İmar A.Ş tarafından 2019 yılında yapılan hizmet alımlarında Kamu İhale Kanunu hükümlerine uyulmadığı görülmüştür.

Belediye şirketleri 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’nun ikinci maddesine göre bu Kanun hükümlerine tabi kılınmıştır. Dolayısıyla, belediyelerin sermayesinin yarısından fazlasına sahip bulunduğu şirketler, kullanımlarında bulanan her türlü kaynaktan karşılanan mal veya hizmet alımları ile yapım işlerine dair işlerini bu Kanun’a göre yürütmekle yükümlüdür.

4737 Sayılı Kanun’da doğrudan temin bir ihale usulü olarak değil bir alım yöntemi olarak belirlenmiştir. İhtiyaçların ilan yapılmaksızın ve teminat alınmaksızın doğrudan ve hızlı bir şekilde teminini sağlayan bu yöntem, piyasa araştırması yapılarak ihtiyaçların hızla giderilmesini sağlamaktadır. Doğrudan temin yoluyla ihtiyaçların karşılanmasında kolaylık sağlanması amaçlanmış olmakla birlikte, ihtiyacın niteliğine göre, ilan yapılması, teminat alınması, ihale komisyonu kurulması, isteklilerde belirli yeterlik kriterlerinin aranması ile şartname ve sözleşme düzenlenmesi gibi hususlar idarelerin takdirindedir.

Belli bir alanda uzmanlık derecesinde bilgi ve tecrübesi olan kişilerin bilgi, tecrübe ve rehberliğinden faydalanmak amacıyla başvurulan bir bilgi alım yöntemi haline gelen Danışmanlık hizmeti çok sık karşılaşılan bir hizmet alımını konusunu oluşturmaktadır.

Danışmanlık faaliyetine ilişkin en açık tanım 4734 sayılı Kamu İhale Kanunun’da yapılmıştır. Anılan Kanun’un tanımlar başlıklı 3’üncü Maddesinde aşağıdaki tanıma yer verilmiştir:

"Danışman: Danışmanlık yapan, bilgi ve deneyimini idarenin yararı için kullanan, danışmanlığını yaptığı işin yüklenicileri ile hiçbir organik bağ içinde bulunmayan, idareden danışmanlık hizmeti karşılığı dışında hiçbir kazanç sağlamayan ve danışmanlık hizmetlerini veren hizmet sunucularını,”

Danışmanlık, oldukça önemli işlevleri olan ve idareler için de yapıcı sonuçları olan bir yol olmakla birlikte danışma faaliyeti yönetimin fonksiyonları arasında yer alamaz. Yönetimin planlama, örgütleme, yöneltme, koordine etme, denetleme gibi fonksiyonlarının aşındırılması yönünde de kullanılması mümkün değildir.

Bir konuda danışmanlık hizmet alımı yapılabilmesi için, konunun karmaşık olması, özel uzmanlık ve deneyim gerektirmesi gerektiği, çerçevesi çizilmemiş, hangi konuda danışmanlık hizmeti alınacağı belirtilmeyen veya özel uzmanlık ve deneyim gerektirmeyen, şirket personeli tarafından yürütülebilecek veya yürütülmesi gereken işler için danışmanlık hizmet alımı yapılması mümkün değildir.

Şirket tarafından alının iki danışmanlığa ilişkin bilgiler aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

Tablo 5: Alınan Hizmet Alımları Tablosu

• Şirketin basın ve halkla ilişkilerle ilgili faaliyetlerini planlamak ve bu faaliyetlerin belirlenen usul ve esaslara göre yürütülmesini sağlamak

• Şirket hakkında ulusal ve yerel medyada (yazılı, görsel, işitsel ve internet ortamında) çıkan haber, yorum ve eleştirileri takip etmek

• Şirketi bilgilendirmek, cevap ve düzeltme hakkı gerektiren haberlerle ilgili hukuk birimi ve diğer ilgili birimlerle koordineli olarak çalışmak

• Şirketin basın yayın organlarıyla haber çalışması, röportaj, çekim taleplerini değerlendirmek ve gerekli yazışmaları yürütmek

• Şirketin etkinlik ve organizasyonlarında fotoğraf çekimi yapmak ve bunları arşivlemek, şeffaflık ilkesi çerçevesinde kamunun bilgi alma hakkına saygı

• Şirket adına özel günlere ilişkin mesajlar hazırlamak, basın yayın organları ile olan ilişkileri düzenlemek, basın haberleri, basın bültenleri ve basın duyuruları

• Şirketin web sitesindeki haber ve duyuru işlemlerini yönetmek,

• Şirketin sosyal medya (facebook, twitter) hesaplarını yönetmek, görev alanı ile ilgili olarak mevzuatla ve şirketçe verilen diğer görevleri yürütmek

Yukarıda yer alan birinci hizmet alımı işle ilgili olarak yapılan incelemede; yapılması sözleşmede öngörülen aşağıdaki işlerin yapıldığına dair bilgi ve belge sunulamamıştır.

• Basın ve halkla ilişkilerle ilgili faaliyet planı,

• Şirket hakkında ulusal ve yerel medyada (yazılı, görsel, işitsel ve internet ortamında) çıkan haber, yorum ve eleştirileri takibine ilişkin dosya,

• Basın yayın organlarıyla haber çalışması, röportaj, çekim taleplerini değerlendirme ve yazışma dosyası,

• Etkinlik ve organizasyonların fotoğraf çekimleri ve arşivi, kamuya yapılan aktarımlar,

• Şirket adına özel günlere ilişkin mesajlar, basın yayın organları ile olan ilişkilere ilişkin düzenlemeler, basın haberleri, basın bültenleri ve basın duyuruları

• Yayınlanmak amacıyla ilgili medya kuruluşlarına gönderilmiş dokümanlar,

• Basın toplantıları ile ilgili yapılan organizasyonlar ve basın mensuplarına dağıtılmak üzere hazırlanmış dokümanlar

Danışman bu işlerin yapılmamasına gerekçe olarak, şirket tarafından herhangi bir talepte bulunulmadığını ifade etmiştir. İhtiyaç olmayan bir alanda danışmanlık hizmeti alınması, kamu kaynaklarının doğru ve etkin kullanıma aykırıdır.

İkinci hizmet alımı konusu olan danışmanlık hizmet alımının konusu ve yapılacak işlerin ise hiç tanımlanmadığı; “tüm resmi kurumlarla olan ilişkileri ile ilgili olarak şirketin talebi doğrultusunda danışmanlık sunarak, gerektiğinde her türlü iş ve işlemlerin takibini yapmak.” denilerek, hâlihazırda şirket personeli tarafından yürütülmesi gereken genel işlerin alıma konu edildiği görülmüştür. Danışmanlık hizmet alımlarında, iş tanımının doğru yapılması gerekmektedir. İdarenin hangi konuda danışmanlık almak isteğini açık ve net ortaya koyması, ileride işin kabulü aşamasında da gerekli olan bir husustur. Bir konuda danışmanlık hizmeti alımı yapılabilmesi için konunun karmaşık olması, özel uzmanlık ve deneyim gerektirmesi gereklidir.

Türk Ticaret Kanunu’nun 369’uncu maddesine göre, yönetim kurulu üyeleri ve yönetimle görevli üçüncü kişiler, görevlerini tedbirli bir yöneticinin özeniyle yerine getirmek ve şirketin menfaatlerini dürüstlük kurallarına uyarak gözetmek yükümlülüğü altındadırlar. Gerekli şartları taşıyıp taşımadığı araştırılmadan, tek kaynaktan alım yapılması fiilen ve hukuken mümkün bulunmamaktadır.

Açıklanan gerekçelerle, sözleşmede öngörülen fakat yapılmayan, takip edilmeyen işler ile şirket personeli tarafından yapılması gereken işlerin hizmet alımı yoluyla gerçekleştirilmesi; alım yönteminin olmaması ve danışmanlık alınacak kişilerin bilgi ve yetkinlik durumlarının bilinmemesi Kamu İhale Kanunu ile getirilen esaslara aykırı bir durum sergilemektedir. Şirket yönetimi bu hususlarda gerekli hassasiyeti ve özeni göstermeli, şirket menfaatlerini en iyi şekilde koruyucu önlemler geliştirmelidir.