İdare tarafından yürütülen yapım işlerinde öngörülmeyen bir durum olmadığı halde proje değişiklerinin yapıldığı, bu nedenle çok fazla sayıda imalat kaleminde artış ve eksiliş meydana geldiği, söz konusu imalat değişiklerinin gerekçesinin belirtilmediği görülmüştür.

4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun “Sözleşme kapsamında yaptırılabilecek ilave işler, iş eksilişi ve işin tasfiyesi” başlıklı 24’üncü maddesinde aynen;

“Mal ve hizmet alımlarıyla yapım sözleşmelerinde, öngörülemeyen durumlar nedeniyle bir iş artışının zorunlu olması halinde, artışa konu olan iş;

1. Sözleşmeye esas proje içinde kalması,

   
   

2. İdareyi külfete sokmaksızın asıl işten ayrılmasının teknik veya ekonomik olarak mümkün olmaması,

Şartlarıyla, anahtar teslimi götürü bedel ihale edilen yapım işlerinde sözleşme bedelinin

%10'una, birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilen mal ve hizmet alımlarıyla yapım işleri sözleşmelerinde ise % 20 'sine kadar oran dahilinde, süre hariç sözleşme ve ihale dokümanındaki hükümler çerçevesinde aynı yükleniciye yaptırılabilir.

…”

Denilmektedir.

Yine Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 21’inci maddesinde de yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine yer verilmiştir.

Bununla birlikte Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “Projelerin uygulanması” başlıklı 12’nci maddesinin dördüncü fıkrasında ise;

“İdare, sözleşme konusu işlerle ilgili proje v.b. teknik belgelerde, değişiklik yapılmaksızın işin tamamlanmasının fiilen imkansız olduğu hallerde, işin sözleşmede belirtilen niteliğine uygun bir şekilde tamamlanmasını sağlayacak şekilde gerekli değişiklikleri yapmaya yetkilidir. …”

Hükmü yer almaktadır.

İhale mevzuatındaki düzenlemelere göre yapım işlerinde proje değişikliği ve iş artışı hususları birtakım koşulların oluşması durumunda mümkün kılınmış ve idarelere bu konuda sınırsız bir takdir yetkisi verilmemiştir.

Şöyle ki; işin yürütülmesi sırasında proje değişikliği yapılabilmesi için bu değişiklik yapılmaksızın işin tamamlanmasının fiilen imkânsız olması gerekmektedir.

Yine iş artışlarına ise öngörülmeyen durumlara dayalı olarak ortaya çıkması, yaptırılmasının zorunluluk arz etmesi, sözleşmeye esas proje içinde kalması gibi birtakım şartların mevcut olması halinde karar verilmesi gerekmektedir.

Ayrıca anılan Şartnamenin “Sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22’nci maddesinin birinci fıkrasında aynen;

“12 üncü maddenin 4 üncü fıkrasında belirtilen proje değişikliği şartlarının gerçekleştiği hallerde, işin yürütülmesi aşamasında idarenin gerekli görerek yapılmasını istediği ve ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı verilmemiş yeni iş kalemlerinin ve/veya iş gruplarının bedelleri ile 21 inci maddeye göre sözleşme kapsamında yaptırılacak ilave işlerin bedelleri, ikinci fıkrada belirtilen usuller çerçevesinde yüklenici ile birlikte tespit edilir. …”

Denilerek, yeni iş kalemlerinin ve iş gruplarının proje değişikliği şartlarının gerçekleştiği hallerde tespit edilebileceği vurgulanmıştır. Yani bir başka deyişle idarelerce sadece proje değişikliği yapılmadan işin tamamlanmasının mümkün olmadığı durumlarda sözleşme kapsamında olmayan ilave işler yaptırılabilecektir.

Yapılan incelemede; İdare tarafından yürütülen yapım işlerinde öngörülmeyen bir durum olmadığı halde proje değişiklikleri yapıldığı, bu proje değişikliklerine dolayısıyla ortaya çıkan yeni imalat kalemlerine neden ihtiyaç duyulduğuna ilişkin herhangi bir gerekçe raporunun oluşturulmadığı anlaşılmıştır.

İdare tarafından yapılan proje değişiklerinin ve buna bağlı olarak ortaya çıkan ilave imalatların, mevzuatın cevaz verdiği koşullarda olup olmadığının anlaşılabilmesi adına gerekçelerinin oluşturulması son derece önem arz etmektedir.

Örneğin “Yeni Sanayi 3755 ada 2 Parselde 12 Dükkân Yapım İşi”ne ait revize proje ve ilk proje incelendiğinde söz konusu dükkanların arka cephelerinin ilk başta duvar olarak öngörüldüğü ancak uygulama aşamasında lamine cama çevrildiği ve bu kapsamda “19 cm kalınlığındaki taşıyıcı olmayan bimsbeton duvar blokları ile duvar yapılması” pozundan 538,97 m2 azalışa, “5+5mm Lamine camın temini ve alü. Doğr. mon.” pozundan ise 656,45 m2 artışa gidildiği ve yine bu iş kalemleri de dâhil olmak üzere toplam 46 adet artan, 31 adet eksilen imalata ilişkin yeni fiyat oluru alındığı, ancak söz konusu artan ve eksilen imalatlara ilişkin olur yazılarında herhangi bir gerekçe belirtilmediği anlaşılmıştır. Bahse konu durumun öngörülmeyen bir durum olmadığı ve bu değişiklik yapılmasa dahi projenin tamamlanabilir nitelikte olduğu değerlendirilmektedir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından; İdare tarafından, imalat değişikliklerinin dükkanların daha işlevsel hale getirerek satış veya kiralama aşamasında değerinin arttırılması amacıyla yapıldığını, bundan sonraki hazırlanan veya hazırlatılan projelerin en baştan bütün ihtiyaçları karşılayacak şekilde düzenlenmesine azami gayret gösterileceği ifade edilmiştir.

Sonuç olarak, İdare tarafından yapım işleri kapsamında hazırlanan veya hazırlatılan projelerin en baştan tüm ihtiyaçları kapsayacak şekilde düzenlenmesi ve mevzuatta belirtilen hususlar gerçekleşmedikçe keyfi proje değişikliklerine gidilmemesi iş artışlarına ve yeni imalat kalemlerine ilişkin olur yazılarının gerekçeli olarak düzenlenmesi gerekmektedir.