Trakya Üniversitesince, anahtar teslimi götürü bedel teklif alınmak suretiyle

gerçekleştirilmesi gereken 2019/314417 ihale kayıt numaralı “ Prof. Dr. Ahmet T. Karadeniz Yerleşkesi Mühendislik Fakültesi Yeni Amfi, Yemekhane ve Atölye Binaları Yapımı İşi” ihalesinde, birim fiyat teklif alınacak işler için öngörülen fiyat dışı unsur uygulamasını kullanabilmek amacıyla işin kısımlara bölünerek bir kısmının anahtar teslimi götürü bedel bir kısmının da birim fiyat teklif alınarak karma sözleşme imzalandığı, ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenmesinde kullanılan fiyat dışı unsurların ise rekabet ilkesine aykırı olarak belirlendiği görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 5’inci maddesinde sayılan temel ilkeler arasında “rekabet” ilkesi de bulunmaktadır. Aynı Kanun’un “İdarelerce uyulması gereken diğer kurallar” başlıklı 62’nci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde uygulama projesi bulunan yapım işlerinde anahtar teslimi götürü bedel teklif alınmak suretiyle ihale yapılması zorunlu tutulduğundan bina yapımında çevre düzenlemesi de dahil olmak üzere, anahtar teslimi götürü bedel teklif üzerinden ihaleye çıkılmalıdır. Yeni bina yapımında, çevre düzenlemesi işinin maliyeti öngörülebilir olup, bina yapımından ayrı olarak çevre düzenlemesi işinin birim fiyatlı yapılması anılan maddeye uygun değildir.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin fiyat dışı unsurların belirlenmesine yönelik düzenleme yapan 53.3’üncü maddesinde; 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 40’ıncı maddesi çerçevesinde, ekonomik açıdan en avantajlı teklifin fiyat dışı unsurların da göz önünde bulundurularak belirlenebileceği, ancak fiyat dışı unsurların 4734 sayılı Kanun’un 5’inci maddesinde yer verilen temel ilkelere aykırı belirlenemeyeceği, işlerin miktarı veya tutarı bakımından kapasite durumu ya da ihale konusu işi oluşturan bileşenler itibariyle isteklinin teklifi ile yaklaşık maliyet yapısının birbiri ile uyumu gibi hususların fiyat dışı unsur olarak belirlenebileceğine değinilmiştir.

Anılan tebliğ ile yapılan düzenlemeler gereğince, idareler birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilen yapım işlerinde, iş kalemi veya iş gurubu için verilen fiyat tekliflerini, yaklaşık maliyetle oranlanmak sureti ile isteklileri puanlamaya tabi tutabilecek ve en uygun teklife ulaşılabilecektir. Söz konusu uygulama, birim fiyat sözleşme imzalanan yapım işlerinde muhtemel değişikliklerde artış yapılacak imalatlar için yüksek, azalış yapılacak imalatlar için düşük fiyat verilmesini engellemek için getirilmiş bir düzenlemedir. Dolayısıyla işin tümü için tek teklif alınan anahtar teslimi götürü bedel sözleşme imzalanan, yapım işleri için bu uygulamanın kullanılması mümkün değildir.

Bulgu konusu ihale, bina yapımı ve bu binaların çevre düzenlemesi işi olup, bina yapım

kısmı için anahtar teslimi götürü bedel, çevre düzenlemesi için ise birim fiyat teklif alınmak sureti ile karma sözleşme imzalanmıştır.

Söz konusu işe ait İdari Şartnamenin “Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenmesi” başlıklı 35’inci maddesinde ise, “Bu ihalede ekonomik açıdan en avantajlı teklif, fiyatla birlikte fiyat dışı unsurlar da dikkate alınarak belirlenecektir.” denilmek suretiyle, en uygun teklife puanlama yapılarak ulaşılacağı belirtilmiştir. Aynı maddenin devamında da puanlamanın nasıl yapılacağı şu şekilde açıklanmıştır;

İstekliler toplam 100 puan üzerinden puanlamaya tabi tutulacak, istekliler verdikleri teklifin tümü için 50 puan üzerinden değerlendirilecek, geri kalan 50 puan ise, birim fiyat teklifleri (İş kalemi/Gurubu bazında) ve anahtar teslimi kısmı için verilen teklifin, yaklaşık maliyetle kıyaslanması suretiyle verilecektir. Daha sonrasında isteklinin aldığı puan hesaplanacak ve isteklinin teklifi, puanı ve en yüksek puanı alan isteklinin teklifi göz önünde bulundurularak teklifler revize edilecek ve en uygun teklife ulaşılacaktır.

Ancak, puanlamanın ikinci bölümünde, işin yaklaşık maliyetinin % 80’nini oluşturan anahtar teslimi götürü bedel teklif için 50 puan üzerinden 16 puan (puanlamanın %32’si) alınabilmekte iken, yaklaşık maliyetin %20’lik kısmını oluşturan birim fiyatlı iş 34 puan (puanlamanın %68’i) üzerinden değerlendirilmektedir. Bir başka ifadeyle, işin ana unsurunu oluşturan anahtar teslimi götürü bedel iş puanlamanın küçük bir bölümünü oluşturmakta olup, puanlama kısmının temel belirleyicisi yaklaşık maliyetin %20’sini oluşturan birim fiyat teklif alınan kısım olmaktadır. Dolayısıyla işin ferîsi niteliğinde olan birim fiyatlı çevre düzenlemesi işi ihaledeki asli unsurun belirleyicisi haline gelmektedir. Oysa amaç isteklilerin tekliflerinin gerçeği yansıtmasını sağlamaktır.

İş kalemleri/grupları için verilecek puanın yaklaşık maliyetle uyumlu olmaması halinde puanlama uygulamasının ihalede rekabet engelleyeceği açıktır. Bir başka ifadeyle ihalenin asli unsuru olarak önemli bir kısmını anahtar teslimi götürü bedelli işler oluşturmasına rağmen ihale sonucunun temel belirleyicisinin birim fiyat teklifi alınan çevre düzenlemesi işi olması, yine puanlama uygulamasının, ihalenin ana unsurunun anahtar teslimi götürü bedel olan bir işe uygun olmaması, adı geçen ihaledeki puanlama uygulamasının ihalelerdeki temel ilkelerden rekabet ilkesine aykırılık teşkil ettiğini göstermektedir. Esasında yapılan işin tümü için anahtar teslimi götürü bedel sözleşme yapılması gerekirken fiyat dışı unsur uygulaması yapabilmek için iş kısımlara bölünmüş ve karma teklif alınarak ihale gerçekleştirilmiştir.

Söz konusu işin ihale dokümanı 34 istekli olabilecek firma tarafından Elektronik Kamu Alımları Platformu üzerinden indirilmiş bu firmalardan on beş tanesi ihaleye teklif vermiş, iki firmanın teklifi sınır değer olan 21.509.345,84TL den altta kalmış bu firmalar aşırı düşük teklif sorgulamasına açıklama yapmadıklarından teklifleri ret edilmiş ve yapılan puanlama sonucu; sınır değerin üstündeki en yakın teklif olan 21.800.000,00 TL’ den daha fazla olan 24.866.813,46 TL tutarındaki teklif ekonomik açıdan en avantajlı teklif olarak kabul edilmiştir.

İhale Kurumun taktir yetkisiyle belirlediği ihale dokümanı ve ihale ilanına uygun olarak gerçekleşmiş olmasına karşılık hangi gerekçe ile olursa olsun, anahtar teslimi götürü bedel iş miktarı ile birim fiyat teklif bedel iş miktarını esas almayan puanlama sistemine göre hesaplama yapıldığından, uygun bedelin tespit edildiğinden söz edilemez. İhale dokümanında isteklilerin tekliflerinin işin yapılabilirliğini yansıtmasının amaçlandığı düşünüldüğünde bile işin % 80’nin bina yapımı olması sebebiyle bina yapımı için verilen teklifin daha gerçekçi olması gerekmektedir. Bu noktada, bina yapımı için öngörülen puanın çevre düzenlemesi için öngörülen puandan çok daha düşük olması mümkün görülmemektedir. Nitekim, verilen teklifler incelendiğinde, ihalenin anahtar teslimi götürü bedel üzerinden yapılması halinde ekonomik açıdan en avantajlı teklifin değişebileceği anlaşılmaktadır.

Sonuç olarak; anahtar teslimi götürü bedel yapılması gereken bir işin fiyat dışı unsur uygulaması yapabilmek amacıyla karma teklif alınması, daha sonrada ise yapılan puanlama uygulamasının yaklaşık maliyetten kopuk oranlar belirlenerek sonuçlandırılması, yukarıda ifade edilen mevzuata ve ihalede rekabet ilkesine aykırılık teşkil etmiştir.

Diğer taraftan söz konusu ihale sonucunda imzalanan sözleşmenin uygulanması takip edilecek ve birim fiyatlı çevre düzenlemesi işinde meydana gelebilecek olası iş artışlarının oranı ve bu artışın karma sözleşme bedeli üzerindeki etkisi karşılaştırılarak oluşacak sonuçlar dahilinde ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenmesinde kullanılan fiyat dışı unsurlar ve bu unsurların uygulanması hususları yeniden değerlendirilecektir. Kurumun da İç Denetim Birimi aracılığıyla bulgu konusu ihale süreçlerini ve uygulama sonuçlarını incelettirmesi gerekir.