Kurum tarafından gerçekleştirilen personel çalıştırılmasına ilişkin doğrudan alımların incelenmesi sonucunda; Belediye Şirketi ile doğrudan hizmet sözleşmesi imzalanarak “Park ve

Bahçe Bakım ve Onarım İşinin” söz konusu Şirkete verildiği, bu işlerin bir kısmının Belediye Şirketi tarafından topluca alt yüklenicilere yaptırıldığı, ayrıca mezkûr iş kapsamına bakım ve onarım haricinde sıfırdan imal edilecek yapım işlerinin de dâhil edildiği tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kanun’un 62’nci maddesinin birinci fıkrasının 696 sayılı KHK ile değişik

(e) bendinde, belediyelerin ve belediye şirketlerinin personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı yapamayacağı düzenlenmiş; yıl boyunca devam eden, niteliği gereği süreklilik arz eden ve haftalık çalışma saatlerinin tamamının idare için kullanıldığı “park ve bahçe bakım ve onarımı” işleri de bu kapsamda personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı olarak kabul edilmiştir.

Kamu idaresi cevabında belirtilen “park ve bahçe bakım ve onarımı” işlerinde işin kapsamına makine ve ekipman ile malzemenin de dahil olması veya bu tür işlerde ortalama işçilik oranının %15 olmasının da bir önemi bulunmamaktadır. Zira Kanun koyucu işin niteliğini belirterek mezkur işleri “personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı” kapsamına dahil etmiş, diğer işlerdeki oransal şartları bu iş türünde aramamıştır. Hatta 30.09.2020 tarihinde Kamu İhale Genel Tebliği’nin 78.1.3. maddesinde yapılan değişiklikle bu işlerin karakteristik edimlerini içeren veya alt hizmetleri niteliğinde olan refüj ve yeşil alanların bakım ve onarımı, ot temizliği, çim biçimi, toprak işleme, arazi hazırlığı, fidan üretimi, dikimi ve bakımı ile ağaç budama, sulama ve bakımı, sürücülü araç/iş makinesi kiralama vb. işlerin de personel çalıştırılmasına dayalı hizmet olarak kabul edileceği belirtilerek söz konusu husus bir kez daha teyit edilmiştir.

696 sayılı KHK’nın yürürlüğe girmesi ile taşeron olarak çalışan işçilerin belediye şirketlerinde kadroya geçme işlemleri gerçekleşmiş, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımları için ihale yapılmasının imkânı kalmamıştır. Bu nedenle aynı KHK’nın 126’ncı maddesi ile 375 sayılı KHK’ya Ek Madde 20 eklenmiş ve bu madde kapsamında belediyelerin personel çalıştırılmasına dayalı hizmetlerini 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’ndaki sınırlamalara tabi olmaksızın belediye şirketlerine gördürebilmesinin önü açılmıştır.

Ne var ki verilen bu izin ve istisnai hüküm, personel çalıştırılmasına dayalı kabul edilen hizmetler ile sınırlandırılmış, hatta park, bahçe bakım ve onarım işi bu kapsama alınırken “haftalık çalışma saatlerinin tamamının idare için kullanıldığı” ifadesine yer verilerek personel çalıştırılması hususu vurgulanmıştır.

Yapılan incelemelerde; Çevre Koruma ve Kontrol Daire Başkanlığı tarafından 02.05.2019 tarihinde Belediye Şirketi ile sözleşme imzalanarak mezkur Şirketten personel çalıştırılmasına dayalı hizmet kapsamında park, bahçe bakım ve onarım işi temin edilmiştir.

Söz konusu iş, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı kapsamında olmasından dolayı herhangi bir ihale olmaksızın Belediye Şirketine gördürülmesine rağmen Belediye Şirketi tarafından işin bir kısmının ilçe ve bölge bazında bölünerek alt yüklenicilere yaptırıldığı görülmüştür.

Bu kapsamda söz konusu işin bir kısmı; 1.979.073,90 TL sözleşme bedelli “Ankara Geneli Bakım Onarım Tadilat İşleri”; 1.893.474,30 TL sözleşme bedelli “Çayyolu Temelli ile Polatlı Yeşil Alanlarının Bitkisel Bakım Onarım İşleri”, 1.649.551,21 TL sözleşme bedelli “Samsun Yolu Mamak Çevresi Bitkisel Bakım Onarım İşi”, 1.431.580,76 TL sözleşme bedelli “Turan Güneş, Çetin Emeç Bulv. ve Elçilikler Bitkisel Bakım Onarım İşi” gibi adlarla alt yüklenicilere havale edilmiştir.

Yukarıda detaylı bir surette açıklandığı üzere bazı hizmetlerin belediyeler tarafından herhangi bir ihale olmaksızın doğrudan belediye şirketlerine gördürülebilmesinin sebebi, daha önce bu işlerde çalışan personelin belediye şirketleri kadrolarına geçirilmeleri ve söz konusu işlerin personel çalıştırılmasına dayalı olarak belediye şirket personeli eliyle gördürülmek istenmesidir. Bu nedenle bu surette alınan iş için alt taşeron firmalar belirlenmesi ve hizmetlerin bir kısmının bu firmalar eliyle gördürülmesi KHK ile getirilmek istenen amaca tamamen zıttır.

Kaldı ki, belediye şirketinin söz konusu işleri alt yüklenicilere yaptırması da mümkün değildir. Zira belediye şirketleri de 4734 sayılı Kanun’un 62’nci maddesinin birinci fıkrasının

(e) bendi kapsamında zikredilmiş ve bunların da personel çalıştırılmasına dayalı hizmetleri üçüncü şahıslara yaptıramayacağı ilgili maddede açıkça belirtilmiştir.

Yukarıda açıklanan hatalı uygulama ile birlikte, bazı yapım işlerinin de söz konusu iş kapsamında belediye tarafından belediye şirketine, belediye şirketi tarafından da üçüncü kişilere yaptırıldığı görülmüştür.

Yapılan incelemelerde; Çubuk 1 Barajının revize ve restorasyon işlerinin tamamı (kısımlara bölünerek ayrı ayrı yüklenicilere), halı saha yapılması, koşu yolu yapılması, WC yaptırılması, çeşitli amaçlarla konteyner yaptırılması, park yaptırılma işleri, istinat duvarı yapılması gibi bir çoğu sıfırdan olan yapım işleri de Belediye tarafından ihale yapılmak yerine

mezkur park ve bahçe bakım onarım işi kapsamında Şirkete havale edilmiş, Şirket de söz konusu işleri üçüncü kişilere yaptırmıştır.

Hatta çeşitli okullar ve kamu kurumları tarafından talep edilen halı saha ve koşu yolu yapılması gibi işler için de belediye tarafından söz konusu istekler ihale mevzuatı çerçevesinde karşılanmamış, bunun yerine bu tip istekler de mezkûr iş kapsamında Şirkete ve dolayısıyla üçüncü kişilere doğrudan gördürülmüştür. Bu işlerden bir kısmının maliyetleri aşağıda verilmiştir. Mesela, kısımlara ayrılarak farklı yüklenicilere yaptırılan Çubuk 1 barajı restorasyonu toplamda 3,3 milyon TL’nin, halı saha ve koşu yolları toplamda 2,5 milyon TL’nin, tuvalet ve konteyner yaptırılması 4,4 milyon TL’nin, park yaptırılması işleri ise 1,4 milyon TL’nin üzerinde maliyetle gerçekleşmiştir.

Her ne kadar Kamu İdaresi cevabında; söz konusu işin sadece personel çalıştırmaya dayalı hizmet olmayıp tamirat ve tadilat gerektiren ve ivedilikle yapılması gereken pek çok yapısal imalatı içerdiği, bu nedenle mevcut işten ayrılmasının mümkün olmadığı, işin yüzde 50’sini geçmeyecek şekilde bu tip işlerin de kapsama dahil edilmesinin makul görülmesi gerektiği belirtilmişse de yukarıda açıklandığı üzere yapılan imalatlar ve yapım işlerinin bir kısmı tamir ve bakımın ötesinde sıfırdan imalatı ve büyük restorasyonları kapsamaktadır. Dolayısıyla bu tip işlerin 696 sayılı KHK uyarınca doğrudan hizmet alımı yöntemiyle belediye şirketine gördürülen iş kapsamına dahil edilmesi ve herhangi bir ihale yapılmadan temin edilmesi doğru bir yaklaşım değildir.

Kanun koyucu bazı hizmetlerin belediyeler tarafından ihale olmaksızın doğrudan belediye şirketlerine yaptırılmasına, bu hizmetler personel çalıştırılmasına dayalı olduğu için izin vermiştir. Park ve bahçe bakım ve onarım işi de kanun koyucu tarafından bu şekilde değerlendirildiği için mezkûr kapsama dâhil edilmiştir. Bu nedenle taraflar arasında yapılacak sözleşmede ve sözleşmenin uygulama aşamasında kanun koyucu tarafından verilen izin ve bu iznin sınırları unutulmamalı, belediye tarafından ihale usulleri ile gerçekleştirilmesi gereken bazı yapım işlerinin park ve bahçe bakım ve onarım işi içerisine dâhil edilmesi engellenmelidir. Ayrıca söz konusu hizmetler Şirket personeli eliyle gördürülmeli, alt yüklenicilere yaptırılmamalıdır. Kamu idaresi cevabında, çok sayıda işçiye ihtiyaç olduğu, bu amaçla eksik olan personel için kademeli olarak işgücü ihtiyacının karşılanmaya çalışıldığı, 2021 yılından itibaren işlerin Şirketin kendi personeli eliyle yapıldığı belirtildiğinden bulgu konusu husus hakkında Kurum tarafından yapılan işlemlerin izlenmesine daha sonraki denetim dönemlerinde devam edilecektir.