4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu dâhilinde kurumlara Kanun'da sayılan şartları taşıyan alımlarda esneklik sağlamak amacıyla getirilen Doğrudan Temin uygulaması ile ihale usulleri içerisinde rekabete en az açık ihale yöntemi olan Pazarlık Usulü kullanılarak yapılan alımların tutar olarak limit takibinin Kamu Harcama ve Muhasebe Bilişim Sistemi’nde (KBS) mümkün olmadığı görülmüştür.

4734 sayılı Kanun'un 62’nci maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde “Bu Kanunun 21 ve 22 nci maddelerindeki parasal limitler dâhilinde yapılacak harcamaların yıllık toplamı, idarelerin bütçelerine bu amaçla konulacak ödeneklerin %10’unu Kamu İhale Kurulunun uygun görüşü olmadıkça aşamaz” düzenlemesine yer verilmiştir. Bu hüküm çerçevesinde 21’inci maddeye göre pazarlık usulü ile yapılacak alımlardan idarelerin yaklaşık maliyeti

301.228 TL'ye kadar olan mamul mal, malzeme veya hizmet alımları ile 22’nci maddede düzenlenen doğrudan alımlardan büyükşehir belediyesi sınırları dâhilinde bulunan idarelerin 2019 yılı için 90.358 TL'yi aşmayan ihtiyaçları parasal limitler dâhilindeki alımlar olup bu iki yöntem kullanılarak yapılan alımların tutarı idarelerin bu amaçla bütçelerine koydukları ödeneklerin %10’unu Kamu İhale Kurulu'nun uygun görüşü olmadıkça aşamayacaktır.

Ancak, Üniversitelerin kullanmakta olduğu KBS yukarıda sözü edilen % 10’luk sınırı tespit edecek şekilde yapılandırılmadığından sınırın aşılıp aşılmadığının kontrolü de yapılamamaktadır. 4734 sayılı Kanun’un “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde idareler yapacakları ihalelerde rekabeti, eşit muameleyi ve kaynakların verimli kullanılmasını, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını sağlamakla sorumlu tutulmuştur. Ayrıca eşik değerlerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin kısımlara bölünemeyeceği ve bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulünün temel usuller olduğu, diğer ihale usullerinin Kanun'da belirtilen özel hallerde kullanılabileceği temel ilkeler arasında sayılmıştır. Bu Kanun’a göre çıkarılan Hizmet Alım İhaleleri Uygulama Yönetmeliği'nin “Temel İlkeler” başlıklı 5’inci maddesinin üçüncü fıkrasında “Eşik değerlerin veya parasal limitlerin altında kalmak ya da bu Yönetmelikte yer alan diğer hükümlerin uygulanmasından kaçınmak amacıyla hizmet alımları kısımlara bölünemez” düzenlemesine, Mal Alım İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin “Temel İlkeler” başlıklı 4’üncü maddesinin üçüncü fıkrasında ise “Eşik değerlerin veya parasal limitlerin altında kalmak ya da bu Yönetmelikte yer alan diğer hükümlerin uygulanmasından kaçınmak amacıyla mal alımları kısımlara bölünemez” düzenlemelerine yer verilmiştir.

Üniversite dâhilinde 67 adet Harcama Biriminin 2019 yılında yapmış oldukları harcamalara ait tablolar istenmiş; gözden geçirilmiştir. Öncelikle tablolardaki verilerin güvenilirliği test edilmiş ve değişik nedenlerle, özellikle bütçe sınıfı ve ödenekler kavramının personel tarafından tam olarak anlaşılamadığı gerekçesiyle güvenilir olmadığı ortaya çıkmıştır. KBS’de doğrudan teminler ayrı olarak tasnif edilememekte ve her birim kendi bilgilerini sistem dışında takip etmeye çalışmaktadır.

Yapılan inceleme sonucunda;

• 4 ayrı firmadan doğrudan temin yöntemi ile yapılan 113.969,44 TL tutarında araç sigortası hizmet alımının yıllık olarak birimlerden alınan sigorta ihtiyaç talepleri doğrultusunda pazarlık usulüyle ihale edilmesinin,

  
  

• Bir firmadan toplamda pazarlık usulü limitini de aşan miktarda yapılan “Akıllı Kart Turnike Sistemi, Yemekhane Sistemi, IP Tabanlı Kapalı Devre Kamera Sistemi, Bariyer Otomasyon, Plaka ve Yüz Tanıma Güvenlik Sistemleri ile Donanımlarının Yıllık Parçalı Bakım ve Onarım Hizmeti Alımı”nın yıllık olarak açık ihale usulü ile yapılmasının,

  mümkün olduğu görülmüştür.

  
  

• Bir firmadan aynı tarihte 155.735,00 TL’lik Diş Donanım ve Malzeme Alımı, yıl içerisinde değişik tarihlerde iki kez pazarlık usulüyle bir kez de doğrudan temin usulüyle toplam 690.721,48’lık diş ünitesi alımı yapılmış olup, alımlar Kanun’un yasakladığı “Parçalara Bölme” uygulaması niteliğindedir.

• Bilimsel araştırma projeleri 4734 sayılı Kanun’un 3’üncü maddesinin “f” fıkrası gereği bu Kanun’dan muaftır. Bu nedenle yıl boyunca yapılan pazarlık usulüyle alımlarda belirli sektörlerde belirli firmalara yoğunlaşma olmaktadır. Pazarlık usulüyle yıl boyunca bir firmadan (KDV dâhil) 4.783.516,72 TL’lık laboratuvar malzemesi, araç ve gereci, bir başka firmadan 554.474,92 TL’lık laboratuvar gereci, bir separatör firmasından 796.500,00 TL’lık besin üretim makine ve teçhizatı, bir medikal firmasından 760.201,68 TL’lık laboratuvar cihazı, bir mühendislik firmasından 473.652,00 TL’lık laboratuvar gereci satın alınmıştır.

4734 sayılı Kanun’un uygulamasında bir ihale yöntemi olmayan doğrudan temin ile özellikle yerel tedarik yönü ağır basması nedeniyle rekabeti kısıtlayan pazarlık usullerinin bazı firmalara avantaj sağladığı örneklerden anlaşılmaktadır. Bunun en önemli nedeninin birimlerin ve Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı'nın ön mali kontrolünün etkinliğini kısıtlayan muhasebe sisteminin bu bağlamdaki eksikliği olduğu değerlendirilmektedir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 5'inci maddesinde yazılı ilkelere uygun olarak süreklilik arz eden alımların bu Kanun'daki temel ihale yöntemleri ile yapılmasının uygun olduğu, muhasebe sisteminin 4734 sayılı Kanun’un 62’nci maddesinde yazılı % 10’luk sınırı tespit edecek şekilde Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca yeniden yapılandırılması gerektiği değerlendirilmektedir.