Karar Künyesi
Ankara Büyükşehir Belediyesinin uhdesinde bulunan taşıtların kullanımı, yönetimi ve tahsis işlemleri; ilgili belgeler, araç envanteri, kullanıcı bilgileri, görev emirleri ve araç takip programı üzerinden incelenmiş ve aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir.
Bedelsiz Devre Konu Olan Taşıt ve İş Makinelerinde Uygun Görüş Alınmaması
Bedelsiz devredilen taşıtlarda Hazine ve Maliye Bakanlığı uygun görüşü alınmadığı tespit edilmiştir.
Kamu idareleri arasında taşınır devir işlemleri; 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 45'inci, Taşınır Mal Yönetmeliğinin 31'inci maddesindeki temel esaslara, diğer usul ve esaslar da Taşınır Mal Yönetmeliği Genel Tebliğlerine göre yürütülmelidir. 1 Sayı Numaralı Taşınır Mal Yönetmeliği Genel Tebliğinde bedelsiz devrin usul ve esasları, ihtiyaç fazlası taşınırların devredilmesinde bulunması gereken şartlar ve devre konu olmayacak taşınırlardan bahsedilmektedir. Buna göre, taşıt ve iş makineleri, ihtiyaç fazlası taşınıra konu edilmeyecek ve devredilmeyecektir. Bunun istisnası, idarece ihtiyaç duyulmadığından diğer idarelere bedelsiz devredilmesinde yarar görülenlerin devri, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerince Bakanlığın (Hazine ve Maliye Bakanlığının); mahalli idarelerde meclis kararlarına bağlı olarak, sosyal güvenlik kuruluşlarınca ise ilgili Bakanlığın teklifi üzerine, Bakanlığın (Hazine ve Maliye Bakanlığı) uygun görüşünün alınması suretiyle yapılacağıdır.
Yapılan incelemelerde, belediye meclis kararıyla muhtelif kamu kurum ve kuruluşlarına 22 adet taşıt ve iş makinesi devredilmiştir. Ancak devir işlemlerinde Bakanlık uygun görüşü alınmamıştır. Mevzuat gereği, taşıt ve iş makinelerinin devredilmesinde Bakanlık uygun görüşünün bulunması gerekmektedir.
Kamu Taşıtları Yönetim Bilgi Sistemi'ne (TBS) Entegre Olunmaması
İdare tarafından Kamu Taşıtları Yönetim Bilgi Sistemi'ne geçiş ve sistemi kullanacak personel yetkilendirmesinin yapılmadığı tespit edilmiştir.
Muhasebat Genel Müdürlüğünün 30.05.2016 tarih ve 74892797-220.06.02-10101 sayılı yazısında;
“Kamuda sağlıklı bir taşıt envanteri oluşturulması amacıyla, Maliye Bakanlığı bünyesinde “Kamu Harcama ve Muhasebe Bilişim Sistemi (KBS)” altında “Kamu Taşıtları Yönetim Bilgi Sistemi (TBS)” oluşturulmuştur.
TBS ile 5018 sayılı Kanun kapsamındaki kamu idareleri ile 16 Eylül 2015 tarihli ve 29477 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan "Genel Yönetim Malî İstatistikleri" konulu Muhasebat Genel Müdürlüğü Genel Tebliği (Sıra No: 46) ekinde yer alan diğer kurumların, taşıt yönetimi
sürecinde kaynaklarını etkili, ekonomik ve verimli kullanmasını sağlamak amacıyla, taşıt envanterinin çıkarılması, takibinin yapılması ile maliyetlerini izlemek üzere karar mercilerine etkili karar desteğinin verilmesi hedeflenmektedir.
Bu bağlamda; söz konusu Sistemi kullanacak kamu idaresi personellerinin yetkilendirilmesi gerekmekte olup;
Raporlama ve konsolidasyon işlemlerini yapmak üzere “Taşıt Kurum Kullanıcısı”,
Taşıtlara ilişkin veri giriş işlemleri için “Taşıt Veri Giriş Görevlisi”, Rolleri belirlenmiştir.
Bu çerçevede; KBS üzerinde (www.kbs.gov.tr/TBS) yer alan TBS’de, taşıt sahibi harcama birimlerince gerekli verilerin girilmesi ve kurum bazında raporlamaların yapılabilmesi amacıyla görev yapacak personelin belirlenmesi gerekmektedir. Bu amaçla genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinden; merkezi yönetim kapsamında olanlar kendi muhasebe birimlerine, mahalli idareler ile adı geçen Tebliğ ekinde yer alan diğer kurumlar mali istatistik yönünden ilişkili oldukları muhasebe birimlerine, sosyal güvenlik kurumları ise defterdarlık muhasebe müdürlüklerine resmi yazıyla başvurmak suretiyle, Sistemi kullanacak personellerinin yetkilendirilmesini sağlamaları ve veri girişlerini 31.07.2016 tarihine kadar tamamlamaları gerekmektedir.” yer almaktadır. Ayrıca, sisteme entegrasyonun sağlanması, uygulama sürecinin yönlendirilmesi amacıyla TBS Uygulama Kılavuzu yayımlanmıştır.
Buna göre, TBS kapsamında mahalli idareler de yer alıp yetkilendirilen personel vasıtasıyla gerekli işlemler yürütülmelidir. Yapılan incelemelerde, idare tarafından sisteme geçiş yapılmadığı ve yetkilendirilen personel olmadığı görülmüştür. Kamuda sağlıklı ve takip edilebilir bir taşıt envanterinin oluşturulması açısından, kiralama suretiyle de dâhil edinilen taşıtların (hava, deniz ve demiryolu hariç) sisteme girilmesi önem taşımaktadır. Bahsedilen mevzuat hükümlerine riayet edilerek idare tarafından gerekli işlemlerin yapılması gerekmektedir.
Tahsis Edilen Taşıtların Dayanıklı Taşınırlar Defterinde İzlenmemesi
İdare tarafından başka kurum ve kuruluşlara tahsis edilen (Belediyeler, Yüksek Seçim Kurulu, Büyükelçilik vs.) taşıtların dayanıklı taşınırlar defterinde yer almadığı görülmüştür.
Taşınır Mal Yönetmeliğinin 31'inci maddesine istinaden çıkarılan 3 Sayı Numaralı
Taşınır Mal Yönetmeliği Genel Tebliği'nin 4'üncü maddesinde,
"Tahsis edilen taşınırlar, tahsisi yapan idare kayıtlarında, Dayanıklı Taşınırlar Defterinin “Nereye Verildiği” sütununda veya bu amaçla ayrıca tutulacak kayıtlarda tahsis edilen idare, tahsis süresi ve teslim edilen yetkili bilgilerine yer verilmek suretiyle takip edilir. Tahsis edilen taşınırlar için kullanıcı idare tarafından yapılan değer artırıcı harcamalardan 10 Ocak 2008 tarihli ve 26752 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 1 sayılı Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği Genel Tebliğinde belirlenen tutarı aşanlar, varlığın kayıtlı değerine eklenmek üzere harcamaya ilişkin faturanın bir örneği gönderilmek suretiyle tahsisi yapan idareye bildirilir."
Taşınır programı üzerinden yapılan incelemede, 18 adet tahsise konu edilen taşıtların 'Dayanıklı Taşınırlar Defterinin' ilgili sütunlarında yer almadığı görülmüştür. Bu durum idarece tahsise konu edilen taşıt olup olmadığının, nereye tahsis edildiğinin ve diğer bilgilerin şeffaf bir şekilde ortaya konulması açısından önem taşımaktadır. Bu sayede taşıtların kullanım ve yönetim sorumluluğu yerine getirilmiş olacaktır.
Ulusal Bayram, Genel Tatil Günleri ve Hafta Sonlarında Kullanılan Taşıtlara İlişkin Görevlendirme ya da Araç Takip Formlarının Düzenlenmemesi
İdarenin yönetiminde bulunan, birimlere kamu hizmetinde kullanılmak suretiyle tahsis edilen bazı taşıtların ulusal bayram, genel tatil günleri ve hafta sonlarında kullanıldığı ancak bunlara ilişkin görevlendirme ve araç takip formlarının düzenlenmediği/eksik olduğu, bu şekilde kişisel kullanım-kamu kullanım ayrımının yapılamadığı tespit edilmiştir.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 48’inci maddesinde, kamu idarelerinin, taşınırların yönetimi, kaydı, muhafazası ve kullanımından sorumlu olduğu, malların edinme, kiralama, tahsis, yönetim, kullanma ve elden çıkarma işlemlerinin mevzuatında öngörülen kurallar dâhilinde hizmetin amacına uygun olarak verimlilik ve tutumluluk ilkesine göre yapılacağı, bu ilkeye aykırı eylem ve işlemlerden doğacak zararlardan, malların yönetimi veya kullanılması hususunda yetki verenlerin sorumlu olacağı; 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediye başkanının görev ve yetkileri” başlıklı 38’inci maddesinde, belediyenin taşınır mallarını idare etmek görevinin belediye başkanında olduğu ifade edilmektedir.
Yine, 237 sayılı Taşıt Kanununun “Cezalar” başlıklı 16’ncı maddesinde aynen,
“Bu Kanunun şümulüne giren taşıtları her ne suretle olursa olsun tahsis olunduğu işin gayrisinde veya şahsî hususlarda kullananlar veya kullanılmasına müsaade edenler veya kanunda yazılı olduğu şekilde kullanılmış gibi gösterenler veya kanunen bir makama veya işe tahsis olunmadığı hâlde hakikati tağyir ile bu taşıtlardan istifade eden ve ettirenler, bunların gidiş gelişine müsaade edenler veya kanuna aykırı olarak numara ve plaka verenlerle kullananlar veya kullanılmaya elverişli olduğu hâlde ekonomik ömrünü doldurduğu bahanesiyle yenileyen veya yeniletenler veya bu hususlar için masraf tahakkuk evrakını hazırlayan veya tasdik veya bunlara ait ita emirlerini vize edenler hakkında bir seneye kadar hapis cezasına hükmolunur. Bu yüzden hâsıl olan masraf ve zararlar genel hükümlere göre tazmin ettirilir.
Tekerrürü halinde verilecek hapis cezası iki aydan aşağı olamaz.” hükmü yer almaktadır. Bu Kanuna istinaden çıkarılan, Taşıtları Sürebilecek Kamu Görevlilerinin Belirlenmesine İlişkin Esas ve Usullerin 5’inci maddesinde,
“Taşıtların kamu görevlilerince sürülebilmesinin genel esasları şunlardır:
Kamu görevlisi, toplantı, keşif, sağlık hizmetleri, tahsilat, tebligat, arazide yürütülecek hizmet ve benzeri bir görev için görevlendirilmiş olmalıdır.
Bu görevlendirmede taşıt kullanımı zorunlu olmalıdır.
Kamu görevlisi, taşıtı sürmeyi kabul etmiş olmalıdır.
ç) Kamu görevlisi gerekli ve geçerli sürücü belgesine sahip bulunmalıdır.”
8’inci maddesinde ise,
“Taşıtları sürebilecek kamu görevlilerinin taşıtları bizzat kullanması ile ilgili olarak;
Taşıtın hangi makamın izni ile
Kim tarafından,
Hangi görevlerde,
ç) Hangi tarihte ve ne kadar süreyle,
Nerede,
Nasıl kullanılacağı,
Bunlara ilişkin kayıtlar ile benzeri iç düzenlemeler
Kurumlar tarafından belirlenir.” şeklinde düzenleme yapılmıştır.
İdare tarafından kullanılan ya da tasarruf altında bulunan taşıtlarda (hizmet alım suretiyle edinilenler de dâhil) açıklanan mevzuat hükümleriyle birlikte Taşınır Mal Yönetmeliği’nin taşınırların kullanım, muhafazası ve kontrolüne ilişkin usul ve esasların dikkate alınması gerekmektedir.
Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığından taşıt envanteri istenilmiş, hizmet alım suretiyle edinilen taşıtların gerek araç havuzundan gerek birimlere tahsis edilerek kullanımları incelenmiştir. Bu inceleme 'Arvento Araç Takip ve Filo Yönetimi Sistemi' üzerinden kayıtlı araçların, özellikle ulusal bayram, genel tatil günleri ve hafta sonlarında olay ve sefer bilgileri, koordinatları, mesafe ve kilometre bilgileri kontrol edilerek yapılmıştır. Fen İşleri, Zabıta, İtfaiye, Çevre Koruma ve Kontrol, Ulaşım ve Makine İkmal gibi hizmetleri süreklilik arz eden ve mesai kavramı geniş olan birimler kapsam dışı tutularak yapılmıştır.
Örneklem yoluyla seçilen araçların, ulusal bayram, genel tatil günleri ve hafta sonlarında kullanımı incelenmiş, alınan raporlarda kullanımı görülen araçların ilgili birimlerden görevlendirme yazıları, araç takip formları vs. istenilmiştir. Alınan bilgiler ışığında, bilhassa başkanlıklara/müdürlüklere araç havuzundan tahsis edilen araçlar için yukarıda belirtilen günlerde kullanımlara ilişkin görevlendirme yazısı ya da araç takip formu tanzim edilmediği/eksik düzenlendiği görülmüştür. Her ne kadar araçların belirtilen tarihlerde de kamu hizmetinde kullanıldığı ileri sürülmüş olsa da bunun şifahi olarak söylenmesi yeterli ve açıklayıcı değildir. Kaldı ki düzenli biçimde hafta sonları ve tatil günlerinde kullanılan bazı araçların görev yazılarının olmaması ya da araç takip formlarının düzenlenmemesi mahiyeti itibariyle kamu hizmeti-özel amaçlı kullanım ayrımının yapılamamasına, suiistimal ve takip yetersizliğinin oluşmasına sebep olacaktır.
Sonuç olarak, idarenin hizmet sunan birimlerine tahsis edilen araçların, kamu hizmetini ifa etme amacıyla genel tatil ve hafta sonu günlerinde kullanılabileceği, ilçe-il sınırları dışına çıkabileceğinin altını çizmekle beraber bunun mevzuat hükümleri gereği resmi dokümanlarla tevsik edilmesi araç kullanım takiplerinin sağlıklı yapılmasını ve kişisel ya da görev dışı kullanımların oluşmasını engelleyecektir.
Kamu idaresi cevabında; "Ankara Büyükşehir Belediyesinin uhdesinde bulunan taşıtların kullanımı, yönetimi ve tahsis işlemleri; ilgili belgeler, araç envanteri, kullanıcı
bilgileri, görev emirleri ve araç takip programı üzerinden incelenmiş ve aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir.
Bedelsiz Devre Konu Olan Taşıt ve İş Makinelerinde Uygun Görüş Alınmaması
Bedelsiz devredilen taşıtlarda Hazine ve Maliye Bakanlığı uygun görüşü alınmadığı tespit edilmiştir.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun “Taşınır ve Taşınmazlar” başlıklı üçüncü kısmında yer alan 45. maddenin düzenlemesinde Belediyeler içinde taşınır devri konusunda Maliye Bakanlığının görüşünün alınmasına imkan veren düzenleme yer almadığı gibi, 5393 sayılı Belediye Kanunu ile 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nda da taşıtların devri ile ilgili Maliye Bakanlığının yetkisini düzenleyen bir hüküm bulunmamaktadır. Yine 237 sayılı Taşıt Kanununun “Taşıtları Satılabilmeleri” başlıklı 13. maddesinde de Mahalli İdareler (Belediyeler) için Maliye Bakanlığının görüşünün alınacağına ilişkin bir düzenleme yapılmamıştır.
Ayrıca, Danıştay Sekizinci Dairesinin 2007/2384 Esas, 2008/7488 Karar ve 17.11.2008 tarihli kararı da “Anayasa'nın 127'nci maddesinin beşinci fıkrasında, Merkezi idarenin, mahalli idareler üzerinde, idari vesayet yetkisine sahip olduğu hükmüne yer verilerek, yerel yönetimlere özerklik tanınırken merkezi yönetime de onlar üzerinde bir denetim yetkisi verilmiş ise de, bu yetkinin yerel yönetimlerin yetkisini ortadan kaldıracak, etkisiz kılacak biçimde kullanılamayacağı gibi kanunda öngörülen vesayet denetimine ilişkin sınırların yorum yoluyla genişletilmesine de hukuken olanak bulunmamaktadır” şeklindedir.
08/09/2007 tarih ve 26637 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Taşınır Mal Yönetmeliği Genel Tebliği (Sayı: 1) ile Muhasebat Genel Müdürlüğü Tebliği (Sıra No:27) 3'üncü maddesinin (e) bendinde mahalli idarelerde ortaya çıkan ihtiyaç fazlası taşınırların, diğer idarelere devrinde ilgisine göre Valinin, Belediye Başkanının veya birlik Başkanının onayı aranacaktır denilmektedir. Yukarıda anılan kanunlar ile bedelsiz devre ilişkin şartları oluşturan
(e) maddesine istinaden Belediye Meclis Kararıyla Kamu Kurum ve Kuruluşlarına devir İşlemleri yapılmıştır.
Kamu Taşıtları Yönetim Bilgi Sistemi'ne (TBS) Entegre Olunmaması
Kamu Taşıtları Yönetim Bilgi Sistemi'ne geçiş ve sistemi ile ilgili bulgu maddedeki önerileriniz doğrultusunda işlemler yapılacaktır.
Tahsis Edilen Taşıtların Dayanıklı Taşınırlar Defterinde İzlenmemesi
İdare tarafından başka kurum ve kuruluşlara tahsis edilen (Belediyeler, Yüksek Seçim Kurulu, Büyükelçilik vs.) taşıtların dayanıklı taşınırlar defterinde yer almadığı görülmüştür.
Belediyemizce kullanılmakta olan İND Yönetim Bilgi Sistemi yazılımında Dayanıklı Taşınırlar Defterinde “nereye verildiği” “değer arttırıcı” gibi sütunların veri girişi ve güncelleme ekranı bulunmamaktadır. Konuyla ilgili gerekli düzenlemelerin yapılması talebimiz Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığına 03.05.2019 tarih ve E-45889 sayılı yazımız ile iletilmiş olup yazılımda yapılacak güncelleme ile gereği yapılacaktır.
Ulusal Bayram, Genel Tatil Günleri ve Hafta Sonlarında Kullanılan Taşıtlara İlişkin Görevlendirme ya da Araç Takip Formlarının Düzenlenmemesi
İdarenin yönetiminde bulunan, birimlere kamu hizmetinde kullanılmak suretiyle tahsis edilen bazı taşıtların ulusal bayram, genel tatil günleri ve hafta sonlarında kullanıldığı ancak bunlara ilişkin görevlendirme ve araç takip formlarının düzenlenmediği/eksik olduğu, bu şekilde kişisel kullanım-kamu kullanım ayrımının yapılamadığı tespit edilmiştir.
Belediyemize bağlı birimlerin taşıt ihtiyaçlarının karşılandığı Daire Başkanlığımız araç havuzunda yer alan araçların görevlendirme ve araç takip işlemlerinin daha düzenli yürütülebilmesi, oluşan eksikliklerin giderilmesi amacıyla Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığından 29.11.2018 tarih ve E.129710 sayılı yazımız ile araç talep ve takip programı (yazılım) talep edilmiştir. Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı talebimize istinaden 07.12.2018 tarih ve E.132751 sayılı yazısında; araç hizmetlerinden faydalanan belediye birimlerinden “araç talep işlemlerinin geliştirilen yazılım üzerinden yapılabilmesi için Daire Başkanlıklarında görev yapan Şube Müdürlerinin kullanıcı talep formunun doldurulması” istenilmiş olup sonrasında yazılım kullanıma sunulmuştur.
Yapılan çalışmalarla hazırlanan yazılım son haline getirilmiş 01.04.2019 tarihi itibariyle aktif olarak kullanılmaya başlanılmış, birimlere kamu hizmetinde kullanılmak suretiyle tahsis edilen taşıtların hafta içi, mesai saatleri dışında, ulusal bayram, genel tatil günleri ve hafta sonlarında kullanımlarına ilişkin görevlendirme ve araç takip formlarının dijital olarak kayda alınması sağlanmış eksiklikler giderilmiştir." demektedir.
Sonuç olarak Kamu idaresi cevabında, bedelsiz devre konu olan taşıt ve iş makinelerinde uygun görüş alınmamasına ilişkin 5018 sayılı Kanun, 5393 sayılı Kanun, 5216 sayılı ve 237 sayılı Kanunlarda bir düzenleme olmadığı, uygun görüşün yerel yönetimlerin
özerklik anlayışına uygun olmadığı ve etkisiz bırakacağını ve ihtiyaç fazlası taşınırların devrinde meclis ve belediye başkanı onayı çerçevesinde hareket edildiği belirtilmiştir.
Öncelikle kamu idareleri arasında taşınır devir işlemlerinin; 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 45'inci, Taşınır Mal Yönetmeliğinin 31'inci maddesindeki temel esaslara, diğer usul ve esasların da Taşınır Mal Yönetmeliği Genel Tebliğlerine göre yürütüleceği açıktır. Yukarıda bahsedilen mevzuatın emredici ve düzenleyici esaslar ortaya koymasından ve bağlayıcı olmasından dolayı, 5393 ve 5216 sayılı Kanunlarda düzenleme yapılmamış olması uygun görüş alınmayacağı ya da dikkate alınmayacağı anlamına gelmeyecektir. 237 sayılı Kanunun zikredilen maddesi taşınır satış işlemlerine yön veren düzenleme olup konumuz dışıdır. İdarenin, taşınır işlemlerinde çerçevesini çizdiğimiz mevzuat ve esaslara tabi olacağı açık ve nettir. Bundan dolayı 5018 sayılı Kanun, Taşınır Mal Yönetmeliği ve buna dayanan genel tebliğlere göre hareket edilmesi gerekmektedir.
İdarenin cevabında ileri sürdüğü taşınır devrinde merkezi yönetimin uygun görüş vermesinin yerel yönetimlerin özerkliğini ve yetkisini ortadan kaldıracağı hususu da yerinde değildir. Çünkü ileri sürülen mahkeme kararı konuyla ilgili olmayıp başka bir karara ilişkin sonucun bu konuya uyarlanması hukuki mantık açısından haklı ve geçerli değildir.
Bulgumuzda altını özellikle çizdiğimiz gibi ‘taşıt ve iş makineleri’ ihtiyaç fazlası taşınır olarak düşünülmeyecek ve devredilmeyecektir. İdarenin ileri sürdüğü, Taşınır Mal Yönetmeliği Genel Tebliği (Sayı: 1) ile Muhasebat Genel Müdürlüğü Tebliğinde (Sıra No:27) açıkça yer aldığı üzere taşıt ve iş makineleri, ihtiyaç fazlası taşınıra konu edilmeyecek ve devredilmeyecektir. Bunun istisnası, idarece ihtiyaç duyulmadığından diğer idarelere bedelsiz devredilmesinde yarar görülenlerin devri, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerince Bakanlığın (Hazine ve Maliye Bakanlığının); mahalli idarelerde meclis kararlarına bağlı olarak, sosyal güvenlik kuruluşlarınca ise ilgili Bakanlığın teklifi üzerine, Bakanlığın (Hazine ve Maliye Bakanlığı) uygun görüşünün alınması suretiyle yapılacağıdır. Taşıt ve iş makinelerini bu bağlamda ihtiyaç fazlası gibi düşünülerek işlem tesis edilmesi hukuki yönden hatalı bir değerlendirmedir.
İdare, kamu taşıtları yönetim bilgi sistemi'ne (tbs) entegre olunmaması, tahsis edilen taşıtların dayanıklı taşınırlar defterinde izlenmemesi ve ulusal bayram, genel tatil günleri ve hafta sonlarında kullanılan taşıtlara ilişkin görevlendirme ya da araç takip formlarının düzenlenmemesi hususlarında gerekli çalışmaları başlattığını, açıklamalarımız doğrultusunda hareket edileceğini belirtmiştir. Konu, sonraki denetimlerde takip edilecektir.