Büyükşehir Belediyesi tarafından, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 26’ncı maddesi kapsamında olmayan yerlerin işletme haklarının ihale yapılmadan kendi şirketlerine devredildiği görülmüştür.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Diğer kuruluşlarla ilişkiler” başlıklı 75’inci maddesinde;

“Belediye, belediye meclisinin kararı üzerine yapacağı anlaşmaya uygun olarak görev ve sorumluluk alanlarına giren konularda;

(…)

1. Kendilerine ait taşınmazları, aslî görev ve hizmetlerinde kullanılmak üzere bedelli veya bedelsiz olarak mahallî idareler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarına devredebilir veya süresi yirmi beş yılı geçmemek üzere tahsis edebilir. Bu taşınmazlar aynı kuruluşlara kiraya da verilebilir. Bu taşınmazların, tahsis amacı dışında kullanılması hâlinde, tahsis işlemi iptal edilir. Tahsis süresi sonunda, aynı esaslara göre yeniden tahsis mümkündür” denilmektedir.

5216 sayılı Kanun’un “Şirket kurulması” başlıklı 26’ncı maddesinde;

“(…) Büyükşehir belediyesi, mülkiyeti veya tasarrufundaki hafriyat sahalarını, toplu ulaşım hizmetlerini, sosyal tesisler, büfe, otopark ve çay bahçelerini işletebilir; ya da bu yerlerin belediye veya bağlı kuruluşlarının % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere, 8/9/1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın belediye meclisince belirlenecek süre ve bedelle işletilmesini devredebilir. (Ek cümle: 12/11/2012-6360/10 md.) Ancak, bu yerlerin belediye şirketlerince üçüncü kişilere devri 2886 sayılı Kanun hükümlerine tabidir” denilmektedir.

Yukarıda yer alan düzenlemeler dikkate alındığında belediye tarafından bir taşınmazın devri ya da tahsisinin ancak diğer tarafın mahalli idare ya da kamu kuruluşu olması durumunda mümkün olabileceği açıktır. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nda “Mahallî idare: Yetkileri belirli bir coğrafi alan ve hizmetlerle sınırlı olarak kamusal faaliyet gösteren belediye, il özel idaresi ile bunlara bağlı veya bunların kurdukları veya üye oldukları birlik ve idareleri,” şeklinde yapılan tanımının belediye şirketlerini kapsamadığı açıktır.

5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesinde ise özel bir düzenlemeye yer verilmiş ve büyükşehir belediyelerinde; hafriyat sahaları, toplu ulaşım hizmetleri, sosyal tesisler, büfe, otopark ve çay bahçelerinin ihale yapılmaksızın belediye şirketlerine işletilmesinin devredilebileceği ifade edilmiştir. Anılan madde hükmünde belirtilen yerler tahdidi olarak sayılmış olup bunların dışındaki yerlerin ihalesiz olarak büyükşehir belediyesinin %50’sinden fazlasına ortağı olduğu şirkete devredilmesi mümkün değildir.

Buna göre söz konusu yerlerin gerek taşınmaz niteliği ile 5393 sayılı Kanun’un 75’inci maddesi gereğince tahsisinin, gerekse işletilmesi amacıyla 5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesi gereğince işletilmesi devrinin (ihalesiz olarak) belediye şirketlerine yapılmaması gerekmektedir.

Yapılan incelemede, Büyükşehir Belediyesi tarafından aşağıdaki tabloda yer alan ve 5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesi kapsamında yer almayan ofis, büro, işyeri, kafeterya, umumi tuvalet ve restoran niteliğinde olan taşınmazlar ile ilçe otogarlarının bir bütün olarak Belediyenin %50’sinden fazlasına ortağı olduğu şirketlerine ihalesiz olarak devredildiği tespit edilmiştir.

Bu husus Manisa Büyükşehir Belediyesi 2020 yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu ekinde “İzlemeye Alınan Bulgular” arasında yer almıştır. Ancak mevzuata aykırı olarak önceki yıllarda işletme devri yapılan yerler ile ilgili olarak 3’ü hariç, uygulamaya devam edilmekte olduğu görülmüştür.

Tablo 8:İşletme Devri Yapılan Taşınmazların Listesi

5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesi ile büyükşehir belediyelerine bir istisna tanınmış ve bazı taşınmazlarını ve işletme hakkı niteliğindeki yerleri ihalesiz olarak %50’sinden fazlasına sahip oldukları şirketlerine ihalesiz olarak devredebileceği ifade edilmiştir. Ancak ofis, büro, işyeri, kafeterya, umumi tuvalet ve restoran niteliğindeki yerler bu kapsamda yer almamaktadır. Ayrıca otogarlar açısından ise, 5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesinde yer alan toplu ulaşım hizmetlerinin devredebileceği ifadesi, şehir içi toplu taşıma hizmetlerini ve otogarların işletilmesini kapsamakta olup otogarların içerisindeki bağımsız münferit işletilebilir işletmeleri veya taşınmazları kapsamamaktadır.

Bu itibarla gerek otogarların içerisinde gerekse de başka mahallerde yer alan ofis, büro, işyeri, kafeterya ve restoran niteliğindeki yerlerin ihalesiz olarak belediye şirketlerine devredilmesi anılan Kanun’a aykırılık teşkil etmektedir.