TAY-2022-10216 numaralı Sağlık Bakımı ile İlişkili Enfeksiyonlarda Hijyenik Led Işık Teknolojisinin Etkinliği Projesinde;

A- Yapılan Alımın, Bilimsel Araştırma Niteliğini Taşımaması

Projenin, Farabi Hastanesinin yoğun bakım ünitelerine hijyenik led ışık armatürleri ile hijyen ölçüm cihazının alınmasına yönelik olduğu, bilimsel araştırma niteliğini taşımadığı görülmüştür.

Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma Projeleri Hakkında Yönetmelik’in “Tanımlar ve kısaltmalar” başlıklı 3’üncü maddesinin (b) bendinde; bilimsel araştırma projesi,

tamamlandığında sonuçları ile alanında bilime katkı yapması, ülkenin teknolojik, ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmasına katkı sağlaması beklenen bilimsel içerikli, yükseköğretim kurumu içi ve/veya dışı, ulusal ve/veya uluslararası kurum ya da kuruluşların katılımlarıyla da yapılabilecek projeler ile bilim insanı yetiştirme ve araştırma altyapısı kurma ve geliştirme projeleri olarak tanımlanmıştır.

Aynı Yönetmelik’in “Bilimsel araştırma projelerinin seçiminde dikkate alınacak ilkeler” başlıklı 6’ncı maddesinin birinci fıkrasının son cümlesiyle bilimsel araştırma projelerinin, bilime, ülkenin teknolojik, ekonomik, sosyal, sanatsal, kültürel gelişimine ve kalkınmasına katkı sağlaması esas tutulmuştur.

Denetimlerde;

-TAY-2022-10216 numaralı Projenin amacının, Farabi Hastanesinde sağlık bakımı ile ilişkili enfeksiyon oranı yüksek olan kliniklerde hijyenik led ışık teknolojisi cihazı kullanarak enfeksiyon oranlarının düşürülmesi ve dünya genelinde ulaşılması planlanan sıfır enfeksiyon hedefine ulaşmak olduğu,

-Proje amacı doğrultusunda farklı hijyenik led ışık teknolojisi uygulamalarının ve tekniklerinin araştırılması, araştırmalar sonucu ulaşılan yöntemlerin pilot uygulaması ve uygulama sonuçlarına göre katkı oranlarının belirlenmesi gerekirken sadece bir firmaya yönelmek suretiyle pilot çalışma ve deneme sayılmayacak miktarda (136 adet) hijyenik led ışık teknolojisi cihazı (Hijyenik led armatür) alındığı,

-Alınan armatürlerin, yoğun bakım ünitelerinde kullanıldığı,

-Alıma ait Teknik Şartnamenin, asgari hijyen ve elektrik tesisatına uyum kriterleri içeren, dolayısıyla daha fazla uygulamaya imkân tanıyan nitelikte olması beklenirken, hijyenle ilgisi olmayan cam, conta, boya türü gibi kriterler de dâhil olmak üzere dört başlık altında 50 kriter içerdiği,

-Kriterlerinin büyük çoğunluğu Elektrik-Elektronik Mühendisliği bilim dalını ilişkin olan Şartnamenin, Tıp alanında uzmanlıkları bulunan Başhekim Yardımcısı Prof. Dr……, Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı öğretim üyeleri Prof. Dr. (Proje yürütücüsü) ve Dr.

Öğretim Üyesi (Proje araştırmacısı) tarafından hazırlandığı,

anlaşılmıştır.

Bu kapsamda, sağlık bakımı ile ilişkili enfeksiyonlarda hijyenik led ışık teknolojisinin etkinliğinin araştırılmasından söz edilebilmesi için tıbbi tesislerdeki kirletici maddelerin (ATP, ADP ve AMP) azaltılması ya da yok edilmesine yönelik olarak imal edilen hijyenik led ışık teknolojilerinin tespiti, bunların pilot olarak uygulanması ve nihayetinde kirletici maddelerdeki azalmanın ölçülmesi ve izlenmesi; sonuç olarak Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalında konuyla ilgili gelinen noktanın ve gelişimin ortaya konulması gerekmektedir.

Yukarıda belirtilen hususlarda görüleceği üzere bilimsel araştırma projelerinin temelini oluşturan söz konusu araştırma faaliyeti hiç yapılmamış; lisans hakkı gerekçe gösterilmek suretiyle tek bir firmaya yönelinmiş ve firmanın ürününe göre değerlendirme yapılmak suretiyle Proje tamamlanma aşamasına getirilmiştir.

Bu durumda Proje, pilot çalışma sayılamayacak miktarda alım da nazara alındığında, bir firma tarafından üretilen hijyenik led ışık teknolojisinin tıbbi tesislerdeki kirletici maddelerin azaltılmasının veya yok edilmesinin ölçümüne yönelik bir çalışma haline gelmiş olup, Hastane yoğun bakım ünitelerinin hijyenini sağlamadan öteye geçmemektedir. Dolayısıyla bir bilimsel araştırma projesinin varlığından ve Projenin, alanında (Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı) bilime, ülkenin teknolojik, ekonomik, sosyal, sanatsal, kültürel gelişimine ve kalkınmasına katkı amacını taşıdığından söz etmek mümkün değildir.

Kamu İdaresince proje yürütücüsünün bilimsel cevabı sunulmuş olup, bu cevapta;

-Yoğun bakım üniteleri ve enfeksiyon riski yüksek olan servislerde hasta odalarında bulunan ışıkların, hijyenik LED ışık teknolojisi ile değiştirilmesi sonrası bu ünitelerin 12 ay süresince Enfeksiyon Kontrol Komitesi tarafından izleneceği, gelişecek enfeksiyonların izlem formlarına kaydedileceği, sonuçların istatistiksel olarak değerlendirileceği ve bilimsel makalelerle ulusal ve/veya uluslararası platformlarda paylaşılacağı,

-Söz konusu çalışmanın, teknolojinin klinik etkinliğini gösteren ilk çalışma olduğu; çalışmayla enfeksiyon oranlarının düşürülmesinin yanında morbiditenin, mortalitenin ve olası hastane maliyetlerinin azaltılmasının amaçlandığı,

-Proje hazırlanmadan önce 6 aylık bir ön çalışmanın yapıldığı ve proje onaylandıktan sonra da 3 aylık sonuçların bilimsel platformda paylaşıldığı, dokuz aylık sonuçlarda ise enfeksiyon oranlarında bariz azalma olduğunun tespit edildiği ve bu sonuçların, Ulusal Hastane Enfeksiyonları Sürveyans Ağı (UHESA) verileriyle kanıtlandığı,

-Çalışmanın olumlu sonuçları sayesinde birçok sağlık kuruluşunda hijyenik LED ışık teknolojisinin kullanılmaya başlanacağı ve ülkemiz patentli bir ürünün uluslararası platformlarda da tanınıp ülke ekonomisine katkı sağlanacağı,

ifade edilmektedir.

Robotik Obezite Cerrahisi, Mikro Ultrason Fizyon Biyopsisi gibi cihazlarda olduğu gibi hastanelere alınan ve yeni teknoloji içeren bir tıbbi cihazdaki temel amaç, morbiditenin, mortalitenin ve hastane maliyetlerinin azaltılmasıdır. Yine bu tür cihazlar, gerek pilot çalışmada, gerekse rutin kullanımlarda sonuçları izlenen ve rapor edilen cihazlardır. Zira bu şekilde cihazın eksikliklerinin giderilmesi, iyileştirilmesi, geliştirilmesi ve piyasada talep gören ve ekonomik değer ifade eden bir hale gelmesi sağlanır. Dolayısıyla proje yürütücüsünün belirttiği hususlar, bir bilimsel araştırma projesi şartlarından ziyade üretilen bir cihazın kullanılabilirliğinin ve talep edilebilirliğinin sağlanmasıdır.

Ülkemiz patentli bir ürünün uluslararası platformlarda tanınıp ülke ekonomisine katkı sağlaması; uluslararası piyasalardaki muadillerine üstünlük sağlamasıyla mümkün olmaktadır. Proje, bu yönde bir araştırma içermediğinden, ürünün iç piyasadaki kullanılabilirliğinin sağlanmasından öteye geçmemektedir. Kaldı ki proje, tek bir firmadan yapılan alım nedeniyle araştırma mahiyetini de taşımamaktadır.

Diğer taraftan yürütücü cevabı ekinde sunulan ve Teknik Şartnamenin “İstenilen Belgeler” kısmının 8’inci bendiyle istenen T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Biyosidal Ürünleri Araştırma Laboratuvarlarından alınan mikrobiyolojik etkinlik raporu ve sonuç belgesi, (B) bendinde ifade edildiği üzere rekabeti kısıtlayıcı bir etki yaptığı gibi projenin araştırma vasfını kaybetmesine yol açmıştır. Zira bu belgeyi alan tek firma, yüklenici firmadır.

Dolayısıyla proje yürütücüsü tarafından verilen cevapların, mevzu bahis alımın bilimsel araştırma projesi kapsamında yapılmasına gerekçe oluşturmadığı değerlendirilmektedir.

Bu itibarla, hastane ihtiyacının karşılanmasına yönelik olarak yapılan söz konusu alımın, bilimsel araştırma projesi niteliğini taşımadığı ve yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerine aykırı olduğu değerlendirilmektedir.

B- Şartlarını Taşımadığı Halde Tek Kaynaktan Alım Yapılması

Proje kapsamındaki hijyenik led armatür alımının, tek kaynaktan temin edilme şartlarını taşımadığı halde doğrudan teminle yapıldığı görülmüştür.

2003/6554 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı (BKK) Eki Yükseköğretim Kurumları Tarafından, 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 3’üncü Maddesinin (f) Bendi Kapsamında Yapılacak İhalelere İlişkin Ekli Esaslar’ın “Temel İlkeler” başlıklı 5’inci maddesinde; idarenin, bu Esaslara göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu olduğu belirtilmiştir.

Aynı Esaslar’ın “Doğrudan temin” başlıklı 21’inci maddesinin (b) bendiyle sadece gerçek veya tüzel tek kişinin ihtiyaç ile ilgili özel hakka sahip olması, aynı bende göre yapılacak doğrudan teminlerde yeterli görülmüştür.

Denetimlerde, Proje kapsamındaki 136 adet hijyenik led armatür için alım yapılan İstanbul merkezli firmanın, hijyenik led teknoloji cihazı üreten bir firmadan 10 yıllığına 1.000,00 TL ödemek suretiyle aldığı lisans hakkının, 2003/6554 sayılı BKK eki Esaslar’ın 21’inci maddesinin (b) bendi için yeterli görüldüğü ve 818.448,00 TL’lik alımın, ihale yapılmaksızın doğrudan teminle anılan firmadan yapıldığı anlaşılmıştır.

Söz konusu alımın, gerçek veya tüzel tek kişinin ihtiyaç ile ilgili özel hakka sahip olması nedeniyle doğrudan teminle yapılması; ancak ülke sınırları içerisinde hijyenik led teknoloji cihazı üreten ve/veya satan bir firmanın mevcut olması ve bunun da resmi nitelikteki belgelerle ispatlanması halinde mümkündür. Basit bir internet taramasında bile ülke sınırları içerisinde üretim ve/veya satış yapan birçok firmanın bulunduğu görüldüğünden; markaya dayalı lisans hakkı alımının, alım yöntemi için yeterli olmadığı aşikârdır.

Sonuç olarak; Proje kapsamında yapılan alımın, 2003/6554 sayılı BKK eki Esaslar’ın 5 ve 21’inci maddesinin (b) bendi hükümlerine aykırı olduğu değerlendirilmektedir.