ertesi yılın başında çıkılan ihalelerde önceden öngörülemeyen nedenlerle ihale sürecinin uzadığı durumlarda süreklilik arz eden bu alımların kesintiye uğratılmamasını teminen, ihale sonuçlandırılıncaya kadar geçecek süre içindeki ihtiyaçların 4734 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin (b) bendindeki “idare tarafından önceden öngörülemeyen olaylar” kapsamında değerlendirilerek, anılan madde hükmü ve 62 nci maddenin (ı) bendinde yer alan esaslar da dikkate alınarak aynı Kanunun 21 inci maddesinin
(f) bendi ya da 22 nci maddesinin (d) bendinde belirtilen tutarlara kadar olanların bu maddelere göre temin edilebilmesi idarenin yetki ve sorumluluğundadır.” düzenlemesi yapılmıştır.
Mezkûr Tebliğ’in “Mal ve hizmet alımlarında iş artışı ve iş eksilişi” başlıklı 26’ncı maddesinin ikinci fıkrasında ise; “Süreklilik arz eden ve birim fiyat üzerinden sözleşmeye bağlanan hizmet alımlarında, işin devamı sırasında 4735 sayılı Kanunun 24 üncü maddesine göre yalnızca işin miktarı artırılarak iş artışı (sözleşme bedelinde artış) yapılabilir. Bu nedenle, işin süresinin uzatılması suretiyle iş artışı yapılması mümkün değildir.” düzenlemesi yer almaktadır.
Bu bağlamda, 274.979.108,97 TL+KDV bedelle İstanbul Şehir Hatları AŞ uhdesinde hizmet alımı suretiyle gerçekleştirilen ve başlangıç tarihi 21.12.2015, bitiş tarihi ise 31.12.2017 olan 2015/140081 ihale kayıt numaralı Denizde Toplu Taşıma Hizmeti Alım İşinin 29.12.2017 tarihinde 31 günlük süre uzatımı ve sözleşme bedelinin %5,2’sine tekabül eden 14.312.499,60 TL’lik iş artışı ile devamının sağlanması mevzuat hükümlerine aykırılık teşkil etmektedir.
Sonuç olarak, söz konusu iş artışı ve süre uzatımı ile Denizde Toplu Taşıma Hizmeti Alım İşinin devam ettirilmesi yerine birim fiyat teklif cetvelinde yer alan iş kalemlerine göre devam eden iş sözleşmede belirtilen sürede sona erdirilerek, söz konusu seferler için yeni bir ihaleye çıkılmasının, diğer taraftan, İDO AŞ tarafından azaltılan seferlere ilişkin yeni iş kalemleri (180 sefer) mevcut ihaleye eklenmesi yerine “idare tarafından önceden öngörülemeyen olaylar” olarak değerlendirme yapılarak 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi hükümlerine istinaden pazarlık usulü ile ihale iş ve işlemlerinin gerçekleştirilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.
Kamu idaresi cevabında; “İhale konusu işin Belediye Kanunu’nun Gelecek yıllara yaygın hizmet yüklenmeleri başlıklı 67. maddesinde sayılan “Belediyede belediye meclisinin, belediyeye bağlı kuruluşlarda yetkili organın kararı ile park, bahçe, sera, refüj, kaldırım ve havuz bakımı ve tamiri; araç kiralama, kontrollük, temizlik, güvenlik ve yemek hizmetleri; makine-teçhizat bakım ve onarım işleri; bilgisayar sistem ve santralleri ile elektronik bilgi erişim hizmetleri; sağlıkla ilgili destek hizmetleri; fuar, panayır ve sergi hizmetleri; baraj, arıtma ve katı atık tesislerine ilişkin hizmetler; kanal bakım ve temizleme, alt yapı ve asfalt yapım ve onarımı, trafik sinyalizasyon ve aydınlatma bakımı, sayaç okuma ve sayaç sökme- takma işleri ile ilgili hizmetler; toplu ulaşım ve taşıma hizmetleri; sosyal tesislerin işletilmesi ile ilgili işler, süresi ilk mahallî idareler genel seçimlerini izleyen altıncı ayın sonunu geçmemek üzere ihale yoluyla üçüncü şahıslara gördürülebilir.” düzenlemesi gereği yıllara sari olarak gerçekleştirilebilecek hizmetler arasında yer aldığı, yapılan düzenlemeden bu
nitelikteki işler için işin süresinin kısıtlanmasından ziyade sürekliliğin öncelendiği, aynı zamanda 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 7. maddesinin birinci fıkrası (f) bendi kapsamında sayılan idarenin asli nitelikteki görevleri arasında bulunduğu, dolayısıyla bu minvaldeki söz konusu işin herhangi bir aksaklığa yer verilmeden ivedilikle yapılabilmesini teminen süre artışı yapılarak iş artışına gidildiği, ödemeye esas fiyatların belirlenmesinde ise ihaledeki birim fiyatların baz alındığı, bu haliyle herhangi bir kamu zararına yol açılmayacağı öngörüldüğünden süre artışı yapılmak suretiyle iş artışına gidilmiştir.” denilmektedir.
Sonuç olarak kamu idaresi söz konusu iş için mevzuat hükümlerinin sürekliliği öncelediğini, işin idarenin asli görevleri arasında yer aldığını ve ivedilikle yerine getirilmesi gerektiğini belirtmiştir. Ayrıca ödemeye esas fiyatların belirlenmesinde ihaledeki birim fiyatların baz alındığını ve bu haliyle herhangi bir kamu zararına yol açılmayacağını ifade etmiştir.
Bulguda detaylı bir şekilde ortaya konulduğu üzere mevzuat hükümleri gereği “Denizde Toplu Taşıma Hizmeti Alım İşinin” iş artışı ve süre uzatımı ile devam ettirilmesi yerine birim fiyat teklif cetvelinde yer alan iş kalemlerine göre devam eden iş sözleşmede belirtilen sürede sona erdirilerek, söz konusu seferler için yeni bir ihaleye çıkılmasının, diğer taraftan, İDO AŞ tarafından azaltılan seferlere ilişkin yeni iş kalemleri (180 sefer) mevcut ihaleye eklenmesi yerine “idare tarafından önceden öngörülemeyen olaylar” olarak değerlendirme yapılarak 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi hükümlerine istinaden pazarlık usulü ile ihale iş ve işlemlerinin gerçekleştirilmesinin uygun olacağı değerlendirilmiştir.
Bu bağlamda, toplu taşıma hizmetinin İstanbul ili özelinde önemli bir boyutunu oluşturan deniz toplu ulaşımının aksatılmadan mevzuat hükümlerine uygun olarak süreçlerin yürütülmesi sağlanmalıdır. Aynı zamanda söz konusu tespit bünyesinde ihalede kamu zararına sebebiyet verildiği yönünde bir değerlendirmede de bulunulmamıştır.
Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.