2023 yılı içerisinde yapılan personel çalıştırılmasına dayalı doğrudan hizmet alımları, 2023 Yılı İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne Ait Spor Tesisleri, Okul Spor Salonları ve Spor Merkezlerinin İşletilmesi ve Hazır Halde Bulundurulması Hizmet Alimi İşi İşlerine ilişkin ihalelerde mevzuata aykırı şekilde akaryakıt dâhil araç kiralamaları yapıldığı görülmüştür.

237 sayılı Taşıt Kanunu’nun 12’nci maddesine istinaden hazırlanan Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usullerin “Temel amaç” başlıklı 5’inci maddesinde; kamu hizmetlerinin gerektirdiği taşıt ihtiyacının hizmet alımı yoluyla karşılanmasının temel amacının, kamudaki taşıt giderlerinin asgari seviyeye indirilmesi ve kaynakların savurganlığa yol açılmadan, bütçe olanaklarıyla uyumlu bir biçimde kullanımının sağlanması olduğu belirtilmiştir.

Aynı Esasların “Genel esaslar” başlıklı 6’ncı maddesinde ise; “taşıtlar, yakıt hariç, şoförlü veya şoförsüz olarak edinilebilecektir.” hükmü yer almaktadır.

Mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere, kamu idarelerinin hizmet alımı suretiyle araç kiralamaları yapabilirler. Yapılan araç kiralamalarının şoförlü ya da şoförsüz olabilir. Ancak, hizmet alımı suretiyle yapılan taşıt kiralamalarında akaryakıt hariç kiralama yapılması gerekmektedir.

Yapılan incelemede, Büyükşehir Belediyesinde hizmet alımı suretiyle taşıt edinilmesine ilişkin Destek Hizmetleri Şube Müdürlüğü tarafından “36 Aylık Araç Kiralama Hizmet Alımı” ihalesi akaryakıt hariç olarak yapılmıştır. Ancak, İdarenin diğer harcama birimleri tarafından yapılan personel çalıştırılması, spor tesislerinin işletilmesi vb. ihalelerde de araç kiralamaları yapıldığı, bu ihalelerdeki araç kiralamalarında akaryakıtın da dâhil edilerek ihaleye çıkıldığı tespit edilmiştir. Bu kapsamda, diğer harcama birimlerinin yapmış olduğu akaryakıt dâhil araç kiralamaları özünde doğrudan hizmet alımı suretiyle taşıt edinilmesi ihalesi olmamakla birlikte bu ihalelerin veya alımların içinde akaryakıt dâhil taşıt edinilmesinin söz konusu Esas ve Usuller kapsamında değerlendirilmesi gerekir.

Yukarıda yer verilen denetim tespiti üzerine İdare tarafından; hizmet alımı ihalesi ile atıkların geri kazanımının sağlanması için aktarma istasyonlarının şehir merkezinden uzak olduğu, bununla birlikte meydana gelebilecek doğal afetlere acil müdahale edilmesi gerektiği, İdareye ait akaryakıt istasyonlarının şehir merkezinde bulunması nedenleriyle tüm bu hizmetlerin koordinasyonu ve kontrolü için akaryakıt dahil araç temin edildiği,

“2023 yılı Katı Atık Doğrudan Hizmet Alımı İşi” dosyasında; toplam 92 adet kara aracı, iş makinesi vb. araç kiralamaları yapıldığı,

Şile, Çatalca, Silivri, Beykoz, Arnavutköy, Büyükçekmece gibi uzak ilçelerden araçların sadece yakıt alımı için Edirnekapı ve Kartal’da bulunan Belediye istasyonlarına gelmeleri yakıt israfına da sebebiyet vereceği bu nedenle, vatandaş odaklı bir hizmet anlayışıyla çalışmaların aksatmadan yürütülmesi ile kamu yararı göz önünde bulundurularak yakıt israfının önlenmesi amacıyla söz konusu ihale dosyasında bulunan araçların yakıt dahil olarak kiralandığı,

Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller’in 6’ncı maddesinde; yakıt hariç, şoförlü veya şoförsüz olarak taşıt edinilebileceği hükmünün doğrudan taşıt kiralama ihalesi kapsamında yer almayan ve diğer hizmet alımları bünyesinde işin yürütülmesi için gerekli olan ve taşıt kiralamasına ilişkin bedelin toplam ihale bedeli içerisinde önemli paya sahip olmadığı ihaleler kapsamında edinilecek olan taşıtlara uygulanmayacağına ilişkin Hazine ve Maliye Bakanlığının görüşü olduğu, bu görüşe istinaden ihale konusu işin doğrudan taşıt kiralama işi olmadığı, ihale konusu işe esas hizmetlerin yerine getirilebilmesini temin etmek amacıyla tamamlayıcı nitelikte taşıtların ihale kapsamına alındığı, dolayısıyla mevzuata aykırı herhangi bir durum oluşmadığı, ayrıca yıl içerisinde araç ve yakıtla ilgili eksik gerçekleşmeler de tutanakla tespit edilerek yüklenicinin aylık hakedişinden kesinti yapılarak herhangi bir kamu zararına yol açılmadığı ifade edilmiştir.

Ancak İdare tarafından her ne kadar atıkların geri dönüştürülmesi tesislerinin uzak olduğu, doğal afet durumunda acil müdahale edilebilmesi gerekliliği, uzak ilçelerde hizmet sağlayan birim araçlarının Kartal ve Edirnekapı istasyonlarına gelmesinin hem vakit hem de yakıt israfına neden olacağı ifade edilse de söz konusu açıklamaların ihaleler de araç temini yanında akaryakıt kaleminin de dahil edilerek çıkılması hususunu haklı kılmamaktadır. Zira yapılan denetimde İdarenin sadece Edirnekapı ve Kartalda değil 104 ayrı noktada istasyonu bulunmakta olup merkeze uzak olan ilçelerde de istasyonları bulunduğu görülmüştür. Bunun yanında olası doğal afetler ile akaryakıt dahil araç kiralaması hususuna ilişkin ilgi kurulamamıştır. Zira İdarenin İstanbul ilinin neredeyse geneline yayılmış akaryakıt istasyonu bulunmaktadır. Ayrıca İdare her ne kadar Hazine ve Maliye Bakanlığı görüşüne istinaden söz konusu akaryakıt alımlarını ihaleler içerisine dahil edildiği ifade edilse de Hazine ve Maliye Bakanlığı görüşüne bakıldığında; diğer hizmet alımları bünyesinde temin edilen akaryakıtların işin yürütülmesi için gerekli olmasına bağlamıştır. Ancak idarenin personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımları, spor tesislerinin işletilmesi vb. birçok ihalede akaryakıt dahil ihaleye çıktığı her ne kadar doğrudan araç kiralama ihalesi olmasa da ihale konusu işin yürütülmesi için gerekli olmayan ihalelerde de akaryakıtın dahil edildiği görülmüştür. Bu sebeple İdarenin cevabı bulguyu karşılamamaktadır.

Sonuç olarak; personel çalıştırılmasına dayalı doğrudan hizmet alımları ve diğer hizmet alımı ihaleleri kapsamında yapılan araç kiralamalarının yukarda açıklanan mevzuat hükmüne aykırılık teşkil ettiği düşünülmektedir.