Otobüs terminalinin işletim hakkı kiraya verilmiş olup, terminal arsası ve üzerindeki yapılar özel şahısların mülkiyetindedir.

5393 Sayılı Belediye Kanunu’nun belediyenin yetki ve imtiyazlarını düzenleyen 15’inci maddesinin (j) fıkrasında “Toptancı ve perakendeci hâlleri, otobüs terminali, fuar alanı, mezbaha, ilgili mevzuata göre yat limanı ve iskele kurmak, kurdurmak, işletmek, işlettirmek veya bu yerlerin gerçek ve tüzel kişilerce açılmasına izin vermek” denilmektedir. Buna göre, Belediyeler otobüs terminallerini kendileri kurup işletebileceği gibi bunları hizmet alımı suretiyle üçüncü kişilere yaptırabilmekte ya da ihale yöntemlerinin kullanılması suretiyle kiraya verebilmektedir. Bu uygulamalar haricinde Belediyelerin yetki ve imtiyazlarını ivazsız ve süresiz bir şekilde devretmesi ya da kullandırması mümkün değildir.

Konu ile ilgili yerinde yapılan denetimde, Artvin ilindeki şehirlerarası otobüs terminalinin yapılması ve işletim süreçleri incelenmiştir. Buna göre 11.03.2011 tarihinde gazetede yayımlanan ihale ilanında “İlçe ve köy minibüsleri mevcut terminalde kalmak ve Belediyece sözleşme süresi içerisinde başka bir Şehirlerarası Otobüs Terminali açılmaması ve açtırılmaması kaydıyla, Şehirlerarası Otobüs Terminalinin Artvin Şehir merkezi dışında ve anayol güzergahı üzerinde gerçek veya tüzel kişilerce, sahip oldukları veya temin edecekleri en az 2500 m2 arsa üzerinde ilgili mevzuata uygun şekilde ihale tarihinden itibaren en geç 2 yıl içerisinde inşa edilerek tamamlanması, inşaat maliyeti kendilerince karşılanması ve faaliyete geçme tarihinden itibaren 10 yıl süreyle işletmeleri, terminal kompleksindeki işyerlerini kiraya vermeleri, giriş-çıkış ücretlerini almaları ve karşılığında Artvin Belediyesine işletme süresince ilk yıl için aylık 8.000,00 TL işletme ücreti ödenmesi işi, Artvin Belediye Encümeninin 8.3.2011

tarih ve 51 sayılı kararı ile 2886 sayılı Kanunun 45’inci maddesi gereğince 29.03.2011 tarihinde ihaleyle kiraya verilecektir.” denilmiştir.

Söz konusu ihaleye ait ihale şartnamesinin 10’uncu maddesine göre 10 yıllık sürenin sonunda Belediye Encümeninin uygun görmesi halinde her defasında üçer yıllığına ve uygun görülecek kira bedeli ile uzatılabileceği ifade edilmiştir.

29.03.2011 tarihinde yapılan ihale sonucunda Belediye Encümeninin 70 sayılı ihale kararına istinaden, ilk yıl için aylık 8.100,00 TL işletme ücreti ödenmesi ve devamında ÜFE, TEFE ortalaması oranından az olmamak üzere artışlar yapılması karşılığında kiralama işlemi gerçekleştirilmiş olup, yüklenici ile 02.05.2011 tarihinde taraflar arasında sözleşme imzalanmıştır. Sözleşme gereği ortaya çıkan işletme ücreti her yıl güncellenerek Belediye hesaplarına yatırılmıştır. Ayrıca gelir tarifelerine ilişkin Belediye Meclis kararlarında otobüs, minibüs ve küçük araçların terminale girişte ödemesi gereken ücretler her yıl belirlenmiştir.

Konu ile ilgili süreç incelendiğinde, Belediyenin otobüs terminalini kendisi kurmak yerine ihale ile kurdurma yoluna gittiği, işletme hakkını da aynı şekilde üçüncü kişilere verdiği görülmektedir. Ancak ihale ilanında da belirtildiği üzere, terminalin yapılacağı yer konusunda ön şart getirilerek “gerçek veya tüzel kişilerce sahip oldukları veya temin edecekleri az 2500 m2 arsa üzerinde” denilmiştir. Bir başka deyişle, terminalin yapılacağı arsanın ihale katılmak isteyen kişilerce sağlanması gerektiği ifade edilmiştir. Arsa üzerine yapılacak yapıların da kişiler tarafından karşılanacağı ve bunların mülkü olacağı dikkate alındığında, otobüs terminalinin tüm unsurlarıyla özel bir mülk olduğu ortaya çıkmaktadır. Diğer yandan ihale dokümanlarında, otobüs terminalinin bir bütün şekilde kiralama sonunda Belediyeye devredilmesine dair hükümler de bulunmamaktadır.

Söz konusu faaliyet ile ilgili ülkemizdeki genellikle aşağıdaki seçeneklerden biri uygulanmaktadır:

• Şehirlerarası otobüs terminalinin arsası ve üzerindeki yapılar, Belediyenin kendi mülkiyetindedir ve işletmesini de kendisi yapmaktadır.

• Şehirlerarası otobüs terminalinin arsası ve üzerindeki yapılar, Belediyelerin kendi mülkiyetindedir ve işletme hakkı ihale ile kiraya verilmiştir.

• Şehirlerarası otobüs terminalinin arsası Belediye mülkiyetinde olup, yap işlet devret modeli inşa edilen terminale ait yapılar belirli bir süre sonra, otobüs terminali bütün bir şekilde Belediyeye devredilerek Belediyenin taşınmazı haline gelmektedir.

  
  

  Artvin Belediyesi örneği, yukarıda sıralanan seçeneklerden hiçbirine uymamaktadır. Yapılan işlem, Belediyenin otobüs terminali imtiyazına dair işletme hakkını kiraya vermesi ve bunun karşılığında kiralama ücreti tahsil edilmesinden ibarettir. İşletme hakkının kiralanmasına dair on yıllık sürenin 2022 yılı ortaları gibi kısa bir süre içerisinde sona erecek olmasına ve işletmeci tarafından da sürenin dolmakta olduğuna dair farklı yıllarda Belediyeye ihtar mahiyetinde dilekçe verilmesine rağmen konu ile ilgili herhangi bir gelişme yaşanmamıştır. Bu bakımdan şehirlerarası otobüs terminali kurulum ve işletme faaliyeti ile ilgili kalıcı bir çözüm bulunması gerektiği değerlendirilmektedir.

  Kamu İdaresi tarafından bulguya iştirak edilerek, tespit edilen eksikliklerin giderilmesi yönünde çalışma yapılacağı ifade edilmiştir.