4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında yapılan bazı ihalelerin somut ve objektif gerekçeler olmadan iptal edildiği görülmüştür.

4734 sayılı Kanun’un 16’ncı maddesinde, idarenin gerekli gördüğü veya ihale dokümanında yer alan belgelerde ihalenin yapılmasına engel olan ve düzeltilmesi mümkün bulunmayan hususların bulunduğunun tespit edildiği hallerde ihale saatinden önce ihalenin iptal edilebilmesine imkân tanınmıştır.

Yine aynı Kanun’un 39’uncu maddesinde, ihale komisyonu kararı üzerine idarenin, yapılan ihaleye verilmiş olan bütün teklifleri reddederek ihaleyi iptal etmekte serbest olduğu hüküm altına alınmıştır.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri ile ihalenin iptali hususunda idareye yetki verildiği görülmekle birlikte, bu yetkinin mutlak ve sınırsız bir yetki olmadığı, kamu yararı, hizmet gerekleri, 4734 sayılı Kanun’un temel ilkeleri ve kamu kaynağı kullanım esaslarına uygun olarak kullanılması gerektiği tabiidir. Bu doğrultuda, bir ihalenin ihale tarihinden önce veya sonra iptal edilebilmesi için objektif, somut, hukuka uygun ve bilgi/belgelere dayanan gerekçelerin bulunması zorunludur.

Ancak yapılan incelemede, Belediye tarafından yapılan ihalelerden bazılarının somut gerekçeler olmadan iptal edildiği, iptal edilen ihalelerden bir kısmı için yeniden ihaleye çıkıldığı, yeniden yapılan ihalelerde daha yüksek fiyatlar üzerinden sözleşme imzalandığı görülmüştür.

Örneğin, bir yapım işinin, en avantajlı teklif sahibine ihale edildiği, ancak ihale yetkilisince “proje değişikliği ve teknik şartnamede eksiklik bulunması” nedeniyle ihalenin iptal edildiği, daha sonra aynı işin pazarlık usulü ile yeniden daha yüksek bedelle ihale edildiği görülmüştür.

Başka bir örnek ihale, ihaleden sonra 07.04.2021 tarihinde “Müdürlüğümüz tarafından 2021 yılı mal ve malzeme alım işleri programında bulunan ve tarafımıza ulaştırılan 12.000 m3 beton alım işinin, başka bir iş için duyulan bütçe aciliyeti dolayısıyla yeniden ihale yapılmak üzere iptal edilmesi” gerekçesiyle iptal edilmiş, daha sonra aynı iş 15.06.2021 tarihinde yeniden ihale edilmiş ve sözleşme imzalanarak beton alımı gerçekleştirilmiştir. Ancak Belediyenin ödenek hareketleri incelendiğinde bütçe yetersizliği gibi bir durumun söz konusu olmadığı görülmüştür. Bunların dışında da örnekler bulunmaktadır.

Yukarıda yer verilen örneklerle birlikte diğer ihale iptal gerekçelerinden, iptal edilen ihalelerin çoğunda somut gerekçeler bulunmadığı, bazılarının ihale iptal edilmeden giderilecek eksiklikler olduğu anlaşılmıştır.

Bu durum kamu kaynağının kullanım esasları ile örtüşmediği gibi 4734 sayılı Kanun’un temel ilkelerine aykırılık teşkil etmekte, ihalelerin bu şekilde iptal edilmesi idarenin güvenilirliğini zedeleyerek diğer ihalelerinde rekabet ortamında gerçekleşmemesi riskini meydana getirmektedir.

Bu itibarla, ihale işlemlerinde ihaleye hazırlık işlemlerinin dikkatli ve özenli bir biçimde yapılarak ihtiyaçların türü ve miktarının net bir şekilde ortaya konması, ihalenin iptal edilmesi gerekliliği söz konusu olduğunda bunun gerekçelerinin hukuka uygun, somut ve objektif bir şekilde ortaya konması gerekmektedir.