Kurum taşınmazlarına ilişkin muhasebe kayıtlarının incelenmesi sonucunda; Kurumun sadece mülkiyetinde, bulunan taşınmazlara ilişkin rayiç bedel belirleme çalışmalarının tamamlandığı ancak yönetiminde veya kullanımında olan taşınmazlar için rayiç bedel çalışmalarının yapılmadığı, muhasebede yer alan taşınmaz kayıtlarının fiili duruma göre düzeltilmediği, mali hizmetler birimince taşınmaz icmal cetvelinin hazırlanamadığı görülmüştür.

Taşınmazların yönetimi 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun 44, 45, 47 ve 60’ıncı maddelerinde düzenlenmiştir. 5018 sayılı Kanun kapsamında olan kurum ve kuruluşların mülkiyetinde, yönetiminde ve kullanımında bulunan taşınmazların kaydına ve icmallerinin düzenlenmesine ilişkin usul ve esasları belirlemek üzere bu Kanun’un 44, 45 ve 60'ıncı maddelerine dayanılarak Maliye Bakanlığınca hazırlanan Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelik 13.09.2006 tarih ve 2006/10970 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulmuştur. Yönetmelik’in “Kayıt ve kontrol işlemleri” başlıklı 5’inci maddesinde, tapuda kayıtlı olan taşınmazların maliyet bedeli üzerinden, bu taşınmazlardan maliyet bedeli belirlenemeyenlerin ise rayiç değerleri üzerinden kayıtlara alınacağı düzenlenmiştir. Ancak bu taşınmazlardan maliyet ve rayiç bedeli belirlenemeyen taşınmazlar ile tapuda kayıtlı olmayan taşınmazlar başlığı altında yer alan taşınmazlardan sadece ekonomik olarak değerlendirmeye konu olanlar ile kamusal ihtiyaçlarda kullanılan taşınmazların, orta malları ve genel hizmet alanları başlığı altında yer alan taşınmazların ve de Bakanlık tarafından iz bedeli ile takip edilmesine karar verilen taşınmazların iz bedeli üzerinden kayıtlara alınacağı düzenlenmiştir. 17.03.2017 tarih ve 30010 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile söz konusu Yönetmelik’te değişiklik yapılmıştır. Buna göre kurumların, 31.12.2017 tarihine kadar taşınmazların fiili envanterini kural olarak maliyet bedeli üzerinden, maliyet bedeli belirlenemeyenlerin ise rayiç değerleri üzerinden kayıtlara almaları gerekmektedir.

Yönetmelik’e göre, taşınmazların rayiç değerinin; maliki kamu idaresince, başka bir kamu idaresinin yönetiminde veya kullanımında olanların ise bu idarelerce tespit edilmesi gerekmektedir. Ayrıca, taşınmazların kayıtlara alınan değeri Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği hükümlerine göre güncellenmelidir.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği'nin 187’nci maddesine göre, maddi duran varlıklar hakkında, Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelik’in ilgili hükümleri ile bu maddede geçen hükümlere göre işlem yapılmaktadır. Maddeye göre, edinilen maddi duran varlıklar, maliyet bedeli ile hesaplara alınması, bu Yönetmelik’in yürürlüğe girdiği tarihte mevcut olup hesaplarda yer almayan maddi duran varlıklardan envanter ve değerlemesi yapılanların ise muhasebe birimlerince ilgili maddi duran varlık hesabı ve net değer hesabına kaydedilmek suretiyle hesaplara alınması gerekmektedir. Diğer taraftan, Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin 08.01.2018 tarihli ve 2018/11321 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki Yönetmelik ile değiştirilen ve 01.01.2018 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe giren “Maddi duran varlıkların kayıt değerleri” başlıklı 26’ncı maddesine göre, gerek yatırım ve gerekse kullanım amacıyla edinilen maddi duran varlıkların maliyet bedeliyle muhasebeleştirilmesi, herhangi bir maliyet yüklenilmeksizin edinilen maddi duran varlıkların ise gerçeğe uygun değeriyle muhasebeleştirilmesi, varlığın gerçeğe uygun değeri bilinemiyorsa idarece tespit edilen değerinin esas alınması gerekmektedir.

Yönetmelik’in 4’üncü maddesine göre gerçeğe uygun değer, piyasa koşullarında muvazaasız bir işlemde bilgili ve istekli taraflar arasında bir varlığın el değiştirmesi veya bir borcun ödenmesi için belirlenen tutarı ifade etmektedir.

Kurum taşınmazlarının kayıt ve kontrol işlemleri Plan Proje Dairesi Başkanlığı tarafından yerine getirilmektedir. Söz konusu Daire Başkanlığı tarafından Kurumun mülkiyetinde olan taşınmazlara ilişkin ilçe belediyelerine yılı içinde yazılarak mülkiyetindeki taşınmazlar için rayiç değer tespitlerinin yapılması istenmiş olduğu halde tahsisli taşınmaz için bu çalışma yapılmamıştır. Muhasebat Genel Müdürlüğünün 85 numaralı Genel Tebliğinin Enflasyon düzeltme işlemleri başlıklı 5'inci maddesinin 12'nci bendinde: “Tahsisli taşınmazların enflasyon düzeltmesi işlemleri, tahsisli taşınmazı kullanan kamu idarelerince yapılır, tahsis eden kamu idaresine muhasebe kayıtlarının güncellenmesi için ayrıca bildirim yapılır. Aynı taşınmaz için tahsis eden ve kullanan idarelerin, Bakanlıkça yürütülen bilişim sistemlerini kullanması durumunda tahsisli kullanan idarelerce tahsis eden idarelere bildirim yapılmaz. Bakanlıkça yürütülen bilişim sistemlerini kullanmayan ancak tahsisli taşınmaz kullanan kamu idarelerinde, tahsisli kullanılan taşınmazlara ilişkin enflasyon farklarının hesaplanmasını müteakip ve dönem sonu işlemlerinin tamamlanması beklenilmeksizin, ilgili taşınmaz kayıt formu kullanılarak tahsis eden kamu idaresine bildirim yapılır.” denilmektedir.

Kurumun mülkiyetindeki taşınmazlar için güncelleme yapılırken tahsisli taşınmazlar için rayiç bedel tespit çalışması yapılmadığı halde bu taşınmazlar enflasyon düzeltmesine de tabi tutulmamıştır.

Plan Proje Dairesi Başkanlığı taşınmaz bilgi sistemi üzerinde mülkiyetindeki taşınmazlar için güncellemeleri yapmıştır. Mevzuat hükümlerine göre, kamu idarelerinin mülkiyetinde yönetiminde ve kullanımında bulunan tüm taşınmazların değerlerinin de belirlenerek ilgili maddi duran varlık hesaplarına kaydedilerek güncellenmesi gerekmektedir.

2023 yılında kamulaştırma, bedelsiz devir, tahsis edilen, cins tashihi yapılan, tahsis alınan ve devredilen taşınmazlara ilişkin olarak; Kamulaştırma yolu ile 24 adet taşınmaz, bedelsiz devir ile 3 adet taşınmaz, 5393 sayılı kanun kapsamında cins değişikliği yapılan 2 adet taşınmaz, uzlaşma yoluyla tarladan içme suyu tesisi alanı için tahsis alınan 28 adet taşınmaz Hazine ve Maliye Bakanlığından tahsis edilmiştir. 60 adet taşınmaz ise Hazine ve Maliye Bakanlığı, Büyükşehir Belediyesi ve Acıpayam Belediyesine devredilmiştir.

Bu taşınmazların muhasebe kayıtları ve mali tablolarda teyidi de yapılamamıştır.

Yönetmelik’in “Kayıt ve kontrol işlemleri” başlıklı 7’inci maddesindeki Yönetmelik'in ekinde (Ek 7) bulunan örneğe uygun şekilde Mali Hizmetler Birimince konsolide edilmesi gereken taşınmaz icmal cetveli düzenlenememiştir.

Taşınmaz envanter verilerinin muhasebe kayıtları ile uyuşmaması ve raporlamanın sistem üzerinden yapılamaması nedeniyle mali tablolarda 250 Arsa ve Araziler ile 251 Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri ve 252 Binalar hesaplarında eksik bilgi oluşmasına neden olunmuştur.

Kamu idaresi bulguya katılmış olup cevabında tahsisli taşınmazların rayiç bedellerinin güncellenmesi için fiyat araştırma çalışmalarına başlandığı, taşınmaz envanter verilerinin, muhasebe kayıtları ile uyuşması için gerekli çalışmaların yapılmakta olduğu ifade edilmiştir.

Sonuç olarak tahsisli taşınmazlar için rayiç bedel çalışmalarının tamamlanması, muhasebede yer alan taşınmaz kayıtlarının fiili duruma göre düzeltilmesi ve mali hizmetler birimince taşınmaz icmal cetvelinin hazırlanması gerekmektedir.