Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından mevzuatta öngörülen usullere aykırı olarak

1.192 kişinin encümen kararı ile usta öğretici personel şeklinde istihdam edildiği görülmüştür.

657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun “Kapsam” başlıklı 1’inci maddesinde, belediyelerde çalışan memurların bu kanuna tabi olduğu; “İstihdam şekilleri” başlıklı 4’üncü maddesinde, kamu hizmetlerinin memurlar, sözleşmeli personel, geçici personel ve işçiler eliyle gördürüleceği; “Dört istihdam şekli dışında personel çalıştırılamayacağı” başlıklı 5’inci maddesinde, bu Kanuna tabi kurumların, dördüncü maddede yazılı dört istihdam şekli dışında personel çalıştıramayacağı; “Ders görevi” başlıklı 89’uncu maddesinde, her derecedeki eğitim ve öğretim kurumları ile (…) yaygın eğitim yapan kurumlarda ve benzeri kuruluşlarda öğretmen veya öğretim üyesi bulunmaması halinde öğretmenlere, öğretim üyelerine veya diğer memurlara veyahut açıktan atanacaklara ücret ile ek ders görevi verilebileceği ve ders saatlerinin sayısı, ders görevi alacakların nitelikleri ve diğer hususların Cumhurbaşkanı kararı ile tespit olunacağı; “Ders ve konferans ücretleri” başlıklı 176’ncı maddesinde ise Kanun’un 89’uncu maddesine göre kendilerine ders görevi verilenlere, ders saati başına gündüz öğretimi için 140, örgün ve yaygın eğitim kurumlarında yarıyıl ve yaz tatillerinde, cumartesi ve pazar günleri ile saat 18.00'den sonra başlayan öğretim faaliyetleri için 150 gösterge rakamının bu Kanuna göre belirlenen aylık katsayısı ile çarpımından oluşan miktar üzerinden ek ders ücreti ödeneceği hüküm altına alınmıştır.

Konuyla ilgili olarak Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğü’nün 16.03.2021 tarih ve 619197 sayılı yazısında, 657 sayılı Kanun’un 89’uncu maddesine uygun olarak Cumhurbaşkanı kararı doğrultusunda işe alınan usta öğreticilerin işçi sayılmayacağı, Yargıtay’ın 9. Hukuk Dairesinin 14.02.2000 tarih ve E:1999 K:2000/1395 sayılı ve 20/6/2011 tarih ve E: 2011/17879 K:2011/18391 sayılı kararlarının da bu doğrultuda olduğu ifade edilmiştir.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 25.01.2017 tarih ve E:2015/68 K:2017/157 sayılı Kararı’nda “Tüm memurlar hakkında, genel kanun niteliğinde olan 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 46 ve devamı maddelerinde "Devlet Memurluğuna Alınma"nın usul ve esasları düzenlendiği gibi 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun "Norm Kadro ve Personel İstihdamı" başlıklı 49’uncu maddesinde de "Belediye personeli, belediye başkanı tarafından atanır." düzenlemesi bulunmaktadır. Bu düzenlemeye paralel şekilde 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun "Personel İstihdamı" başlıklı 22’nci maddesinde de "Büyükşehir belediyesi personeli büyükşehir belediye başkanı tarafından atanır." hükmü mevcuttur. Görüldüğü üzere, davacı hakkında bu usullere göre yapılmış bir atama tasarrufu ya da Belediye Başkanlığınca yapılan bir görevlendirme bulunmamaktadır. Kamu hukuku kural ve mevzuatı çerçevesinde gerçekleşmeyen bir çalışma nedeniyle davacının kamu personeli statüsünde sayılması ve statü hukukuna tabi kılınması mümkün değildir. İdare ile davacı arasındaki ilişki, tek taraflı olarak imzalanan taahhütname ile kurulmuştur. Taahhütnamede davacının parasal haklarının 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 176’ncı maddesindeki esaslara göre ödeneceğinin düzenlenmiş olması, anılan taahhütnameyi tek başına idari bir sözleşme haline getirmez. Davacı ile idare arasındaki ilişki, özel hukuk alanında tanımını bulan bir hizmet sözleşmesi niteliğindedir.” <span>denildiği, bu karara göre Ankara Büyükşehir Belediyesince “ek ders ücreti” karşılığı taahhütname imzalatılmak suretiyle istihdam edilen personel ile Ankara Büyükşehir Belediyesi arasındaki ilişkinin özel hukuk alanında tanımını bulan bir hizmet sözleşmesi niteliğinde olduğuna hükmedilmiştir.</span>

1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’nun “Uzman ve usta öğreticiler” başlıklı 47’nci maddesinde, örgün ve yaygın eğitim kurumlarında ve hizmet içi yetiştirme kurs, seminer ve konferanslarında uzman ve usta öğreticilerin geçici veya sürekli olarak görevlendirilebileceği, öğretim tür ve seviyelerine göre uzman ve usta öğreticilerin seçimlerinde aranacak şartların, görev ve yetkilerin yönetmeliklerle tespit edileceği düzenlemesi getirilmiştir.

Bu düzenleme uyarınca çıkarılan Milli Eğitim Bakanlığı Kurumlarında Sözleşmeli veya Ek Ders Görevi ile Görevlendirilecek Uzman ve Usta Öğreticiler Hakkında Yönetmelik’in “A- Uzmanlar” başlıklı 3’üncü maddesi ile “B-Usta Öğreticiler” başlıklı 4’üncü maddesinin (b) fıkralarında, uzman ve usta öğretici olabilmek için aranan özel şartlara yer verilmiştir.

Bahsedilen hükümler doğrultusunda uzman ve usta öğretici olarak çalıştırılacak kişilerde aranan şartlar açıktır. Ancak ABB bünyesinde çalıştırılan personelden örnekleme yapmak suretiyle 10 kişi seçilmiş olup bunlardan sadece 3’ünün pedagojik formasyon belgesine sahip olduğu, mevzuatta ustalık alanlarına dair asgari çalışma yılı belirtilmiş olmasına rağmen İdarenin bu şartı aramadığı ve bundan dolayı ilgililerden, ustalık alanlarındaki çalışma sürelerini belgelendirebilecekleri bir evrak istenmediği, Millî Eğitim Bakanlığı tarafından açılan kursları bitirme belgesi (sertifika) yeterli görülerek işe alım süreçlerinin yürütüldüğü anlaşılmıştır.

Aynı Yönetmelik’in 5’inci maddesinde, uzman ve usta öğreticilerin nasıl görevlendirileceği açıklanırken, 4’üncü maddede belirtilen esaslara göre ek ders görevi verilmesi yoluyla görevlendirilecek uzman ve usta öğreticilere, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 89’uncu maddesi uyarınca 1/12/2006 tarihli ve 2006/11350 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Millî Eğitim Bakanlığı Yönetici ve Öğretmenlerinin Ders ve Ek Ders Saatlerine İlişkin Karar’da belirtilen miktarda ek ders görevi verilebileceği düzenlenmiştir.

Bu konuda ortaya çıkan uyuşmazlık sonucu Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nca verilen 17.09.2008 gün 2008/10-555 Esas 2008/530 sayılı Kararda da;

“… 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununun 47. maddesinde “Örgün ve yaygın eğitim kuramlarında ve hizmetiçi yetiştirme kurs, seminer ve konferanslarında uzman ve usta öğreticiler de geçici veya sürekli olarak görevlendirilebilir. Öğretim tür ve seviyelerine göre uzman ve usta öğreticilerin seçimlerinde aranacak şartlar, görev ve yetkileri, yönetmeliklerle tespit edilir.” denilerek uzman ve usta öğreticiler ile ilgili hususun düzenlendiği, 21.05.1977 tarih ve 15943 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Milli Eğitim Bakanlığı Kuramlarında Sözleşmeli veya Ek Ders Görevi ile Görevlendirilecek Uzman ve Usta Öğreticiler Hakkında Yönetmelik ile 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanununun 47 nci maddesine göre Millî Eğitim Bakanlığının örgün ve yaygın eğitim kurumlannda ve hizmetiçi yetiştirme kurs ve seminerlerinde geçici veya ek ders görevi ile görevlendirilecek uzman ve usta öğreticiler ile ilgili hususların düzenlendiği, bu Yönetmeliğin belediyeleri kapsamadığı …” hükmüne varılmıştır.

Yukarıdaki mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere ABB’nin memur, sözleşmeli personel ve işçi statüsü dışında rehber ve usta öğretici adı altında personel istihdam edebilmesinin mümkün olmadığı, encümen kararı ile işlem yapılmasının söz konusu hukuka aykırılığı gidermediği açıktır.

Yapılan incelemelerde; Kadın ve Aile Hizmetleri Dairesi Başkanlığı, Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı ve Sosyal Hizmetler Dairesi Başkanlığında olmak üzere toplam 1.192 personelin usta öğretici adı altında çalıştırıldığı, bunlardan 45’inin Belediyenin ana hizmet binasında memur ve/veya işçilerce yürütülmesi gereken asli ve sürekli görevler ve/veya sürekli işlerde (büro, ofis, tahakkuk, ödeme, sekreterya vb.) görevlendirildiği, rehber ve usta öğreticiliğe dair bilgi birikimi ve uzmanlık gerektirmeyen işlerde çalıştırıldığı, mevzuattaki istihdam türlerinden birine uygun istihdam edilmediklerinden dolayı maaş veya ücret ödenemediğinden, bunlara ek ders ücreti adı altında ödeme yapıldığı, SGK işlemlerinin de buna göre yürütüldüğü tespit edilmiş olup aşağıdaki tabloda ayrıntısı gösterilmiştir.

‌Tablo 9: Çalışan Kişilerin Dağılımı

Kamu İdaresi cevabında; bulgu konusu hususa iştirak etmiş olup Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğüne görüş almak için yazı yazıldığını, Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğü tarafından gelen yazıda ise söz konusu personelin yerel yönetim bazında istihdamının yasal hale gelebilmesi için taslak bir yönetmelik üzerinde çalışıldığını, bahse konu yönetmelik taslağının Cumhurbaşkanlığına iletildiğini ve Cumhurbaşkanlığından çıkacak olan karar neticesinde gerekli işlemlerin başlatılacağını belirtmiştir.

Sonuç olarak, yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri ve Yargıtay kararları dikkate alındığında, ABB’nin usta öğretici adı altında personel istihdam etmesinin mümkün olmadığı, bu kişilerin ancak 375 sayılı KHK'nın ek 20’nci maddesi uyarınca belediye şirketleri üzerinden doğrudan hizmet alma yöntemi ile istihdam edilebileceği açıktır.