Muğla ilinin ihtiyacı çerçevesinde MUSKİ tarafından kullanılan sondaj kuyularının

%79,8’nin DSİ’den alınması gereken kullanım belgesi olmadan faaliyet gösterdiği görülmüştür.

167 sayılı sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanun’un 3’üncü maddesine göre; sınırları ve yapısal özellikleri belirlendikçe yeraltı suyu sahaları, DSİ’nin teklifi üzerine Tarım ve Orman Bakanlığınca “Yeraltı suyu İşletme Alanları” kabul ve ilan edilmektedir.

Anılan Kanun’un 4’üncü maddesine göre, yeraltı suyu işletme sahaları içinde 8’inci madde hükmüne göre belge alınarak açılması gereken kuyuların adedi, yerleri, derinlikleri ve diğer vasıflarıyla çekilecek su miktarı DSİ tarafından tayin ve tespit edilmektedir.

Aynı Kanun’un “Belge alınması ve bilgi verilmesi mecburiyeti” başlıklı 8’inci maddesinde; maddede açıklanan nitelikte su tedariki amaçlı kazıların yapılması veya kuyuların açılması için Devlet Su İşleri Umum Müdürlüğünden belge alınması mecbur tutulmuştur.

Buna göre, su temini maksadıyla, kesitleri ne olursa olsun, tabii zemin üstünden itibaren derinliği DSİ tarafından tespit ve ilgili Bakanlığın onayından sonra ilan olunan haddi aşan her türlü çukur, sondaj ve kuyular (el ile açılan kuyular hariç) ile su temini maksadıyla, boyları ve kesitleri ne olursa olsun, ufki veya meyilli her türlü galeriler ve tüneller için belge alınması gerekmektedir. 167 sayılı Kanun’un 9 ve 10’uncu maddelerine göre bu belgeler, arama belgesi ve kullanma belgesi olarak belirlenmiştir.

Arama belgesi, yeraltı suyu aranmasında belge almayı icabettiren işler için bir sene süreli verilmektedir. Bu süre içinde, arama bitirilmezse; belge sahibinin, sürenin son ayı içinde müracaat etmesi şartıyla belge bir sene için temdit edilebilmektedir. Bu süre zarfında da arama bitirilemezse; belge hükümsüz sayılmakta ve iş sahibinin yeniden belge alması gerekmektedir.

Arama belgesine dayanarak arazisinde yeraltı suyu bulunan kimse, bu suyu kullanabilmektedir. Ancak, söz konusu kullanımın gerçekleşmesi için Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğüne müracaat edilerek kullanma belgesi alınması gerekmektedir.

Bu açıdan bakıldığında, arama ve kullanma belgelerinin sondaj kuyuları açısından ruhsat niteliği taşıdığı görülmektedir. Bu belgeleri almadan işlem yapanlar hakkında 167 sayılı Kanun’un 18’inci maddesine göre mahallî mülkî amir tarafından idari para cezası verilebilmektedir.

Diğer taraftan, DSİ Yeraltısuları Teknik Yönetmeliği içerisinde kuyuların yapılması, işletilmesi, kuyu sularından numuneler alınarak kullanıma uygun olup olmadığının analiz edilmesine dair çeşitli düzenlemeler bulunmaktadır. Buna göre, arama belgesine dayanarak usulüne uygun olarak açılan kuyularda bulunan suların içme suyu olarak kullanılabilmesi için laboratuvar ortamında yapılan analizlerin DSİ’ye sunulması ve bu kurumdan onay alınması gerekmektedir.

Konu ile ilgili mevcut durumda MUSKİ tarafından kullanılan su kuyularının kullanma belgelerinin olup olmadığı incelenmiş, detaylarına aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.

‌Tablo 9: MUSKİ Kuyu Sayıları

Buna göre, MUSKİ’ye ait toplam 550 adet su kuyusu bulunmakta olup, bunların

%79,8’inin kullanım belgesi bulunmamaktadır. Bunların büyük çoğunluğu Muğla ilinin büyükşehir statüsüne dönüşmesini sağlayan 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un yürürlüğe girdiği 2014 yılı öncesine aittir. Ancak 2014 yılı sonrasında MUSKİ tarafından açılan 83 adet su kuyusunun da kullanma belgesi bulunmamaktadır. Bu kuyulardan Muğla’nın Yatağan ilçesi Turgut mahallesinde bulunan kuyu ile ilgili 28.08.2023 tarihinde DSİ 213. Şube Müdürlüğü tarafından arama belgesi olmadığı gerekçesi ile MUSKİ’ye idari para cezası uygulanmıştır.

2018 yılının ikinci yarısında MUSKİ tarafından DSİ 21.Bölge Müdürlüğüne gönderilen yazılarda Muğla iline ait toplam on üç ilçenin on ikisi için geçmişten bugüne farklı kurumlarca yerleşim yerlerine içme ve kullanma suyu temini sağlamak amacıyla açılmış olan ve halihazırda bu amaçla kullanılan sondaj kuyularına laboratuvar numune analiz sonuçları ile birlikte kullanma belgesi verilmesi talebinde bulunulmuştur. Ancak bu zamana kadar DSİ Bölge Müdürlüğü tarafından geri dönüş yapılmamıştır. Bodrum ilçesinde bulunan toplam 137 adet su kuyusunun 129’unun kullanma belgesi olmamasına rağmen söz konusu ilçe için ise MUSKİ tarafından DSİ Bölge Müdürlüğüne bir yazı yazılmamıştır.

Kamu İdaresi tarafından verilen cevapta, MUSKİ kurulmadan önce açılan ve MUSKİ'ye devredilen kuyulara ait kullanım belgelerinin İdarede bulunmadığı, MUSKİ kuruluşundan sonra İdare tarafından açılan ve kullanım belgesi bulunmayan 83 adet sondaj kuyusu ile ilgili izin prosedürlerinin ve ruhsatlandırma işlemlerinin tamamlanması amacıyla DSİ 21. Bölge Müdürlüğüne yazı yazıldığı bu yöndeki çalışmaların 2024 yılı içerisinde tamamlanmasının planlandığı ifade edilmiştir. Ayrıca 2018 yılında Bodrum İlçesi hariç diğer tüm ilçelerdeki bütün sondaj kuyularının ruhsatlandırılması için DSİ 21. Bölge Müdürlüğüne başvurular yapılmış ancak geri dönüş sağlanmadığı ifade edilmiştir.

Bu hali ile incelendiğinde, gerek MUSKİ tarafından ve gerekse MUSKİ kurulmadan önce başka kurumlarca açılan izin/ruhsatlandırma işlemleri tamamlanmayan ve hali hazırda kullanılmaya devam edilen çok sayıda sondaj kuyusunun bulunduğu görülmektedir. Bunların yasal prosedürlerinin yerine getirilmesi için MUSKİ tarafından çeşitli çalışmalar yapılıyor olsa da, mevzuata göre izin ve ruhsatlandırma işlemlerinin kuyuların kullanılmaya başlanmadan önce tamamlanması gerekmektedir. Bu bakımdan izin ve ruhsatlandırma işlemleri yerine getirilmeyen kuyularla ilgili çalışmaların ivedilikle sonuçlandırılması ve yeni açılacak kuyularda yasal süreçlere uygun hareket edilmesi gerektiği değerlendirilmektedir.