4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 22’nci maddesinin (a) ve (b) bentlerinde öngörülen şartlar oluşmadığı halde hizmet alımı ve yapım işinin doğrudan temin usulü ile yapıldığı görülmüştür.

4734 sayılı Kanun’un “Temel İlkeler” başlıklı 5’inci maddesinde, ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulünün temel usuller olduğu, diğer ihale usullerinin Kanun’da belirtilen özel hallerde kullanılabileceği ifade edilmiştir.

Aynı Kanun’un “Doğrudan temin” başlıklı 22’nci maddesinde ise; “Aşağıda belirtilen hallerde ihtiyaçların ilân yapılmaksızın ve teminat alınmaksızın doğrudan temini usulüne başvurulabilir:

1. İhtiyacın sadece gerçek veya tüzel tek kişi tarafından karşılanabileceğinin tespit edilmesi.

2. Sadece gerçek veya tüzel tek kişinin ihtiyaç ile ilgili özel bir hakka sahip olması

3. …

4. ...

….” denilmek suretiyle hangi özel durumlarda doğrudan temin usulünün kullanılabileceği detaylı bir şekilde bentler halinde sayılmış ve söz konusu ihtiyacın sadece gerçek veya tüzel tek kişi tarafından karşılanabileceğinin tespit edilmesi durumunda (a) bendine göre, sadece gerçek veya tüzel tek kişinin ihtiyaç ile ilgili özel bir hakka sahip olması durumunda ise (b) bendine göre, temel ihale usulleri uygulanmaksızın, doğrudan temin ile sağlanabileceği açıklanmıştır.

Uygulamada ise; aşağıdaki tabloda gösterilen “15 Temmuz Şehitler Anıtı Yaptırılması” ve “51 EL 007 BMC FATİH Vidanjör Bakım Hizmeti Alımı” işleri temel ihale usullerine başvurularak yaptırılması/satın alınması gerekirken, söz konusu şartlar oluşmadığı halde, sırasıyla 22/a ve 22/b usullerine başvurularak doğrudan temin ile yaptırılmış/satın alınmıştır.

‌Tablo 13:Doğrudan Temin ile Yaptırılan İşler

Yukarıda yer verilen denetim tespiti üzerine, İdare tarafından; "15 Temmuz Şehitler Anıtı Yaptırılması İşi" nin, 4734 sayılı Kamu ihale Kanunu'nun 22-a maddesisinde zikredilen "ihtiyacın gerçek veya tüzel tek kişi tarafından karşılanabileceğinin tespit edilmesi" hükmü ne uygun olması ve telif haklarıyla korunan ürün olması nedeniyle 4734 sayılı Kanunun'un 22-a maddesi kapsamında doğrudan temin usulüyle yaptırıldığı, yine aynı şekilde "51 EL 007 BMC Fatih Vidanjör Üst Ekipman Revizyonu ve Alt Araç Değişimi Hizmet Alımı İşi"nin de, yurt içerisinde söz konusu İşi yapabilecek başka bir servis olmaması sebebiyle, 4734 sayılı Kanun"un 22-b maddesinde ifade edilen "sadece gerçek veya tüzel tek kişinin ihtiyaç ile ilgili bilimsel, teknik, fikri veya sanatsal v.b. nedenlerle özel bir hakka sahip olması" hükmüne uygun olarak 4734 sayılı Kanunun'un 22-b maddesi kapsamında bahsi geçen yetkili servise yaptırıldığı ifade edilmiştir.

Diğer taraftan Belediye tarafından Kamu İhale Kanunu'nun 22'nci maddesinin şartları oluşmadan doğrudan temin ile işlem yapılmadığı belirtilerek bulgu konusu hususlara azami uyum sağlanacağı da ayrıca ifade edilmiştir.

Ancak gerek yaptırılan Anıt'ın basit yapım teknikleriyle yaptırılabilecek ve bir çok Yüklenici tarafından yerine geririlebilecek bir yapım işi olması, gerekse söz konusu Vidanjör aracına yapılan Üst Ekipman Revizyonu ve Alt Araç Değişimi Hizmet Alımı kapsamında yer alan mal ve hizmetlerin yurt içinde bir çok yedek parça tedarikçisi ve servis tarafından yerine getirilebilcek nitelikte olmaları sebebiyle söz konusu Anıt yapımı ile Vidanjör bakımına ait mal ve hizmet alımı işlerinin doğrudan temin yerine temel ihale usulleri ile gerçekleştirilmesi gerektiği değerlendirilmektedir. Ayrıca İdare cevabında, bulgu konusu hususlara azami uyum sağlanacağı da belirtildiğinden, daha sonra gerçekleştirilecek olan benzeri mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin doğrudan temin usulu yerine temel ihale usulleri ile gerçekletirileceği zımmen ifade edilmek suretiyle bulgu konusu hususlara iştirak edildiği de ortaya konulmuştur.

Netice olarak, İdare tarafından herhangi bir iş, mal veya hizmet alımı gerçekleştirilirken mevzuatın öngördüğü temel ihale usullerin kullanılması, istisnai olarak yetki verilen usullere ise ancak yine ilgili mevzuatında yer alan şartlar tümüyle gerçekleştiğinde başvurulması gerektiği unutulmamalıdır. Bu şekilde yapılacak uygulamalar ile ihaleler, temel ilkelerde de belirtildiği üzere rekabetçi bir ortamda gerçekleşecek ve ihtiyaçlar uygun şartlarla ve zamanında karşılanarak kamu kaynaklarının verimli kullanılması sağlanacaktır.