İhale dokümanlarında hakedişlerin ödenmesi için 180 güne varan süreler belirlendiği halde; uygulamada hakediş raporlarının yüklenici tarafından imzalanıp idareye verildiği tarihten başlamak üzere en geç yaklaşık olarak 75 gün içinde hakedişlerin ödendiği görülmektedir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 'Temel İlkeler' başlıklı 5'inci maddesinde; idarelerin, bu Kanun'a göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu olduklarına ilişkin hüküm yer almaktadır.

Yapım İşleri Genel Şartnamesi'nin "Geçici hakediş raporları" başlıklı 39 uncu maddesinde,

" ... Hakediş raporu, yüklenici veya vekili tarafından imzalanıp idareye verildiği tarihten başlamak üzere en geç otuz gün içinde onaylandıktan sonra otuz gün içinde tahakkuka bağlanır. Bu tarihten başlamak üzere sözleşmesinde farklı bir süre belirtilmemiş ise on beş gün içinde de ödeme yapılır. " denilmektedir.

Yapım İşlerine Ait Tip Sözleşme'nin 11 inci maddesinde ise,

" Hakediş raporları, bu Sözleşmenin eki olan Yapım işleri Genel Şartnamesinde düzenlenen esaslar çerçevesinde, kanuni kesintiler de yapılarak her ayın ilk beş iş günü içinde düzenlenir. (Değişik cümle: 08/08/2019-30856 R.G./10. md., yürürlük: 18/08/2019) Hakediş raporları yüklenici veya vekili tarafından imzalanıp idareye verildiği tarihten başlamak üzere İdarece en geç otuz gün içinde onaylandıktan sonra otuz gün içinde tahakkuka bağlanarak on beş gün içinde ödenir. " hükmü yer almaktadır.

Bu hükümlere göre, hakediş raporları yüklenici tarafından imzalanıp idareye verildiği tarihten başlamak üzere en geç 75 gün içinde ödenecektir.

2019/568486 ihale kayıt numaralı "Yıldırım İlçesi Sınırlarındaki Park ve Yeşil Alanların Yapım ve Onarım İşi " Sözleşme Tasarısının 11 inci maddesinde ise,

" Hakediş raporları, ... her ayın ilk beş iş günü içinde düzenlenir. Hakediş raporları yüklenici ... tarafından imzalanıp idareye verildiği tarihten başlamak üzere İdarece en geç otuz gün içinde onaylandıktan sonra otuz gün içinde tahakkuka bağlanarak 120 gün içinde ödenir. " düzenlemesi bulunmaktadır.

Bu düzenlemeye göre, hakediş raporları yüklenici tarafından imzalanıp idareye verildiği tarihten başlamak üzere en geç 180 gün içinde ödenecektir. Oysa hakedişlerin Yapım İşleri Genel Şartnamesi ile Yapım İşlerine Ait Tip Sözleşme hükümlerine uygun olarak yüklenici tarafından imzalanıp idareye verildiği tarihten başlamak üzere ortalama yaklaşık 75 gün içinde ödendiği görülmektedir. Örneğin; 30.09.2020 tarih ve 3.811.309 TL tutarlı faturaya ilişkin hakediş bedeli farklı tarihlerde 10 kısım halinde ödenmiş olup, ortalama yaklaşık ödeme süresi 75 gündür.

Hakediş ödeme sürelerinin ihale dokümanında gerçek sürelerden çok daha uzun (üç katına varan) gösterilmesi temel ilkelere iki yönden aykırılık teşkil etmektedir. Birincisi ödeme süresinin kabul edilebilir olmadığını düşünen istekliler ihalelere katılmamaktadır. Bu durum ihalelerde rekabetin sınırlandırılması demektir. İkincisi istekliler bu çok uzun ödeme sürelerini dikkate alarak teklif bedellerini yüksek tuttuklarından, ihaleler piyasa rayiçlerine göre yüksek bedellerle gerçekleşmektedir.

2020/80020 ihale kayıt numaralı " Çöp Konteyneri Alımı " Sözleşme Tasarısında da, " İdare, Muayene ve Kabul Komisyonunca kabul raporu düzenlenmesinden itibaren Yüklenicinin yazılı talebi üzerine en geç 120 gün içinde Yükleniciye veya vekiline ödemeyi yapacaktır. " denilmektedir. Nitekim bu ihalede tek geçerli teklif bulunmaktadır. Yaklaşık maliyet 653.166 TL iken 651.000 TL bedelli sözleşme imzalanmıştır.

2019/474001 ihale kayıt numaralı "Temizlik Malzemesi Alımı İşi" ile 2019/477754 ihale kayıt numaralı " Toner Alımı " sözleşme tasarılarında da aynı düzenleme yer almaktadır. Temizlik malzemesi alımında sadece iki geçerli teklif bulunmaktadır. Toner alımı ihalesinde ise tek geçerli teklif bulunmaktadır.

2020/530887 ihale kayıt numaralı " Kaplıkaya Cazibe Merkezi Onarım ve Tadilat Yaptırılması İşi " sözleşme tasarısında ise, " Hakediş raporları, ... her ayın ilk beş iş günü içinde düzenlenir. Hakediş raporları yüklenici ... imzalanıp idareye verildiği tarihten başlamak üzere İdarece en geç otuz gün içinde onaylandıktan sonra otuz gün içinde tahakkuka bağlanarak 60 gün içinde ödenir. " düzenlemesi bulunmaktadır. Bu ihalede, 4 istekli ihale dokümanın temin

ettiği halde ihaleye tek katılım olmuştur. Yaklaşık maliyet 1.287.771 TL iken, 1.291.883 TL bedelli sözleşme imzalanmıştır. Bu ihalede rekabet ortamı oluşmadığından ihale bedelinin piyasa rayiçlerinin üstünde gerçekleştiği görülmektedir.

Kamu idaresinin cevabında, hakediş ödeme sürelerinin belediyenin mali yapısı ile doğrudan ilişkili olduğu, mali yapıda olumlu yönde değişmeler oldukça hakediş ödeme sürelerinin de kısaltılacağı belirtilmektedir. Ancak bulgunun konusu, ihale dokümanlarında hakedişlerin ödenmesi için gerçeğe aykırı olarak 180 güne varan süreler belirlendiği halde; uygulamada hakediş raporlarının yüklenici tarafından imzalanıp idareye verildiği tarihten başlamak üzere en geç yaklaşık olarak 75 gün içinde hakedişlerin ödenmesidir. Bu şekilde uygulamalar kamu ihale hukuku temel ilkelerine aykırı olduğu gibi; ihalelerin yüksek bedellerle gerçekleşmesine neden olmaktadır.

İhalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlama sorumluluğu çerçevesinde, ihale dokümanında hakediş ödeme sürelerinin gerçeğe uygun olarak düzenlenmesi ve ihalelerde temel ilkelere uyulması gerekmektedir.