İdare gelirleri açısından en önemli unsur niteliğinde olan su ve atık su tarifelerinin ilgili mevzuat hükümlerine uygun olarak tespit edilmediği görülmüştür.

Bütün büyükşehir su ve kanalizasyon idareleri için uygulanan 2560 sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’un “Tarife Tespit Esasları” başlıklı 23’üncü maddesinde su satışı ile kanalizasyon sistemi bulunan yerlerdeki kullanılmış suların uzaklaştırılması giderleri için ayrı ayrı tarifeler yapılacağı, söz konusu tarifelerde yönetim ve işletme giderleri ile amortismanları doğrudan gider yazılan (aktifleştirilemeyen) yenileme, ıslah ve tevsi masrafları ve bir kar oranının esas alınacağı hüküm altına alınmıştır.

2560 sayılı Kanun’un verdiği yetkiye istinaden hazırlanan SASKİ Tarifeler ve Abone Hizmetleri Yönetmeliği’nde de bu durum yinelenmiş ve ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Yönetmelik’in “Tarife tespit esasları” başlıklı 5’inci maddesinde tarifelerin tespitinde tahmini su satış miktarı üzerinden toplam sistem maliyetlerinin tarifelere yansıtılacağı; “Su satışı ve atık su tarifesi” başlıklı 10’uncu maddesinde ise su tarifesinin belirlenmesinde belirtilen maliyet unsurlarının ve bir miktar kâr yönteminin esas alınacağı ifade edilmiştir.

Yapılan incelemelerde, İdare tarafından kurulduğu yıl olan 2014’ den bu yana su ve atık su tarife tespitine yönelik mevzuatın öngördüğü şekilde herhangi bir maliyet hesabının yapılmadığı görülmüştür.

Uygulamada, kuruluş aşamasında gerçekçi maliyet unsurlarına dayanmadan belirlenen tarife bedellerine yıllar itibariyla Genel Kurul tarafından belirlenen oranlarda zam yapıldığı, 2022 yılı itibarıyla da tarifelerin TÜİK tarafından her ay açıklanan TÜFE’ye göre güncellendiği görülmüştür.

Tarife tespitinin mevzuatta belirtildiği şekilde yapılmaması, günümüz maliyetlerinin üzerinde bir tarife bedeli belirlenmesi ihtimalini ya da tarifenin düşük belirlenmesiyle maliyetlerin karşılanamama riskini de beraberinde getirecektir.

Kamu idaresi tarafından gönderilen cevapta özetle, su/atıksu birim fiyatlarının kuruluş aşamasından 2023 yılı Mayıs ayına kadar (2019 yılı ilk yarısı hariç) TÜİK tarafından açıklanan aylık TÜFE artış oranında her ay güncellenerek belirlendiği ifade edilmiştir. Cevabın

devamında ise birim fiyatların maliyetler esas alınarak tespit edildiği belirtilmiştir.

Cevabın ilk kısmında yapılan açıklamalar bulgu metninde eleştirilen hususları doğrular niteliktedir. Zira birim fiyatların tespitinde gerçek maliyetlerden ziyade TÜFE esas alınarak endeksleme yoluyla belirleme yapıldığı belirtilmektedir.

Nitekim yapılan uygulama nedeniyle halen yürürlükte olan su ve atık su tarife bedelleri gerçek maliyet unsurlarını yansıtmamaktadır. İlgili yatırımların finansmanı için en önemli gelir unsuru olan su ve atık su bedelleri göz önünde bulundurulduğunda, tarife bedellerine ilişkin mevzuatın öngördüğü şekilde maliyet hesaplamasının yapılması ve ilgili tarifelerin bu hesaplama doğrultusunda güncellenmesi gerekmektedir.