İdare 2022 yılı akaryakıt ihtiyacını 2021/897676, 2021/428316, 2022/532657 ve 2022/662091 ihale kayıt numaralı işler kapsamında gerçekleştirmiş olup bütün bu işler kapsamında düzenlenen sözleşme, idari ve teknik şartname hükümlerinin aynı olduğu anlaşılmıştır. Bu doğrultuda 2022 yılında kullanılmak üzere alımı yapılan akaryakıt temini işlerinde mevzuat ile ihale dokümanlarında öngörülen hükümlere aykırı işlemler yapıldığı görülmüştür.

1. Teknik Şartnamede Düzenlenmesi Öngörülen Sigortanın Yüklenici Tarafından Yaptırılmaması

   2022 yılı akaryakıt temini işlerinde Teknik Şartname’de sigorta yaptırılması gerektiğine atıfta bulunulmasına rağmen yapılan işi kapsayacak şekilde sigorta yaptırılmadığı görülmüştür.

   Teknik Şartname’nin “Diğer Hususlar” başlıklı 6’ncı maddesinin dördüncü fıkrasında;

   
   

   “Akaryakıtlar, Petrol Piyasası Kanununa, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’nca yayınlanan petrol ürünleri ile ilgili düzenlemelere ve “Petrol Piyasasında Uygulanacak Teknik Kriterler Hakkında Yönetmelik’te belirtilen usul ve esaslara uygun olacaktır.” denilmektedir.

   5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu’nun “Sigortalar” başlıklı 15’inci maddesinde;

   
   

   “Lisans kapsamında yürütülen faaliyetler için, sigorta yaptırılması zorunludur. Cumhurbaşkanı kararıyla sigorta kapsamından muaf tutulacak faaliyetler belirlenebilir. Sigorta kapsamına alınacak varlık çeşitlerinin belirlenmesi ile bunların tâbi olacağı sigorta kolları ve muafiyet tanınan hususlar, Kurumca çıkarılacak yönetmeliklerde düzenlenir.” ifadesine yer verilmiştir.

   
   

   Petrol Piyasası Lisans Yönetmeliği’nin “Sigorta” başlıklı 49’uncu maddesinde;

   
   

   “Tüm lisans sahipleri, faaliyetlerinin üçüncü kişiler nezdinde oluşturabileceği bedeni ve maddi zarar veya ziyanları tazmin etmek için gerekli mali sorumluluklara ilişkin sigortalamaları yapmakla yükümlüdür.” hükmü yer almaktadır.

   Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere akaryakıt temini işlerinin Teknik Şartname’de yapılan düzenlemelere uygun olarak 5015 sayılı Petrol Kanunu hükümlerine göre yürütülmesi gerekmektedir. Buna göre akaryakıtın depolara ikmalinin sağlanması işinde oluşabilecek maddi ve bedeni zarar ve ziyanlara karşı sigorta yaptırılması bir zorunluluk olarak düzenlenmiştir.

   Yapılan incelemede; İdarenin akaryakıt temini işlerinde Şartname’de yüklenici tarafından sigorta yaptırılması öngörülmesine karşın sigorta yaptırılmadığı tespit edilmiştir.

   Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından, yüklenicinin genişletilmiş kaskosunun bulunduğu ve meydana gelebilecek her türlü olumsuz durumda sorumluluğun yükleniciye ait olduğu ifade edilmektedir. Oysa bulgu konusu yapılan hususta İdare tarafından düzenlenen Teknik Şartname’de sadece İdarenin yakıt ikmalini kapsayacak şekilde bir sigorta yaptırılması gerektiği ifade edilmesine rağmen yaptırılmış bir sigorta bulunmadığından bahsedilmektedir. Ayrıca yüklenicin yaptırmış olduğu genişletilmiş kasko tamamen yüklenicinin kendi hak ve menfaatlerini kapsamakta olup idarenin uğrayacağı zararlara ilişkin herhangi bir kapsayıcılığı bulunmamaktadır.

   Bu itibarla; İdarenin akaryakıt tedarik iş ve işlemlerini Şartname’de öngördüğü hükümler doğrultusunda yürütmesi gerekmektedir.

   
   

2. Ulusal Marker (Akaryakıt Katkısı) Kontrollerinin Eksik Yapılması

İdarenin 2022 yılı akaryakıt temini kapsamında depolarına aldığı akaryakıta dair ulusal marker kontrollerini yapmadığı görülmüştür.

5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu’nun “Tanımlar ve kısaltmalar” başlıklı 2’nci maddesinde;

“…

Ulusal marker: Akaryakıta rafineri çıkışında veya gümrük girişinde eklenecek katkıyı”,

Aynı Kanun’un “Ulusal Marker” başlıklı 18’inci maddesinde;

“Yurt içinde pazarlanacak akaryakıta veya akaryakıtla harmanlanan ürünlere rafineri çıkışında veya serbest dolaşıma girişinde rafinericilerce ve dağıtıcılarca Kurumun belirleyeceği şart ve özellikte ulusal marker eklenir. Biyoyakıt ilk üretim merkezleri ile tasfiye edilecek akaryakıt için ulusal marker ekleme noktaları Kurum tarafından belirlenir. Ulusal marker ekleme işlemleri Kurumca yetki verilen bağımsız gözetim firmalarının nezaretinde Kurumun belirleyeceği usul ve esaslara göre yapılır. Ulusal marker ekleme işlemlerinde meydana gelecek usulsüzlüklerden lisans sahibi ile bağımsız gözetim firmaları müştereken sorumludur.

…

Kurum, ulusal marker ve idarî ve teknolojik yöntemler ile bir denetim sistemini kurar. Valilikler, görevli elemanların başvurusu halinde denetim amaçlı alınacak numunelerin kullanıcı ve bayilerden alınmasını ve emniyetini sağlamakla yükümlüdür.

…” hükümlerine yer verilmiştir.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Akaryakıt alımı ihalelerine ilişkin hususlar” başlıklı 61’inci maddesinde;

“61.1 İdareler tarafından akaryakıt ve madeni yağ alımı ihalelerinde, 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu ve ilgili ikincil mevzuat esas alınarak ihale dokümanı hazırlanmalıdır. Aşağıda yer alan hususlar konusunda ilgili mevzuatta bir değişiklik olması durumunda yeni hükümler esas alınarak ihale dokümanı düzenlenmelidir.”

15.10.2007 tarih ve 26671 sayılı Başbakanlık Genelgesi’nde;

“… akaryakıt kaçakçılığı ve standart dışı akaryakıt satışının önüne geçilebilmesi, bu suretle haksız rekabet ve kazanç imkânlarının ortadan kaldırılması ve vergi kayıplarının önlenmesi için akaryakıt satın alan kamu kurum ve kuruluşlarınca aşağıdaki tedbirlerin alınması uygun görülmüştür.

1. - Düzenlenecek ihale şartnamelerine, satın alınacak akaryakıtın ulusal marker kontrolünün yapılması zorunluluğu eklenecektir.

2. - Akaryakıt istasyonlarında araçlara yapılacak akaryakıt ikmalleri hariç olmak üzere akaryakıtın toplu olarak alıcı idarenin tank veya deposuna teslimi esnasında ulusal marker

   
   

   kontrolünün yaptırılması sağlanacaktır.

   
   

3. - Firmalara ödeme yapılmadan önce saymanlıklarca ulusal marker kontrolünün yapıldığına dair belge aranılacaktır.

Ulusal marker kontrolleri için Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ile İçişleri Bakanlığı ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığı arasında imzalanan işbirliği protokolleri kapsamında petrol piyasası denetimlerinde kullanılmak üzere Jandarma Genel Komutanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü, Sahil Güvenlik Komutanlığı ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığına teslim edilen Ulusal Marker Kontrol Cihazları (Marker XP) kullanılacaktır. Söz konusu kontroller için Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü, Sahil Güvenlik Komutanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığının merkez veya taşra teşkilatlarına başvurulacaktır.”

Sözleşme’nin “Sözleşme bedeline dahil giderler” başlıklı 7’nci maddesinde ise; “…

Taahhüdün yerine getirilmesine ilişkin ulaşım, yükleme-boşaltma işlemleri dahil nakliye, eğitim, her türlü test/analiz giderleri, Ulusal Marker Kontrolü Giderleri ve Otomatik Taşıt Tanıma Sistemi ile bu sistemlerin her türlü demontaj, montaj ve onarımı ile Teknik Şartnamede belirtilen tüm giderler sözleşme bedeline dahildir.” denilmektedir.

Mezkur mevzuat hükümlerine göre, akaryakıtın rafineri çıkışlarında veya gümrükten girişlerinde kaçakçılık uygulamalarının sonlandırılması amacıyla kamu kurumu ve kuruluşları tarafından, Genelge kapsamında Emniyet Genel Müdürlüğü, Sahil Güvenlik Komutanlığı ve Jandarma Genel Komutanlığı ekipleri ile akaryakıtın depolara ikmal edildiği sırada ulusal marker kontrollerinin yapılması gerekmektedir.

Yapılan incelemede, İdarenin 2 adet otomasyon kurulmuş akaryakıt istasyonunun bulunduğu ve bu depolara akaryakıtın dökme usulü ile satın alındığı görülmektedir. Akaryakıt ikmallerinin büyük çoğunluğunda Emniyet Genel Müdürlüğü, Sahil Güvenlik Komutanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı ekiplerinin, akaryakıtın depolara dökülmesi sırasında hazır bulunmaması nedeniyle ulusal marker kontrollerinin yapılmadığı tespit edilmiştir.

Sonuç olarak, İdarenin tedarik edeceği akaryakıtı; Emniyet Genel Müdürlüğü, Sahil Güvenlik Komutanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı ekipleri nezaretinde ulusal marker kontrollerini yaptırarak temin etmesi gerekmektedir.