Kent Estetiği Dairesi Başkanlığı tarafından gerçekleştirilen Muhtelif İlçe ve Mahallelerde Cami, Mezarlık, Köy Konağı, Okul vb. Bina ve Tesislerde Yapım, Tamir, Tadilat ve Onarım İşi’nin incelenmesi sonucunda; işin acil olma durumu sebep gösterilerek pazarlık usulü ile ihalenin gerçekleştirildiği, hâlbuki mezkûr işe ait doküman, işin kapsamı ve hakedişler incelendiğinde temel ihale usullerinin uygulanmamasını gerektirecek bir ölçüde aciliyetin olmadığı değerlendirilmiştir. 

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel İlkeler” başlıklı 5’inci maddesinde, ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulünün temel usuller olduğu, diğer ihale usullerinin Kanun’da belirtilen özel hallerde kullanılabileceği ifade edilmiştir. 

Bu kapsamda Kanun’un 21’inci maddesinde hangi özel durumlarda pazarlık usulünün kullanılabileceği detaylı bir şekilde bentler halinde sayılmıştır. Maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde aynen; 

“Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde veyahut idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması.” 

ifadelerine yer verilerek bahsi geçen ani ve beklenmeyen durumlar veya idarece önceden öngörülemeyen haller “özel durum” olarak kabul edilmiş, bu durumlarda ihalelerin ivedilikle yapılması zorunlu ise istisnai olarak temel ihale usullerinin uygulanmayabileceği belirtilmiştir. 

Yukarıya alınan hükme göre yapılan ihalelerde ilan yapma zorunluluğu bulunmadığı ve istekliler doğrudan idarelerce belirlenerek davet edildiği için söz konusu hüküm istisnai olarak düzenlenmiştir. Bu nedenle mezkûr hükmün getiriliş amacına uygun kullanılmalı, temel ihale usullerinin uygulanabileceği durumlarda bu hükme başvurulmamalı, idarenin kendi kusurundan kaynaklı oluşan gecikmeler nedeniyle süre sıkıntısı yaşanması “idarece önceden öngörülemez olay” kapsamında değerlendirilmemelidir. 

Kent Estetiği Dairesi Başkanlığı tarafından 14.10.2021 tarihinde 43.511.926,00 TL bedelle 2021/618216 ihale kayıt numaralı yukarıda adı geçen ihale gerçekleştirilmiş, 28.10.2021 tarihinde sözleşme imzalanarak 01.11.2021 tarihinde işe başlanmıştır. 

Söz konusu iş, isminden de anlaşılacağı üzere yapılma yeri ve miktarının net olarak belirlenmediği, Kurumun daha önceden gelen veya ihale sonrasında gelecek taleplere binaen ifa etmeyi planladığı bir iştir. Bu talepler de genellikle halkın ortak kullanımında olan okul, köy konağı, muhtarlık binası gibi yerlerin tamir, bakım ve onarımı şeklinde iletilmektedir. Bu nedenle işle alakalı kesin proje hazırlanamamış, ön proje üzerinden bakım ve onarımda ihtiyaç duyulma ihtimali olan birçok imalat kalemi için teklif alınmıştır. 

Ne var ki, gelen talepler genel olarak ani ve beklenmedik bir olayın vuku bulması sonucunda oluşmamış, binalarda zamanla oluşan yıpranma ve bozulma üzerine talepler iletilmiştir. 

Bununla birlikte, mezkûr iş için 220 gün iş süresi belirlenmiştir. Belirtilen süre belirli bir işin uzun sürmesinden kaynaklı değil, muhtelif işlerin sırayla yapılmasından dolayıdır. Aynı şekilde iş programı incelendiğinde, 2021 Kasım ayından 2022 Haziran ayına kadar işin devam ettiği ve peyderpey muhtelif işlerin ifa edileceği görülmektedir. Dolayısıyla yapılan işlerde sel, yangın veya idarece beklenmeyen bir olayın ani ve hızlı bir çözümünden bahsetmek de mümkün değildir. 

Zira söz konusu tamir ve bakıma ilişkin talepler Kuruma gelmiş, bunların bir kısmı Kurumda bekletilmiş ve daha sonra yapılmaya karar verilmiştir. Bu tip işler Kurum için ilk defa vuku bulan işlerden de değildir. Daha önceki senelerde de mezkûr ihtiyaçların karşılanması için kimi zaman ilgili yerlere direkt malzeme verildiği, kimi zaman ihtiyacın Kurum personeli eliyle gördürüldüğü, kimi zaman da küçük çaplı ihaleler ile işlerin ifa edildiği bilinmektedir. 

Bir an için yapılacak işlerden bazılarının acil iş kapsamına girdiği kabul edilse bile her bir iş bazında “acil olma hali” değerlendirmesi yapmadan, benzer ihtiyaçların bir bütün halinde pazarlık usulü ile ihale edilmesi de doğru bir yaklaşım değildir. Zira ihale dokümanı incelendiğinde kamelya, piknik masası, boya badana yapılması, halı saha yapılması, sedir yapılması, çay kazanı gibi acil olma ihtimali olmayan birçok kalemin de kapsama alındığı görülmüştür. Hâlbuki bu gibi durumlarda yapılması gereken; varsa ani ve beklenmeyen olayın vuku bulduğu yerin belirlenip sadece ilgili yerin kapsamda olduğu değerlendirilerek pazarlık usulü ile işin sonuçlandırılmasıdır. 

Söz konusu işe ilişkin ilk iki hakedişteki imalatlar incelendiğinde, elektrik ve mekanik ile ilgili hiçbir imalatın olmadığı, inşaat iş grubunda da birçok kalemin hiç kullanılmadığı görülmüştür. Söz konusu imalatlarda daha çok aile yaşam merkezlerine su yalıtımı yapılması, muhtarlık binalarının tamir ve bakımlarının yerine getirilmesi, boya ve sıva yapma işlemlerinin bulunduğu görülmüştür. Çeşitli muhtarlık binalarına yapılan sıva ve boya imalatlarının veya piknik masası, kamelya, halı saha yapımı gibi kalemlerin hangi acil durumundan kaynaklandığı ise anlaşılamamıştır. 

Kamu İdaresi cevabında, bundan sonra yapılacak benzeri satın alma iş ve işlemlerinde gerekli dikkat ve özenin gösterileceği belirtilmiştir. 

Kurum tarafından herhangi bir iş yapılırken mevzuatın öngördüğü temel usuller kullanılmalı, istisnai olarak yetki verilen usullere ise ancak ilgili maddelerde yer alan şartlar tümüyle gerçekleştiğinde başvurulmalıdır. Bu şekilde yapılacak uygulamalar ile ihaleler, temel ilkelerde de belirtildiği üzere tam rekabetçi bir ortamda gerçekleşecek ve ihtiyaçlar uygun şartlarla ve zamanında karşılanarak kamu kaynaklarının verimli kullanılması sağlanacaktır.