Açık hava reklam araçlarının kiraya verilmesi ihalelerinde, tahmini kira bedellerinin gerçek piyasa rayiçlerini yansıtmasını sağlayacak ölçüde fiyat araştırması yapılmadığı; 2017, 2018 ve 2019 yılları kira bedelleri zamanında ödenmediği halde 2012 yılında imzalanan 10 yıllık kira sözleşmesinin zamanında feshedilmediği ve yeniden ihale yapılmadığı; sözleşmenin feshedildiği 30.09.2019 tarihinden beri ise reklam araçlarının kiraya verilmediği ve kira geliri elde edilmediği tespit edilmiştir.

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'nun 9'uncu maddesinde, tahmin edilen bedelin hesabında kullanılacak fiyatların belediye, ticaret odası, sanayi odası, borsa gibi kuruluşlardan veya bilirkişilerden soruşturulacağı; bu bedelin gerektiğinde ihale komisyonlarınca tahkik ettirileceği; 36'ncı maddesinde ise, Kanun'un 1 inci maddesinde yazılı işlere ilişkin ihalelerde, tekliflerin gizli olarak verilmesini sağlayan kapalı teklif usulünün esas olduğu; 45 inci maddede gösterilen işlerin açık teklif usulüyle yaptırılabileceği belirtilmektedir.

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun “Müteahhit veya müşterinin sözleşmenin bozulmasına neden olması” başlıklı 62’nci maddesinde müteahhit veya müşterinin taahhüdünden vazgeçmesi veya taahhüdünü şartname ve sözleşme hükümlerine uygun olarak yerine getirmemesi üzerine, idarenin en az on gün süreli ve nedenleri açıkça belirtilen ihtarına rağmen aynı durumun devam etmesi halinde, ayrıca protesto çekmeye ve hüküm almaya gerek

kalmaksızın kesin teminatının gelir kaydedileceği ve sözleşmenin feshedilerek hesabının genel hükümlere göre tasfiye edileceği belirtilmiştir.

Yine aynı Kanun’un 84’üncü maddesinde ise, sözleşme yapıldıktan sonra taahhüdünden vazgeçen ve mücbir sebepler dışında taahhüdünü sözleşme ve şartname hükümlerine uygun olarak yerine getirmeyen müteahhit veya müşteriler hakkında bir yıla kadar ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verileceği hüküm altına alınmıştır.

Açıkhava reklam araçlarının (196 adet) kiralama ihalesi 2012 yılında 10 yıllık olarak yapılmıştır. Ancak bu ihaleye ilişkin tahmini kira bedelinin tespitinde gerçek piyasa rayiçleri esas alınmamış olup, tahmini aylık kira bedeli 3.500 TL olarak belirlenmiştir. Oysa başka bir belediyenin 2012 yılında 190 açık hava reklam aracı için yaptığı ihalede, tahmini aylık kira bedeli 25.000 TL olarak tespit edilmiştir.

Yüklenici 2017, 2018 ve 2019 yılı kira bedellerini zamanında ödememiş olmasına rağmen, sözleşme feshedilmemiş ve zamanında yeniden ihale yapılmamıştır. 01.03.2019 tarihi itibarıyla 801.954,00 TL borcu olduğuna ilişkin tespit yapılmasına rağmen yine sözleşme feshedilmemiştir.

Sözleşme 30.09.2019 tarihinde feshedildiği halde, zamanında ihale yapılmamış ve açık hava reklam araçlarından kira geliri elde edilmemiştir. 2012 yılındaki kira bedelinin mevzuata uygun olarak güncellenmesi halinde, 2020 yılı sonuna kadar azımsanamayacak tutarda gelir kaybı olduğu değerlendirilmektedir.

06.08.2020 tarihinde pandemi sürecinde ihale yapılmışsa da, bu ihale katılım olmaması nedeniyle iptal edilmiştir. Ancak bu ihaleye katılmak için 6 aylık tahmini kira tutarında (105.000 TL) geçici teminat yatırılması zorunlu tutulmuştur. Oysa 2886 sayılı Kanun'a göre,

%3 oranında (6.300 TL) geçici teminat alınması gerekmektedir. Ayrıca isteklilerin, ihaleye teklif verebilmeleri için Yıldırım Belediyesine borcunun olmaması zorunludur.

İhalelerde ayrıca Belediyeye borcu olmadığına ilişkin belge istenilmektedir. İdare kira bedellerini zamanında ödemeyen kiracılara yaptırım uygulamamakta ve kira bedellerini zamanında ödemeyen kiracıların sözleşme sürelerini sürekli olarak uzatmaktadır. Ancak ihaleye katılabilmek için borcu olmadığına dair belge istenilmektedir. Ayrıca borçların yapılandırılması ve taksitlerinin zamanında ödenmesi de dikkate alınmamaktadır.

İhalelerin iptaline yol açan şartlar bunlarla da sınırlı değildir. Ayrıca ihale ilan yayın ücreti de sözleşme imzalanmadan önce kiracıdan peşin tahsil edilecektir.

İhale kapsamının daraltılması da ihalelerin iptaline yol açan nedenlerden biridir. 2012 yılında yapılan ihale kapsamında 196 adet reklam aracı bulunmasına ve 2012 yılından sonra yeni reklam araçları yapılmasına rağmen, iptal edilen ihaleler kapsamında sadece 144 adet reklam aracı bulunmaktadır. Reklam araçlarının önemli bir kısmının (geliri yüksek olanların) ihalelerin kapsamına dahil edilmediği görülmektedir. Bu reklam araçlarının işletme hakkının ihalesiz olarak verildiği anlaşılmaktadır. Zira incelemelerde bu reklam araçlarının Belediye tarafından kullanıldığı vurgulanmış olup; ne şekilde kullanıldığı açıklanamamıştır.

Kamu idaresinin cevabında, firmanın dönem dönem ödeme ilgili sözleşme hükümlerini yerine getirmemiş olsa da sözleşmesinin fesih edildiği 30.09.2019 tarihine kadar olan tüm kira borçlarını ödediği, zamanında tahsil edilemeyen kira borçları için gecikme bedeli alındığı ve icra takibi de yapıldığı belirtilmektedir. Ancak bulgunun konusu, açıkhava reklam araçlarının kiraya verilmesi ihalelerinde, tahmini kira bedellerinin gerçek piyasa rayiçlerini yansıtmasını sağlayacak ölçüde fiyat araştırması yapılmaması; 2017, 2018 ve 2019 yılları kira bedelleri zamanında ödenmediği halde 2012 yılında imzalanan 10 yıllık kira sözleşmesinin zamanında feshedilmemesi ve yeniden ihale yapılmaması; sözleşmenin feshedildiği 30.09.2019 tarihinden beri ise reklam araçlarından kira geliri elde edilmemesidir.

Kurum cevabında, açık hava reklam araçları 2886 sayılı Kanun gereği açık teklif usulü yapılan ihaleye pandemi sürecinde katılımcı olmadığı savunuluyorsa da, sözleşme 30.09.2019 tarihinde feshedildiği halde, ihale 10 ay sonra 06.08.2020 tarihinde pandemi sürecinde yapılmıştır. Ayrıca bu ihalede katılım ve rekabeti engelleyen hususlar bulunmaktadır.

Kurum cevabında, açık hava reklam araçlarının ihale edilmediği ve belediye hizmetlerinin tanıtımı için kullanıldığı savunuluyorsa da, reklam araçlarının ne şekilde kullanıldığı ile bu araçların belediye şirketleri tarafından kullanılıp kullanılmadığına ilişkin hiçbir belge sunulmamıştır. Ayrıca geliri yüksek olan reklam araçlarının ihale kapsamına dahil edilmemesi ve bu araçların işletme hakkının ihalesiz olarak verilmesi konusuna kurum tarafından cevap verilmemiştir.

Açık hava reklam araçlarının tahmini kira bedellerinin gerçek piyasa rayiçlerini yansıtmasını sağlayacak ölçüde fiyat araştırması yapılması; sözleşmelerdeki yükümlülüklerini yerine getirmeyen kiracılara mevzuatta yer alan yaptırımların uygulanması; sözleşmelerin

feshedilmesi halinde mevzuata uygun olarak zamanında ihale yapılması; açık hava reklam araçlarından mevzuata uygun olarak kira geliri elde edilmesi gerekmektedir.