Avrupa Yakası Yol Bakım ve Onarım Müdürlüğü tarafından açık ihale usulü ile 2020 yılında ihale edilen 218883 İKN numaralı İstanbul Geneli Asfalt Kaplama Yapılması İşi ile ilgili olarak; idare onayı olmaksızın alt yüklenici çalıştırıldığı ve alt yüklenici sözleşmelerinden doğan damga vergisinin ödenip ödenmediğinin kontrol edilmediği görülmüştür.

1. İdare Onayı Olmadan Alt Yüklenici Çalıştırılması

   Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesinde alt yüklenici; sözleşme konusu işin nev’i itibarıyla bir kısmını yüklenici ile yaptığı sözleşmeye dayalı olarak gerçekleştiren gerçek veya tüzel kişi şeklinde tanımlanmıştır.

   Aynı Şartname’nin “Alt yüklenicilerin çalıştırılması ve sorumlulukları” başlıklı 20’nci maddesinde; ihale dokümanında, sözleşme imzalanmadan önce alt yüklenicilerin listesinin idarenin onayına sunulmasının istendiği hallerde, yüklenicinin alt yüklenici listesini idareye sunarak onay almak zorunda olduğu; eğer ihale dokümanında alt yüklenicilere yaptırılması düşünülen işlerin belirtilmesi istenmekle birlikte yüklenici teklifi kapsamında liste vermese dahi işin yürütülmesi sırasında yüklenici tarafından ihtiyaç duyulması halinde idarenin onayı ile alt yüklenici çalıştırılabileceği, idare tarafından onay verilmeyen alt yüklenicinin hiçbir suretle iş yerinde çalıştırılamayacağı belirtilmiştir.

   Yapılan incelemede, İstanbul Geneli Asfalt Kaplama Yapılması İşi’nde, idarenin resmi onayı olmamakla birlikte bilgisi dahilinde üç tane alt yüklenici çalıştırıldığı görülmüştür.

   Alt yüklenici çalıştırılması, ancak idarenin resmi onayı ile mümkün bulunmaktadır. Ayrıca işçilerin sosyal güvenlik bildirimlerinde alt yüklenici üzerinde yer almaları, hakediş ödemeleri esnasında yüklenici için yapılan SGK borç sorgulamalarını işlevsiz hale getirmektedir.

   Alt yüklenici ile asıl yüklenici arasındaki sözleşme ilişkisinin idarenin bilgisi ve onayı dâhilinde resmi çerçevede kurulması ve yürütülmesi; hangi alt yüklenicinin işin hangi bölümünü yapacağının idarece bilinmesi gerekmektedir. Zira alt yükleniciler, 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun 30’uncu maddesi hükmü uyarınca yaptıkları işlerden dolayı idareye karşı asıl yüklenici ile birlikte on beş yıl süre ile sorumludur. Bunun yanında, 4734

   
   

   sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 11’inci maddesinde sayılan ihaleye katılamayacak olanların aynı zamanda alt yüklenici de olamayacakları hüküm altına alınmıştır. İdarenin onayı alınmadan alt yüklenici çalıştırılması bu kişiler için idare tarafından yasaklılık kontrolü yapılmasını da engellemektedir.

   Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından; söz konusu ihale kapsamında nakliye çalışmalarında kullanılan araçlara şehir genelinde güzergâh kullanım izin belgesi alınabilmesi için idareye başvuru yapıldığı ve bedel içermeyen sözleşmeler ile birlikte Yol Bakım Müdürlüğünce Lojistik Yönetimi ve Terminaller Müdürlüğüne gerekli yazıların yazıldığı ifade edilmiştir. Ancak Alt yüklenici çalıştırılması İdarenin resmi onayı ile mümkün bulunmaktadır.

   Yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde idarenin onayı olmadan işin alt yükleniciye devredilmesinde açıkça mevzuata aykırılık bulunmaktadır.

2. Yüklenici ile Alt Yükleniciler Arasında İmzalanan Sözleşmelerden Doğan Damga Vergisinin Ödenip Ödenmediğinin İdare Tarafından Kontrol Edilmemesi

Avrupa Yakası Yol Bakım ve Onarım Müdürlüğü tarafından ihale edilen yapım işine ilişkin yükleniciler ile alt yükleniciler arasında imzalanan sözleşmeler, yükleniciler tarafından idareye ibraz edildiğinde, adı geçen sözleşmelerin damga vergisinin ödenip ödenmediğinin kontrolünün yapılmadan söz konusu sözleşmelerin işleme konulduğu görülmüştür.

488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun 1’inci maddesinde; anılan Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtlar damga vergisine tabi olacağı; 26’ncı maddesinde ise, Resmi Dairelerin ilgili memurlarının kendilerine ibraz edilen kağıtların Damga Vergisini aramaya ve eksik olanları bir tutanakla tespit etmeye veya bunları tutanağı düzenlemek üzere, vergi dairesine göndermeye mecbur olduğu düzenlenmiştir.

Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “Alt yüklenicilerin çalıştırılması ve sorumlulukları” başlıklı 20’nci maddesinin beşinci fıkrasında; yüklenicinin, idare tarafından onaylanan alt yükleniciler ile bunlar işe başlamadan önce sözleşme yapması ve bir örneğini idareye vermesi gereklidir.

Yapılan incelemede, İdarenin yapmış olduğu yapım işi ihalesinde; ihale dokümanlarında İdarenin onayı ile alt yüklenici çalıştırılabileceği belirtilmesine rağmen yüklenicinin, Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 20’nci maddesine aykırı olarak alt yüklenici

olarak çalışacakları kişi/firmaları ve yaptırmak istedikleri işleri İdareye bildirmek suretiyle gerekli onayları alınmadan üç adet alt yüklenici sözleşmesi imzaladıkları, sözleşme örneklerini İdareye ibraz ettikleri halde bu sözleşmelerden doğan damga vergilerinin ödenip ödenmediğine ilişkin gerekli kontrollerin yapılmadığı tespit edilmiştir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından; bedel içermeyen söz konusu taşeron sözleşmelerine ait damga vergisi ödenmesi hususunun ilgili firmaya iletilmiş olduğu, ödemenin kontrolü sağlanacağı ifade edilmiştir. Ancak mevzuat gereği alt yüklenici sözleşmesinin idareye sunulması tarihi itibariyle gerekli kontrollerin sağlanması gerekmektedir.

Sonuç olarak, İdare tarafından adı geçen işin alt yüklenicilere yaptırılması durumunda işin asıl yüklenicisi ve alt yüklenicisi arasında yapılan sözleşmelerinden damga vergisinin ödenip ödenmediğinin kontrolü sağlanmalıdır.