Karar Künyesi
Ankara Üniversitesi Döner Sermaye İşletme Müdürlüğü bünyesinde faaliyet gösteren birimlerin muhasebe işlemlerinin incelenmesinde 120 Alıcılar Hesabında yer alan tutarlar içerisinde yıllar itibarıyla devreden alacakların bulunduğu, ilgili alacaklardan tahsil imkanı kalmayanların ayrıştırılarak ilgili hesaplara aktarılmadığı, bazı alacakların takibinin yapılmasını mümkün kılan kayıtların İdarece tutulmadığı görülmüştür.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 49’uncu maddesi uyarınca muhasebe sisteminin; karar, kontrol ve hesap verme süreçlerinin etkili çalışmasını sağlayacak ve ilgililere gerekli bilgileri sunacak şekilde kurulması ve yönetilmesi esastır. Sistemin, Kanun’da öngörülen şekilde bilgi üretmesini teminen mali işlemlerin, geçici 11’inci maddede tanınan yetkiye istinaden yürürlüğe konulan yönetmeliklere uygun olarak muhasebeleştirilmesi gerekmektedir. Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin ilgili maddelerinde alacakların tahakkuk-tahsilinin ve alacağın niteliğinde meydana gelen değişikliklerin muhasebeleştirilmesine ilişkin ayrıntılı düzenlemelere yer verilmiştir. Bahse konu olan bazı işlemler ile bunların muhasebeleştirilmesine ilişkin düzenlemeler aşağıdaki tabloda özetlenmektedir:
Tablo 1: Alacak İşlemlerine İlişkin Muhasebe Kayıtları
İşlem | Nitelik | Kayıt |
Alacağın Tahakkuk Etmesi | Senede bağlanmamış 1 yıl içinde tahsili öngörülen alacaklar | 120- Alıcılar Hesabı 600 Gelirler Hesabı |
Alacağın Tahakkuk Etmesi | Senede bağlanmamış 1 yıldan uzun vadede tahsili öngörülen alacaklar | 220- Alıcılar Hesabı 600 Gelirler Hesabı |
Alacağın Tahsilinin Gecikmesi | Tahsili gecikmiş ancak henüz şüpheli alacak niteliği kazanmayan alacaklar | 127- Diğer Ticari Alacaklar Hesabı 120- Alıcılar Hesabı |
Alacağın Tahsilinin Gecikmesi | Henüz şüpheli alacak niteliği kazanmayan bir yıldan uzun süreli tahsili gecikmiş alacaklar | 227- Diğer Ticari Alacaklar Hesabı 120 Alıcılar Hesabı |
Alacağın Takibat Servisine Devri | Ödeme süresi geçmiş bu nedenle vadesi bir kaç defa uzatılmış veya protesto edilmiş, yazı ile birden fazla istenmiş ya da dava veya icra safhasına aktarılmış alacaklar | 128-Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabı 120-Alıcılar Hesabı/ 127 Ticari Alacaklar Hesabı |
Tahsil Edilemeyeceği Kesinleşen Alacaklar | Karşılık ayrılmamış şüpheli alacaklardan tahsil edilemeyeceği kesinleşenler | 659 Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabı 128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabı 135 Personelden Alacaklar Hesabı 649 Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabı |
Tahsil Edilemeyeceği Kesinleşen Alacaklar | Karşılık ayrılmış şüpheli alacaklardan tahsil edilemeyeceği kesinleşenler | 129 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı Hesabı 128 Şüpheli Ticari Alacaklar 135 Personelden Alacaklar Hesabı 649 Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabı |
Tablodan da görüleceği üzere alacağın kayıtlara alınmasına ilişkin ilk işlem 120-220 Alıcılar Hesabına yapılan borç kaydı ile başlayıp alacağın niteliğinde meydana gelen değişikliklere uygun olarak ilgili diğer hesaplara kayıt yapılmalıdır.
Ancak yapılan incelemelerde 120- Alıcılar Hesabında kayıtlı bazı alacakların kaynağına ilişkin detaylara ulaşılamamış olup hesabın niteliği 1 yıl vadeli alacakların takibine uygunken uzun yıllardır tahsil edilmeyen tutarların halen bu hesapta takip edildiği, tahsili geciken veya tahsil imkanı kalmayan alacakların ayrıştırılarak yukarıdaki tabloda detayları belirtilen ilgili hesaplara aktarılmadığı tespit edilmiştir. Mevzuata ve temel ilkelere aykırılık teşkil eden söz konusu hatalı kayıtlar nedeniyle mali tablolar, 120 Alıcılar Hesabında takip edilen alacakların niteliğine ilişkin doğru ve güvenilir bilgi sunmamaktadır.
2020 yılsonu itibarıyla gerekli kayıt ve işlemler tamamlanmadığından mali tabloların İşletmenin alacaklarına ilişkin sağlıklı bilgi sunmasını teminen; alacakların niteliğine uygun şekilde kayıtlara alınması, alacağın niteliğinde meydana gelen değişikliklerin dikkate alınarak ilgili hesaplar arasında aktarma işlemlerinin yapılması ve alacaklarının takibini mümkün kılan bir kayıt sisteminin oluşturulması gerekmektedir.