1. İdareden ruhsat alma zorunluluğu bulunmayan işyerlerine ilan ve reklam vergisi ile çevre temizlik vergisi mükellefiyetinin kurulmaması

   
   

   İşyeri açma ve çalışma ruhsatından muaf olan iş yerlerine ilan ve reklam vergisi ile çevre temizlik vergisi mükellefiyeti kurulmamakta, dolayısıyla söz konusu iş yerlerinden bu vergiler tahsil edilmemektedir.

   
   

   2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun 12’nci maddesinde belediye sınırları ile mücavir alanları içinde yapılan her türlü ilan ve reklamın, ilan ve reklam vergisine tabi olduğu hüküm altına alınmıştır.

   Kanun’un 16’ncı maddesinde ise, vergiye tabi ilan ve reklamlarda, ilan ve reklam işinin mükellefçe yapılması halinde, ilan veya reklam işinin yapılmasından önce mükellef tarafından; ilan ve reklam işinin bu işi mutad meslek olarak ifa edenler tarafından yapılması halinde, ilan ve reklam işini yapanlarca ilan veya reklamın yapıldığı ayı takip eden ayın 20’nci günü akşamına kadar verilecek beyanname üzerine, bu verginin tarh ve tahakkuk ettirileceği düzenlenmiştir.

   
   

   Mezkûr Kanun’un “Çevre temizlik vergisi” başlıklı mükerrer 44’üncü maddesinde, belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde bulunan ve belediyelerin çevre temizlik hizmetlerinden yararlanan konut, iş yeri ve diğer şekillerde kullanılan binalar çevre temizlik vergisine tabi olduğu, iş yeri ve diğer şekillerde kullanılan binalara ait tahakkuk eden çevre temizlik vergisinin her yıl emlak vergisinin taksit sürelerinde ödeneceği ifade edilmiştir.

   
   

   Diğer yandan 3572 sayılı İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulüne Dair Kanun’un 2’nci maddesinde avukatlık büroları, serbest muhasebeci ve mali müşavirlik hizmeti veren işyerleri, tabipler, noterler, mimar ve mühendisler gibi bazı meslek grupları işyeri açma ve çalışma ruhsatı almaktan muaf tutulmuştur.

   
   

   İş yerlerine çevre ve temizlik vergisi mükellefiyetleri, Belediyeye iş yeri açma ve çalışma ruhsatı almak için başvuruda bulunduklarında oluşturulmaktadır. Yukarıda bahsi geçen ve iş yeri açma ve çalışma ruhsatından muaf olan iş yerleri için ise, çevre ve temizlik vergisi ile ilan ve reklam vergisi mükellefiyeti kendileri başvurduğu durumlar haricinde oluşturulamamaktadır.

   
   

   İdarenin hesap ve işlemlerinin incelenmesi neticesinde; Belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde faaliyet gösteren 3572 sayılı Kanun’un 2’nci maddesi kapsamındaki iş yerleri için ilan ve reklam vergisi ile çevre ve temizlik vergisi mükellefiyeti kurulmadığı; bu nedenle, belirtilen iş yerlerinden söz konusu vergilerin tahsil edilemediği tespit edilmiştir.

   
   

   Iğdır Belediyesi sınırları içerisindeki işyeri açma ve çalışma ruhsatından muaf iş yerleri üzerinden yapılan örneklem çalışmasına ilişkin tablo aşağıdadır:

   
   

   Tablo 19: 3572 sayılı Kanun'un 2'nci maddesi Kapsamındaki İş Yerlerinin İlan ve Reklam ile Çevre ve Temizlik Vergisi Beyanname Verme Durumunu Gösterir Örneklem Çalışması

   
   

   Faaliyet Konusu	Toplam Mükellef Sayısı	Seçilen Örneklem Mükellef Sayısı	İlan ve Reklam Beyannamesi Verenlerin Sayısı	Çevre ve Temizlik Vergisi Beyannamesi Verenlerin Sayısı
   Hukuk Danışmanlığı ve Temsil Faaliyetleri (Avukatlık Faaliyetleri)	84	10	0	0
   Mali Müşavirlik Hizmetleri	12	8	0	1
   Mimarlık Faaliyetleri ve Mimari Danışmanlık Faaliyetleri	12	8	1	1
   Özel Muayenehanelerde Sağlanan Diş Hekimliği Uygulama Faaliyetleri	9	9	4	5

   
   

   * 2020 yılında mükellefiyeti başlayanlar örnekleme dâhil edilememiştir.

   
   

   Yukarıdaki tablodan görüleceği üzere işyeri açma ve çalışma ruhsatından muaf olan iş yerlerinin büyük bir kısmına ilan ve reklam vergisi ile çevre ve temizlik vergisi mükellefiyeti oluşturulmamıştır.

   
   

   Yukarıda yer verilen denetim tespitine binaen, İdare tarafından konu ile ilgili olarak gerekli çalışmaların başlatıldığı ifade edilmiştir.

   
   

   Sonuç olarak belediyenin öz gelirlerinden olan söz konusu vergilerin tahakkuk ve tahsilat oranın yükseltilmesi ve vergi bilincinin oluşturulması adına gerekli çalışmaların yapılarak tarh ve tahakkukların mevzuata uygun olarak gerçekleştirilmesi gerektiği düşünülmektedir.

   
   

2. Belediye sınırları ve mücavir alanlar içerisinde faaliyet gösteren iş yerlerine ilan ve reklam vergisi ile çevre temizlik vergisi tahakkukunun yapılmaması

Belediye sınırları ve mücavir alanlar içerisinde işyeri açma ve çalışma ruhsatı alan iş yerleri ile ilan ve reklam vergisi ile çevre temizlik vergisi tahakkuk ve tahsilatı yapılan iş yeri sayısı arasında, söz konusu vergiler aleyhine önemli düzeyde fark bulunmaktadır.

2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun 12’nci maddesinde, belediye sınırları ile mücavir alanları içinde yapılan her türlü ilan ve reklamın, ilan ve reklam vergisine tabi olduğu, Kanun’un 13’üncü maddesinde, ilan ve reklam vergisinin mükellefi ve sorumlusunun ilan ve reklamı kendi adına yapan veya yaptıran gerçek veya tüzelkişiler olduğu, Kanun’un 16’ncı maddesinde ise, ilan ve reklam işinin mükellefçe yapılması halinde, ilan veya reklam işinin

yapılmasından önce mükellef tarafından; ilan ve reklam işinin bu işi mutad meslek olarak ifa edenler tarafından yapılması halinde, ilan ve reklam işini yapanlarca ilan veya reklamın yapıldığı ayı takip eden ayın 20’nci günü akşamına kadar verilecek beyanname üzerine, bu verginin tarh ve tahakkuk ettirileceği düzenlenmiştir.

Mezkûr Kanun’un “Çevre temizlik vergisi” başlıklı mükerrer 44’üncü maddesinde, belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde bulunan ve belediyelerin çevre temizlik hizmetlerinden yararlanan konut, iş yeri ve diğer şekillerde kullanılan binalar çevre temizlik vergisine tabi olduğu, iş yeri ve diğer şekillerde kullanılan binalara ait tahakkuk eden çevre temizlik vergisinin her yıl emlak vergisinin taksit sürelerinde ödeneceği ifade edilmiştir.

İdarenin hesap ve işlemlerinin incelenmesi neticesinde; İdarenin veri tabanı kayıtlarına göre mükellef oranlarının çok düşük olduğu görülmüş ve söz konusu bilgiyi daha somut hale getirebilmek adına Iğdır Belediyesi sınırları içerisinde yer alan ve konumu itibari ile kafe ve restorant tarzı işletmelerin yoğun olduğu Vali Konağı Caddesi örneklem olarak seçilmiştir. Söz konusu caddede faaliyet gösteren işletmelerden rastgele seçilen toplam 17 adet işletmenin 2019 yılı ilan ve reklam vergisi beyannamesi ile çevre temizlik vergisi beyannamesinin olup olmadığı sorgulanmıştır. Söz konusu 17 işletmeden 10’unun çevre ve temizlik vergisi beyannamesinin, 12’sinin ise ilan ve reklam vergisi beyannamesinin olmadığı tespit edilmiştir.

Aşağıdaki tabloda Belediye sınırları içerisinde faaliyet gösteren toplam iş yeri sayısı, ilan ve reklam ve vergisi mükellefi sayısı ile çevre ve temizlik vergisi mükellefi sayısına yer verilmiştir.

Tablo 20: Toplam İş yeri Sayısı, İlan ve Reklam Vergisi Mükellefi Sayısı ile Çevre ve Temizlik Mükellefi Sayısı Hakkında İcmal

Yukarıda yer verilen denetim tespitine binaen, İdare tarafından konu ile ilgili olarak gerekli çalışmaların başlatıldığı ifade edilmiştir.

Yukarıda da belirtildiği üzere, İdarenin öz gelirlerinin büyük kısmı tarh ve tahakkuk ettirilememektedir. Söz konusu durumun önüne geçebilmek adına, mükellefiyet tespitine yönelik çalışmaların tamamlanarak vergilerin tarh ve tahakkuklarının mevzuata uygun olarak gerçekleştirilmesi gerekmektedir.