ESHOT Genel Müdürlüğü ile Tüm Belediye ve Yerel Yönetim Hizmetleri Emekçileri Sendikası (TÜM BEL-SEN) arasında akdedilen toplu sözleşmede; mevzuata aykırı sosyal faaliyet, ücretli izin, belediye imkânlarından yararlanma, belediye organlarına gözlemci olarak katılma gibi konularda düzenlemeler yapıldığı görülmüştür.

1982 Anayasası’nın 128’inci maddesinin ikinci fıkrasına göre; memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla düzenleneceği, malî ve sosyal haklara ilişkin toplu sözleşme hükümlerinin saklı kalacağı hüküm altına alınmıştır.

375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin Ek 15’inci maddesinde; belediyelerin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine sosyal denge tazminatı ödenebileceği, ödenebilecek aylık tutarın 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’na göre yapılan toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarı geçemeyeceği ve anılan Kanun’da öngörülen hükümler çerçevesinde yapılabilecek sözleşmeyle belirlenebileceği hüküm altına alınmıştır.

4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nun 32’nci maddesine göre; 375 sayılı KHK’nin Ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince karar verileceği, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminat tutarının ise ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendika ile belediye başkanı arasında imzalanan sözleşme ile belirleneceği hüküm altına alınmıştır. Madde metninden açıkça anlaşılacağı üzere belediye başkanı ile sendika temsilcisi sadece ödenecek olan sosyal denge tazminat tutarını kanuni sınırlar içinde tespit etmek üzere yetkilendirilmiştir.

4688 sayılı Kanun uyarınca imzalanan Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2022 ve 2023 Yıllarını Kapsayan 6. Dönem Toplu Sözleşme’nin Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Toplu Sözleşme bölümünün “Sosyal denge tazminatı” başlıklı 1’inci maddesinde;

“(1) Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine, 4688 sayılı Kanunun 32’nci maddesinde yer alan usul ve esaslar çerçevesinde ödenebilecek sosyal denge tazminatı aylık tavan tutarı en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) %120’sidir. Sosyal denge tazminatının verilmesi yönünde yapılabilecek sözleşmelerde, tavan tutarı aşmamak kaydıyla ödenebilecek tazminatın aylık tutarı, görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre farklı olarak belirlenebilir.

(2) Sosyal denge sözleşmesinin taraf sendikası, üyesi olmayan kamu görevlilerinden, aynı unvanlı üyesinden aldığı aidatın iki katma kadar sosyal denge sözleşmesi aidatı alabilir. Bu aidatı ödeyen kamu görevlileri, söz konusu sözleşmeden aynı usul ve esaslar dahilinde yararlanır.” denilmektedir.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine göre; sosyal denge sözleşmesinde sadece görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre tavan tutarı aşmamak kaydıyla ödenebilecek tazminatın aylık tutarı düzenlenebilecektir. Sosyal denge sözleşmelerine; sözleşmenin adı farklı dahi olsa, farklı ödemelere ve hususlara ilişkin hükümler konulması ilgili mevzuata aykırılık teşkil etmektedir.

ESHOT Genel Müdürlüğü ile TÜM BEL-SEN arasında imzalanan ve yürürlük süresi 01.01.2023 ile 31.12.2023 tarihlerini kapsayan Toplu İş Sözleşmesine ilişkin yapılan incelemede, sözleşmenin bazı maddelerinde mevzuata aykırı hususlara yer verildiği tespit edilmiştir.

Öncelikle taraflar arasında akdedilen sözleşmenin kapak başlığında, imzalanan metnin toplu iş sözleşmesi olduğu belirtilmiştir. Toplu sözleşme, kamu görevlilerinin geneline ve hizmet kollarına yönelik mali ve sosyal haklarını belirlemek üzere yürütülen toplu sözleşme görüşmeleri sonucunda mutabık kalınması durumunda taraflarca imzalanan sözleşmeyi ifade etmektedir. Nitekim söz konusu durum 4688 sayılı Kanun’un 32’nci maddesinde de açıkça belirtilmiştir. Bu nedenle idare ile ilgili sendika arasında imzalanan sözleşmenin adı “Toplu İş Sözleşmesi” değil, “Sosyal Denge Tazminatı Sözleşmesi” olmalıdır.

Bunun dışında söz konusu Sözleşme’nin;

“Sosyal Çalışmalardan Yararlanma” başlıklı 15’inci maddesinde;

1. Belediye kurumlarınca işletilen spor, kültür ve benzeri tesislerden çalışanların eş ve çocuklarının ücretsiz olarak yararlanacağı,

2. Kurum tarafından, çalışanların talebi halinde; hastalanma, cenaze, düğün, taşınma gibi ihtiyaçlarında kurumun araçları şoförü ile birlikte tahsis edileceği,

“Diğer Haklar ve Ücretli İzinler” başlıklı 23’üncü maddesinde;

“a) Sözleşmeden yararlanan belediye çalışanlarının ailesinin şikâyeti üzerine aile içi şiddet uyguladığı tespit edildiği durumlarda; söz konusu çalışanın sözleşme hükümlerinde yer alan mali ve sosyal yardımlarının çalışanın eşine ödeneceği, b) 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü’nün kutlanıldığı hafta boyunca kadın çalışanların yapılan etkinliklere katılmaları için gerekli kolaylık sağlanacağı ve 8 Mart haftası boyunca dönüşümlü olarak kadın çalışanlar 1 gün izinli sayılacağı,

…

ç) Çalışanların kurumla olan bağını güçlendirerek aidiyet duygusunu arttırmak amacıyla; Doğal Yaşam Parkı ve Aşık Veysel Rekreasyon Alanındaki buz pistinden personel kimlik kartını göstermek suretiyle eş ve çocukları ile yararlandırılacağı, d) İşverenin, 2024 yılında açılmak üzere ESHOT’ta Unvan Değişikliği Sınavı açılması için gerekli çalışmaları yapacağı,

…

f) Engelli çalışanlara 3 Aralık Dünya Engelliler Günü’nde ve 10-16 Mayıs Engelliler Haftası’nda 1 gün olmak üzere izin kullandırılacağı,

…

h) Çalışanlardan şehit dul ve yetimleri ile anne, baba ve kardeşlerinin 18 Mart Şehitler Günü’nde; malul gaziler ile eşlerinin ise 19 Eylül Gaziler Günü’nde izinli sayılacağı,

…

1. İş bu sözleşme kapsamındaki koruma ve güvenlik kadrosunda çalışanlara, maktu mesai ücretlerinin ESHOT’ta %80 oranında ödemesinin yapılacağı,

2. Zabıta personelinin çalışma ve mesai süreleri de dahil olmak üzere, zabıtanın daha verimli ve etkin çalışma koşullarının oluşturulması amacıyla haftada 2 gün izin verileceği,

…

n) İşveren, çalışanın vefatı halinde 1’inci derece yakınının işe alımında öncelik sağlanacağı,

…

ö) Grand Plaza şirketinin self servis hizmeti vermeyen işletmelerinde personele (2.000 TL’ye kadar olan ücretlendirmelerde) %15 oranında indirim sağlanacağı, p) İş yerlerinde bulunan Grand Plazaya ait işletmelerde (Hastane, Sasalı, Sosyal Yaşam Kampüsü ve Holler) personele indirimli fiyat tarifesinin uygulanacağı,

1. Her yıl eylül ve ağustos aylarında düzenlenen İzmir Enternasyonel Fuarı’na memur personelin kartını göstermek koşuluyla ücretsiz yararlanacağı ve 1. derece yakınlarına (eş ve çocuklarına) kolaylık sağlanacağı,

2. Eşi doğum yapan personele 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 104’üncü maddesinin (b) fıkrasında düzenlenen 10 gün ücretli izne ek olarak 10 gün ücretli daha izin verileceği,

   …

3. Fuar hollerde görev yapan personelin, Kocakapı Otoparkı’ndan mesai saatleri içerisinde (08:00-18:00) ücretsiz olarak yararlandırılacağı,

“Belediye Organlarına Gözlemci Olarak Katılma” başlıklı 25’inci maddesinde;

“Çalışanları ilgilendiren kararlarla ilgili (Belediye Meclislerinde, Kent Meclislerinde, Belediye Encümeninde) gündemlerin görüşüldüğü Komisyonlara sendikanın gözlemci olarak katılabileceği,”

“İkramiye Yardımı ve Primler” başlıklı 27’nci maddesinde;

1. Emek ve Dayanışma Günü olan 1 Mayıs öncesinde net 2.300,00 TL ödeneceği,

2. Kurban Bayramı öncesinde net 2.300,00 TL ödeneceği,

3. 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı öncesinde net 2.300,00 TL ödeneceği,

4. Ramazan Bayramı öncesinde net 2.300,00 TL ödeneceği,

5. Aralık ayında yakacak yardımı olarak net 2.300,00 TL ödeneceği,

6. Mart ayında Bahar İkramiyesi net 2.300,00 TL ödeneceği,

7. Halkın Bakkalında kullanılmak üzere ocak, nisan ve temmuz ayında net 500 TL alışveriş çeki verileceği,

8. Ayrıca yayımlanacak olan 2023 yılı ikinci yarısı maaş katsayıları genelgesinde belirtilecek olan artış oranı kadar artış sağlanacağı,” hükümleri yer almaktadır.

Sonuç olarak; sözleşmede yer alan söz konusu düzenlemeler sosyal denge tazminatının uygulanmasına ilişkin olmayıp 4688 sayılı Kanun’un 32’nci maddesine aykırılık teşkil etmektedir.