Belediye tarafından istihdam edilen kadrolu işçilerin ücret ödemelerinde ilgili mevzuat düzenlemelerine ve toplu iş sözleşme hükümlerine aykırı işlem tesis edildiği görülmüştür.

1. Gelir Vergisi Matrahının Eksik Belirlenmesi

   
   

   Belediye tarafından istihdam edilen kadrolu işçilere eş için ödenen aile yardımının gelir vergisi matrahından istisna tutulduğu tespit edilmiştir. Dalaman Belediyesi ile Türkiye Belediyeler ve Genel Hizmetler İşçileri Sendikası arasında imzalanan Toplu İş Sözleşmesinin 28’inci maddesinde evli işçilere devlet memurlarına yapılan esas ve usule göre, aynı miktarda aile yardımı ödeneceği belirtilmektedir. Toplu iş sözleşmesindeki bu hüküm eş için ödenen aile yardımının miktarını belirlemeye yönelik olup, sözleşme hükmünden gelir vergisinden muafiyete ilişkin bir sonuç ya da anlam çıkarılmasına hukuken imkân bulunmamaktadır.

   657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 202’nci maddesinde evli bulunan devlet memurlarına eş ve çocukları için hangi miktarda aile yardımı ödeneceği hususu belirlenmiştir. Mezkûr Kanun’un “Aile yardımı ödeneğinin ödeme usulü” başlıklı 203’üncü maddesine göre de aile yardımı ödeneklerinin hiçbir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın ödeneceği hüküm altına alınmıştır. Ancak bu istisna hükmü, aylıklarını 657 sayılı Kanun’a göre alan memurları kapsamakta olup, toplu sözleşme hükmünü yanlış yorumlamak suretiyle bu istisnayı işçileri de kapsayacak şekilde genişletmek hukuken mümkün değildir. Nitekim, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 73’üncü maddesinde, vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin kanunla konulacağı, değiştirileceği veya kaldırılacağı; söz konusu mali yükümlülüklerin muaflık, istisna ve indirimleriyle oranlarına ilişkin hükümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar içinde değişiklik yapmak yetkisinin Cumhurbaşkanına verilebileceği hüküm altına alınmıştır. Memurlara aile yardımının gelir vergisinden istisna tutulması, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 202’nci madde hükmüne dayanmaktadır.

   193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 25’inci maddesinde hangi tazminat ve yardımların Gelir Vergisinden istisna tutulduğu sayılmıştır. Mezkûr maddenin dördüncü bendinde hizmet erbabına ödenen çocuk zamlarının Gelir Vergisinden istisna olduğu ancak bu zamların Devletçe verilen miktarını aştığı takdirde, fazlasının vergiye tabi olacağı hüküm altına alınmıştır. Dolayısıyla 193 sayılı Kanun’da çocuk zamlarının gelir vergisi matrahından istisna tutulduğu belirtilmesine rağmen istisnanın eş için ödenen aile yardımını da kapsayacağına ilişkin herhangi

   bir düzenleme yer almamaktadır.

   
   

   Dolayısıyla işçilere eş için ödenen aile yardımının gelir vergisi matrahına dâhil edilmesi gerekmektedir. İşçilere devlet memurlarına verilen miktarda aile yardımı ödeyebilmek için ise bu tutarın brütten nete doğru hesaplanarak matraha dâhil edilmesinin daha uygun olacağı değerlendirilmektedir.

2. Sigorta Primine Esas Kazançlar Matrahının Eksik Belirlenmesi

Kadrolu işçilerine ödenen aile yardımının tamamının ve ikiden fazla çocuk için ödenen çocuk yardımlarının sigorta primine esas kazançlar matrahından istisna tutulduğu görülmüştür.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 80’inci maddesinde prime esas kazançların nasıl belirleneceği düzenlenmiştir. Bu maddeye göre 5510 sayılı Kanun’un 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılara ödenen, Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları prime esas kazanca tabi tutulmayacağı ifade edilmektedir.

İşveren Uygulama Tebliğinin “7- Prime Esas Kazancın Tespitine İlişkin Usul ve Esaslar” bölümünde işveren yükümlülüklerine ilişkin uygulama esasları düzenlenmiştir. Aynı Tebliğ’in 7.7.2- Çocuk Zammı ( Yardımı) bölümünde sigortalının, sigortalı veya isteğe bağlı sigortalı sayılmayan, kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olan çocuklarından 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim veya 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Meslekî Eğitimi Kanunu’nda belirtilen aday çırak, çırak ya da işletmelerde meslekî eğitim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış ve evli olmayan çocukları ile yaşına bakılmaksızın Kanuna göre malûl olduğu tespit edilen evli olmayan çocuklarından en fazla iki çocuk (iki çocuk dâhil) için çocuk zammı adı altında yapılan ödemelerin, çocuk başına 16 yaşından büyükler için belirlenen aylık asgari ücretin %2'si oranındaki tutarın aylık prime esas kazançların hesaplanmasında dikkate alınmayacağı hüküm altına alınmıştır. Aynı Tebliğ’in “7.7.3- Aile Zammı (Yardımı)” bölümünde ise sigortalılara, aile zammı adı altında yapılacak ödemelerin, sigortalının eşinin Kanuna tabi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmaması ve Kurumdan gelir veyahut aylık almaması durumunda, 16 yaşından büyükler için belirlenen aylık asgari ücretin %10'u oranındaki tutarın aylık prime esas kazançların hesaplanmasında dikkate alınmayacağı ifade edilmiştir.

Yukarıda bahsedilen mevzuat hükümleri gereğince, işçilere ödenen aile yardımlarının 16 yaşından büyükler için belirlenen aylık asgari ücretin %10'u oranındaki tutarı geçen kısmı

ile iki çocuktan (iki çocuk dahil) fazla çocuk için ödenen yardımların sigorta primine esas kazançlar matrahına dahil edilmesi gerekmektedir.

Kamu idaresi cevabında; “a) Bahsedilen konu anlatıldığı şekilde düzenlenmiş olup, bundan böyle işçilere ödenen aile yardımı gelir vergisi matrahına dahil edilecektir.

b) Bahsedilen konu anlatıldığı şekliyle düzenlenmiş olup, bundan böyle mevzuat hükümleri uygulanacaktır.” denilmektedir.

Sonuç olarak, kamu idaresi cevabında, bulgumuz doğrultusunda gerekli düzeltme işlemlerinin yapıldığını ve izleyen dönemde mevzuat hükümlerine uygun şekilde işçi ücret ödemelerinin yapılacağını belirtmiştir. Bulgu konusu tespitle ilgili düzeltici işlemlerin yapılıp yapılmadığı takip eden denetimlerde izlenecektir.