İdare 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Kapsam” başlıklı 2’nci maddesinde yer alan kurumlar arasında olup, mal alımlarında söz konusu kanununda yer alan esas ve usullere uyması gerekmektedir.

Uygulanacak ihale usulleri 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 18’inci maddesinde sayılmış olup, mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinden hangilerinin kanun kapsamı dışında olduğu Kanunun "İstisnalar" başlıklı 3’üncü maddesinde tek tek sayılmıştır.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “İstisnalar” başlıklı 3’üncü maddesinde;

“a) Kanun kapsamına giren kuruluşlarca, kuruluş amacı veya mevzuatı gereği işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satmak üzere doğrudan üreticilerden veya ortaklarından yapılan tarım veya hayvancılıkla ilgili ürün alımları ile 6831 sayılı Orman Kanunu gereğince orman köyleri kalkındırma kooperatiflerinden ve köylülerden yapılacak hizmet alımları,

… bu kanuna tabi değildir” denilmektedir.

Bu istisna kapsamında, kuruluş amacı veya mevzuatı gereği işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satmak üzere yapılan tarım ve hayvancılıkla ilgili ürün alımları yer almaktadır. Dolayısıyla park ve bahçe işlerinde kullanılmak üzere idare tarafından satın alınacak çim, ağaç ve bitki alımları, diğer yapılacak tüm mal alımları gibi 4734 sayılı Kamu İhale Kanuna tabi olup bu istisna kapsamında yer almamaktadır.

Yapılan incelemede, İdare tarafından bitki ve çim alımına yönelik mal alımı işinin istisna kapsamında olmamasına rağmen 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun İstisnalar başlıklı 3-a maddesine göre alım yapıldığı görülmüştür.

Bu itibarla 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “İstisnalar” başlıklı 3-a maddesi kapsamında olmayan aynı Kanun’un 19’uncu maddesine göre açık ihale usulü ile yapılması gerekirken İhale Kanunu kapsamı dışında temin yapılmıştır.

Kamu idaresi cevabında; “4734 sayılı Kanun kapsamında bulunan Belediyelerin durumunu bu Kanun'un 3 (a) maddesi çerçevesinde incelediğimizde; 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun Belediyelerin görevlerinin ve sorumluluklarının düzenlendiği 14 üncü maddesi 1 inci fıkrasının (a) bendinde, ağaçlandırma, park ve yeşil alanlar yapmak veya yaptırmak, belediyelerin görev ve sorumlulukları arasında sayılmıştır.

Belediyemiz Park ve Bahçeler Müdürlüğü Çalışma Usul ve Esasları Hakkındaki Yönergede Müdürlüğün görevleri de;

1. Belediye mücavir alan sınırları içerisindeki yeşil alanların, kaldırımların, mesirelik alanların peyzaj düzenlemesini ve uygulamasını yapmak veya yaptırmak,

2. Yeşil alanlar yaratmak ve kişi başına düşen yeşil alan miktarını artırmak,

   
   

3. Şehir içindeki tüm parkların, yıl boyunca bakım, temizlik, ilaçlama, gübreleme, budama, sulama, çim kesim ve peyzaj tanzimi uygulamalarını sağlıklı şekilde yapmak veya yaptırmak

şeklinde tanımlanmıştır. Park ve Bahçeler Müdürlüğü'nün yapmış olduğu hizmetler incelendiğinde, çevre düzenlemesi, park düzenlemesi, bitkisel üretim çalışmaları görevleri arasında olduğu görülmektedir. 5393 sayılı Kanunda ifade edilen ağaçlandırma, park ve yeşil alan yapma faaliyetleri niteliği itibariyle bir tarım faaliyeti olan bitkisel üretim faaliyetidir. Belediyeler, kendilerine verilen ağaçlandırma, park ve yeşil alanlar yapma görevlerini yerine getirebilmek için ya kendilerinin kuracakları seralarda veya fidanlıklarda bu üretimi yapacak veya üreticilerden, diğer kişi veya kuruluşlardan aldıkları çim, bitki ve fidanları ekim, dikim, üretme ve yetiştirme suretiyle değerlendirmek durumundadır. Belediyeler ağaçlandırma, park ve yeşil alan yapma faaliyetlerini yerine getirebilmek için gerekli olan çim, bitki ve fidanları tüketim amacıyla değil, işlemek, değerlendirmek için almaktadır.

Bu kapsamda Belediyemizin 108 m²' den 2 adet ve 120 m² den 1 adet olmak üzere toplamda 3 adet serası bulunmakta ve tüm üretim, bakım ve depolama işlemleri için kullanılmaktadır. 2018 yılı itibari ile mevsimlik çiçekte; nergis, mine, petunya, sardunya, gazanya ve ipek çiçeği çeşitlerinden toplamda 18.725 adet , çalı grubunda mavi çim, mezem, papatya, limoni sedum, gold taflan, şimşir, zakkum çeşitlerinden toplamda 45.229 adet ve ağaç grubunda palmiye, hatmi, ligustrum ve serve çeşitlerinden de toplamda 452 adet üretim yapılmıştır. Görüleceği üzere Kanunun istisnası olarak sayılan “kuruluş amacı veya mevzuatı gereği işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek …” tanımına birebir uymakta hem üreten hem

işleyen görev tanımı da bulunan müdürlük 4734 sayılı kanunun 3/a maddesi taraflarından biri olduğu açıkça ortadadır.

Ayrıca müdürlük tarafından 1.104.315 m2 yeşil alanda budama, biçme, sulama, ilaçlama, çapalama, gübreleme, aşılama, form verme çalışmaları yapılmaktadır.

Ayrıca Park ve Bahçeler Müdürlüğü tarafından 4734 sayılı Kanunu’nun 3/a maddesine göre; söz konusu fidan alımı yapılırken doğrudan her hangi bir üreticiden alımı gerçekleştirmek yasal olarak mümkünken, kamu yararı gözetilerek en düşük fiyata ulaşmak amacıyla farklı firmalardan fiyat teklifleri alınarak piyasa araştırması yapılmış ve yaklaşık maliyet oluşturulmuştur. Bundan da anlaşılacağı üzere hiçbir üretici firma ile doğrudan alım uygulamasına gidilmemiş ihtiyaç konusu ürünlerin üreticisi Tarım Kredi Kooperatifi'nin yine bu ürünlerin üreticisi olma sebebiyle ürünlere sunulan teklifler arasından en avantajlı ve en ekonomik teklif olduğu yaklaşık maliyetten tespit edilmiştir. Bahse konu Tarım Kredi Kooperatifi tarım amaçlı kullanılan ilgili ürünlerin üreticisi olup, ekonomik açıdan en uygun fiyat sunan ve ürünlerin üreticisi niteliği taşımakta olan S.S. … Çim ve Süs Bitkileri Üretim ve Pazarlama Kooperatifi ile idaremiz arasında sözleşme imzalanarak ürünlerin alımı gerçekleştirilmiştir.

Yapılan piyasa araştırmasından da anlaşılacağı üzere söz konusu alım, Tarım Kredi Kooperatifinin ana faaliyet alanında yer alması ve direkt üretici olması, ayrıca en avantajlı ve en ekonomik teklifi idaremize sunması sebebiyle yukarıda ayrıntılı olarak açıklanan dayanaklar üzerinden kamu yararı göz önünde bulundurularak 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun istisnalar başlıklı 3 üncü maddesi (a) bendi kapsamında ilgili kooperatiften gerçekleştirilmiştir.” denilmektedir.

Sonuç olarak Kamu idaresi tarafından gönderilen cevapta, 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun Belediyelerin görevlerinin ve sorumluluklarının düzenlendiği 14’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde; ağaçlandırma, park ve yeşil alanlar yapmak veya yaptırmak, belediyelerin görev ve sorumlulukları arasında sayıldığı, Kanunda ifade edilen ağaçlandırma, park ve yeşil alan yapma faaliyetleri niteliği itibariyle bir tarım faaliyeti olan bitkisel üretim faaliyeti olduğu, ağaçlandırma, park ve yeşil alan yapma faaliyetlerini yerine getirebilmek için gerekli olan çim, bitki ve fidanları tüketim amacıyla değil, işlemek, değerlendirmek için alındığı, Belediyenin toplamda 3 adet serasının bulunduğu ve bu seraların tüm üretim, bakım ve depolama işlemleri için kullanıldığı, bu durumun Kanunun istisnası olarak sayılan “kuruluş amacı veya mevzuatı gereği işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek

…” tanımına birebir uymakta olduğu, hem üreten hem işleyen görev tanımı da bulunan müdürlük 4734 sayılı kanunun 3/a maddesi taraflarından biri olduğu, bahse konu üretim ve pazarlama Kooperatifinin tarım amaçlı kullanılan ilgili ürünlerin üreticisi olup, ekonomik açıdan en uygun fiyat sunan ve ürünlerin üreticisi niteliği taşımakta olduğu için söz konusu alımın kamu yararı göz önünde bulundurularak 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun istisnalar başlıklı 3 üncü maddesi (a) bendi kapsamında ilgili kooperatiften gerçekleştirildiği ifade edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanununun İstisnalar başlıklı 3 ncü maddesinin (a) bendi; “Kanun kapsamına giren kuruluşlarca, kuruluş amacı veya mevzuatı gereği işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satmak üzere doğrudan üreticilerden veya ortaklarından yapılan tarım veya hayvancılıkla ilgili ürün alımları ile 6831 sayılı Orman Kanunu gereğince orman köyleri kalkındırma kooperatiflerinden ve köylülerden yapılacak hizmet alımları,(…) bu Kanuna tabi değildir.” şeklinde hüküm altına alınmıştır.

Yukarıda yer alan madde metni hiçbir tartışmaya meydan vermeyecek bir açıklıkta düzenlenmiştir. Maddeye göre tarım ve hayvancılıkla ilgili ürünlerin doğrudan üreticilerden veya ortaklıklarından ihalesiz olarak satın alınabilmesi için, alımı yapacak kuruluşun, kuruluş amacı veya mevzuatı gereği söz konusu ürünleri işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satmak üzere kurulmuş olması veya bu ürünleri işleme, değerlendirme, iyileştirme veya satma işlemlerini yapmakla yasal olarak görevlendirilmiş olması gerekmektedir. Oysa belediyelerin yasal olarak böyle bir görevi bulunmamaktadır. Bu nedenle belediyelerin söz konusu alımları ihaleye çıkmak suretiyle gerekli rekabet koşullarını sağlayarak gerçekleştirmesi gerekmektedir.

Her ne kadar idare tarafından alınan fidanlar, 4734 sayılı kanunun 3/a maddesinde yer alan “değerlendirme” ifadesi içinde konuyu ele alsa da; İdarenin yapmış olduğu alımlarla ilgili olarak alınan tüm mallar bir şekilde değerlendirmektedirler. Örneğin alınmış olan erzaklar yoksullara dağıtmak suretiyle değerlendirilmekte veya alınmış olan akaryakıtı belediye hizmetlerinde kullanılan araçlarda kullanmak suretiyle değerlendirilmektedir. Ama bu alımların hiç birisi 4734 sayılı Kanun’un 3/a istisna alımı kapsamında gerçekleştirilmemektedir.

Bu itibarla 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “İstisnalar” başlıklı 3-a maddesi kapsamında olmayan aynı Kanun’un 19’uncu maddesine göre açık ihale usulü ile yapılması gerekirken İhale Kanunu kapsamı dışında temin yapılmıştır.

Kanunun “Temel İlkeler” başlıklı 5’inci maddesinin birinci fıkrasında; “İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.” hükmü yer almaktadır.

Sonuç olarak İdare tarafından yapılan park ve bahçe işlerine yönelik mal alımları, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “İstisnalar” başlıklı 3-a maddesi kapsamında olmayıp, Kanun’un 5’inci maddesinde yer alan temel ilkelere uygun olarak aynı Kanun’un 19’uncu maddesine göre açık ihale usulü ile yapılması gerekmektedir.