Taksi ve servis plakalarının 13.07.2005 tarihine kadar İl Trafik Komisyonu Kararı ile bu tarihten sonra Belediye sınırları dahilinde belediye tarafından ihale suretiyle kiraya verilmesinde kira sürelerinin belirlenmediği görülmüştür.

2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun “İl ve İlçe Trafik Komisyonları” başlıklı

12’nci maddesi uyarınca; trafik düzeni ve güvenliği yönünden belediye sınırları içinde ticari amaçla çalıştırılacak yolcu ve yük taşıtları ile motorsuz taşıtların çalışma şekil ve şartları, çalıştırılabileceği yerler ile güzergahlarını tespit etmek ve sayılarını belirlemek görev ve yetkileri İl ve İlçe Trafik Komisyonlarına verilmiştir.

Bu Kanun’a dayanılarak çıkan 86/10553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Ticari Plakaların Verilmesinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Karar’da, ticari plakaların süresi belirtilmek şartıyla il trafik komisyonu tarafından ihale edileceği belirtilmiştir.

Ancak 5393 sayılı Kanun’un 84’üncü maddesi ile belediyenin sorumlu ve yetkili kılındığı görev ve hizmetlerle sınırlı olarak 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun uygulanmayacağı ifade edilmiştir. 5393 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği 13.07.2005 tarihinden itibaren bu madde ile birlikte belediye sınırları içerisinde il trafik komisyonun toplu taşımaya ilişkin yetkisi kaldırılmıştır.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları” başlıklı 15’inci maddesinin birinci fıkrasının (p) bendinde;

“Kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek” hükmüne yer verilerek toplu taşıma hizmetinin yerine getirilmesinin ve her türlü servis ile taksi sayılarının belirlenmesinin belediyenin görev ve yetkisinde olduğu ifade edilmiştir.

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun “Kiralarda sözleşme süresi” başlıklı 64’üncü maddesine göre de kiraya verilecek taşınır ve taşınmaz malların kira süresinin on yıldan fazla olamayacağı belirtilmiştir. Kanun’da öngörülen sürelerden daha uzun bir sürenin öngörülmesi ya da hiçbir şekilde süre öngörülmemesi mevzuata aykırılık teşkil etmektedir.

Yapılan incelemede, toplam 170 adet taksi plakası (T plaka) ile 110 adet servis plakasından (S plaka), 69 adet taksi plakası ile 56 adet servis plakasının İl Trafik Komisyonunun Kararları ile süre belirtilmeden verildiği; 13.07.2005 tarihinden sonra ise 101 adet taksi plakası ile 54 adet servis plakasının Belediye tarafından ihale edilerek süre belirtilmeden kiraya verildiği tespit edilmiştir. Söz konusu süresiz kiralama işlemlerinin idare

tarafından hatalı bir şekilde satış olarak değerlendirildiği anlaşılmaktadır.

Bu itibarla, İl Trafik Komisyonu ve Belediye tarafından yapılan taksi ve servis plakalarının kiraya verilmesine ilişkin ihalelerde herhangi bir süre öngörülmemesi mevzuata aykırı olup 2886 sayılı Kanun hükümlerine göre 10 yılı geçmemek üzere ihale yapılması gerekmektedir.

Kamu İdaresince verilmiş olan cevapta özetle, İdarenin yüksek tutarda gelir elde etmek üzere söz konusu şehir içi ulaşım araçlarının plakalarının ihale yapılmak suretiyle satıldığı, kiralama yapılmadığı belirtilmiştir.

Ancak yukarıda açıklandığı üzere İdarenin yasal asli görevlerinden olan ulaşım hizmetlerinin üçüncü kişilere süresiz olarak devredilmesi sonucunu doğuran bu süresiz kiralama (satış) işlemlerinin yasal dayanağı bulunmadığından yapılan işlemler mevzuata aykırıdır.

Ayrıca süresiz satış kiralama yapıldığı dönemde nispeten yüksek gelir getirmiş gibi görünse de kentin büyüdüğü ve kent nüfusunun zaman içinde arttığı düşünüldüğünde uzun vadede İdarenin gelir kaybına uğrayacağı açıktır.

İdarece ileri sürülen geçmişte plaka satın almış işletmecilerin tazminat taleplerinin ortaya çıkabileceği iddiası da tutarlı ve yerinde değildir. Zira bulgu konusu süresiz verilen plakaların 10 yıl ve üzeri imtiyaz hakkı şeklinde yeniden kiralaması yapılacağından geçmişte süresiz satışı ile elde edilmiş olan gelirden yukarıda açıklandığı şekilde değişen şartlar nedeniyle İdare lehine bir artış olması kuvvetle muhtemeldir. Bununla birlikte tazminat talepleri yargı mercilerince uygun görülse bile bunların geçmişte işletme ile elde ettiği net kazançlar söz konusu talep tutarlarından mahsup edilecektir.

Ayrıca yeni dönemde yapılacak kiralamaların süreli öncekilerin ise süresiz oluşu yapılacak olan yeni ihalelere talebi azaltabilecek, gelirleri düşürebilecek ve süre yönünden hukuki itirazlara da yol açabilecektir.

Bu çerçevede, mevzuata aykırı olan ve İdareyi uzun vadede dolaylı olarak zarara uğratabilecek uygulamanın mevzuata uygun hale getirilmesi gerekmektedir.