İdarece yapılan kaynak suyu kiralamalarında tahmin edilen bedelin İhale Yönetmeliği’nde belirtilen usullere göre yapılmayarak geçmişte nasıl tespit edildiği bilinmeyen rakamın ÜFE ile güncellenerek belirlendiği ve bu bedel üzerinden kiralamaların yapıldığı görülmüştür. Ancak kiralamaların tamamı pazarlık usulü veya protokol ile yapıldığı için, rekabet ortamının sağlanamadığı, muhammen bedele yakın rakamlar üzerinden kiralamaların gerçekleştiği ve bu sebeple muhammen bedelin günün rayicine uygun olmasının büyük önem taşıdığı görülmektedir.

2560 sayılı İSKİ Kanunu’nun “Uygulanmayacak kanunlar” başlıklı 22’nci maddesinde:

“İSKİ'nin işlemleri 2886 sayılı Devlet İhale, 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunları ile bunların ek ve tadillerine tabi değildir.

Kuruluşun alım, satım ve ihalelerinde uygulanacak esas ve usuller bir yönetmelikle belirlenir.” denilmektedir.

Bu hükme istinaden, su ve kanalizasyon idareleri kendilerine ait ihale uygulama yönetmeliklerini çıkarmakta ve bu yönetmeliklere göre de ihale işlemlerini gerçekleştirmektedirler.

15.02.2013 tarih ve 04/05 sayılı Genel Kurul Kararı ile yürürlüğe konulan İZSU İhale Yönetmeliği’nin “Tahmin edilen bedelin tespiti” başlıklı 9’uncu maddesinde:

“Tahmin edilen bedel idarenin ilgili birimlerince taşınmazın konumu ve özellikleri göz önünde bulundurulmak suretiyle, rayiç bedel esas alınarak tespit edilir. İşin özelliğine göre gerektiğinde, idare tarafından tahmin edilen bedelin hesabında; genel piyasa, bilirkişi, belediye, ticaret odası, sanayi odası, borsa gibi kuruluşlardan, taşınmazlar için SPK denetimindeki gayrimenkul değerleme şirketlerine yaptırılacak değerleme raporlarından elde edilecek bilgiler kullanılır.

Tahmin edilen bedel bir hesap tutanağında gösterilir ve diğer belgelerle birlikte dosyasında muhafaza edilir.

Tahmin edilen bedel kiraya verme ihalelerinde yıllık kiraya verme bedelidir.”

denilmektedir.

Yukarıda yer verilen madde hükmünden görüleceği üzere tahmin edilen bedelin rayiç bedel esasına göre tespit edileceği, gerektiğinde bilirkişi, sanayi odası vb. yerlerden bilgiler edinilebileceği, taşınmazın özellikleri ve konumuna göre tespitinin yapılacağı ifade edilmektedir. Ancak kurum tarafından tespiti yapılan bedelin her bir kaynak (su kaynağı) için saniyede kaynaktan akan su miktarı baz alınarak eşit oran üzerinden tespit edildiği görülmektedir.

Ayrıca kaynak suları İZSU İhale Yönetmeliği’nin “İhalenin ilanı” başlıklı 14’üncü maddesi:

“… (2) Pazarlık usulü ile yapılacak ihaleler için ilan yapılması zorunlu değildir. İlgililer; iadeli taahhütlü mektup, elden imzası alınmak suretiyle tebliğ, elektronik posta veya faks ile teyit alınmak suretiyle davet edilir” hükmü,

“pazarlık usulü ihale ve uygulama esasları” başlıklı 24’üncü maddesi:

“Pazarlık usulüyle yapılan ihalelerde teklif alınması belli bir şekle bağlı değildir. İhaleler, komisyon tarafından işin niteliğine göre; bir veya daha fazla istekliden yazılı veya sözlü teklif almak ve bedel üzerinde anlaşmak suretiyle yapılır.” hükmü,

“İhale usulüne tabi olmayan işler” başlıklı 25’inci maddesinde ise:

“Aşağıda sayılan işler Genel Kurul veya Yönetim Kurulunca verilen yetki sınırlarına uyulmak kaydıyla; Yönetmelik hükümlerine ve ihale usullerine tabi olmaksızın, ilgili birimlerin kıymet takdiri ve hazırlayacakları protokol üzerine Genel Müdürlük makamının teklifi ve Yönetim Kurulunun kararıyla yapılabilir.” hükümleri gereğince idare tarafından ilan yapılmaksızın bir veya birden fazla istekliden yazılı ve sözlü teklif alarak pazarlık usulüyle veya tespit edilen bedel üzerinden protokolle kiraya verilebilecektir.

İdareye ait kiralama dosyalarında yapılan incelemelerde ise 14 kaynağın kiralandığı ve bu kaynakların 4 tanesinin protokol ile 9 tanesinin pazarlık usulüyle ve 1 tanesinin kapalı teklif usulü ile kiraya verildiği anlaşılmaktadır. Pazarlık usulünde 9 ihalenin tamamında 1 isteklinin teklif verdiği, protokollerin ise doğası gereği 1 istekli ile görüşme yapılarak sonuçlandırıldığı görülmektedir.

Görüleceği üzere idare kaynak sularını tahmin edilen bedel üzerinden protokol veya pazarlık usulüyle kiraya vermektedir ve 1 isteklinin katıldığı bu kiralamalarda fiyat artışı için rekabet ortamlarının oluşmadığı açıktır. Tahmin edilen bedel baz alınarak bu kiralamalar yapıldığı için ise, en azından bu bedelin tespitinin doğru yapılması ve rayiç değeri yansıtması büyük önem arz etmektedir.

Ayrıca her ne kadar İhale Yönetmeliği gereği ilan yapmadan ve 1 istekli davet edilerek taşınmazlar kiraya verilebilecekse de yine Yönetmelik’in temel ilkelerle ilgili madde hükümlerinde, idarenin açıklık, rekabeti ve eşitliği sağlaması gerektiği ifade edildiğinden idare tarafından şeffaflığı ve rekabeti artırıcı çalışmaların yapılması, ihalelerin uygun araçlar ile ilgililerine duyurulması daha doğru olacaktır.

Yukarıda belirtilen sebeplerle, bahse konu yerlere ilişkin, tespit edilen bedelin rayiç bedele uygun olması ve bu tür kiralamalarda doğru rayiç, açıklık ve rekabetin sağlanması gerekmektedir.