Büyükşehir belediyesine dönüşüm süreci öncesi tahakkuk etmiş olan bazı vergi alacaklarının ilçe belediyelerine devredildiği tespit edilmiştir.

6360 Sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un1’inci maddesinin (1) numaralı fıkrasında; maddede adı sayılan illerde, sınırları il mülki sınırları olmak üzere aynı adla büyükşehir belediyesi kurulacağı ve bu illerin il belediyelerinin büyükşehir belediyesine dönüştürüleceği belirtilmiştir. Aynı maddenin (3) numaralı fıkrasında ise, büyükşehir belediyesine dönüştürülmek üzere adı sayılan ya da daha önce büyükşehir belediyesi bulunan illere bağlı ilçelerin mülki sınırları içerisinde yer alan belde belediyelerinin tüzel kişiliğinin kaldırıldığı ifade edilmiştir. Kanun koyucu, büyükşehir belediyesine dönüşen il belediyeleri için dönüştürülen belediyeler ifadesini kullanırken, belde belediyeleri için tüzel kişiliği kaldırılan belediyeler ifadesi kullanmıştır.

Anılan Kanun’un Geçici 1’inci maddesinde ise; bu Kanun’daki devir, tasfiye ve paylaştırma işlemlerini yürütmek üzere Kanun’da tarif edildiği şekliyle devir, tasfiye ve paylaştırma komisyonu kurulacağı ifade edilmiştir. Kurulacak komisyonun devir, tasfiye ve paylaştırmaya ilişkin yetkileri; belediyenin tüzel kişiliği kaldırılacak belde belediyesi olmasına ya da büyükşehir belediyesine dönüştürülecek il belediyesi olmasına göre farklılaştırılarak aynı maddenin devamında sayılmıştır. Kurulacak komisyonların yetkileri, tüzel kişiliği kaldırılan belediyeler için geçici maddenin (3) numaralı fıkrasında; büyükşehir belediyesine dönüştürülecek il belediyeleri için ise aynı maddenin (7) numaralı fıkrasında belirlenmiştir.

Buna göre kurulacak komisyonların yetkileri;

• Tüzel kişiliği kaldırılan belediyelere ilişkin olarak; personelin, her türlü taşınır ve taşınmaz malın, hak, alacak ve borçların devrine karar vermek,

• Büyükşehir belediyesine dönüştürülen il belediyelerine ilişkin olarak ise; personelin, her türlü taşınır ve taşınmaz malın paylaştırılmasını gerçekleştirmek şeklinde belirlenmiştir.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden anlaşıldığı üzere kanun koyucu, büyükşehir belediyesine dönüşen il belediyelerinin personeli ile taşınır ve taşınmaz mallarını paylaşıma konu ederken; hak, alacak ve borçlarının paylaştırmasına ilişkin komisyonlara yetki vermemiştir.

Denizli Belediyesinin 6360 sayılı Kanun kapsamında büyükşehir belediyesine dönüştürülmesi sürecinde yetkili komisyonun, Kanun’un Geçici 1’inci maddesinin (7) numaralı fıkrasına istinaden çalışma yürütmesi gerekirken, maddenin tüzel kişiliği kaldırılan

belediyeler için düzenlemeler içeren (3) numaralı fıkrasına dayanarak çalışma yürüttüğü; aşağıdaki tabloda detayları gösterilen Denizli Belediyesi lehine tahakkuk etmiş alacakları, adı geçen idarelere devrettiği tespit edilmiştir.

Tablo 5:Büyükşehire Dönüşüm Sürecinde Devir ve Tasfiye Komisyonu Tarafından Devri Kararlaştırılan Alacaklar

Komisyon kararına istinaden yapılan çalışmalar sonucunda, aşağıda detayları belirtilen aktarmalar yapılmıştır.

Tablo 6:Devri Gerçekleşen Alacaklar

Daha sonrasında, devri gerçekleşen bu alacaklardan 1.000.000,00 TL Denizli Valiliği Mahalli İdareler Müdürlüğü’nün 08.04.2014 tarih ve 48197666-000/3012 sayılı kararına istinaden Pamukkale Belediyesinden tahsil edilmiştir.

Ancak İdarece; 6360 sayılı Kanun kapsamında kurulan Devir, Tasfiye ve Paylaştırma Komisyonu 03.03.2014 tarih 1807 sayılı kararı ile Çevre Temizlik Vergisi, İlan ve Reklam Vergisi, Emlak Vergisi alacaklarının devredildiği ve yapılan devrin 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu, 5393 sayılı Belediye Kanunu, 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu, 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu çerçevesinde yetki, görev ve

sorumluluk alanları dikkate alınarak yapıldığı, 6360 sayılı Kanunda Emlak Vergisi, Çevre Temizlik Vergisi, İlan ve Reklam Vergisi vb. vergilerin devredilemeyeceği hususunda herhangi bir açık hüküm içermediği değerlendirilerek söz konusu komisyon kararının mevzuata uygun olarak uygulandığı düşünüldüğünden tabloda yer alan alacak devirleri gerçekleştirilmiştir.

Yukarıda da ifade edildiği üzere, 6360 sayılı Kanun’un Geçici 1’inci maddesinin (7) nolu bendinde, Büyükşehir belediyesine dönüştürülen il belediyelerine ilişkin olarak; büyükşehir belediyesine dönüşen il belediyelerinin personeli ile taşınır ve taşınmaz malları paylaşıma konu edilirken; hak, alacak ve borçlarının paylaştırmasına ilişkin komisyonlara yetki verilmemiştir. Ayrıca hukuk mantığı çerçevesinde, kanunda alacakların devredilmeyeceğine dair bir hükmün bulunmaması, alacakların devredilebileceği anlamına gelmemektedir.

Ayrıca, söz konusu kalemlere ilişkin tarh, tahakkuk ve tahsil gibi işlemlerin kim tarafından yapılacağı yönünde tereddüte düşülmüşse ve bir karmaşa oluşacağı düşünülmüşse bile; Denizli İl Belediyesinin Büyükşehir Belediyesine dönüşümüyle birlikte bahsi geçen vergilere ilişkin olarak vergilendirme yetkisini kullanacak idarelerde değişiklik olsa da bulguya konu edilen alacaklar, 2014 yılının Mart ayına kadar olanlar ile 2013 ve daha önceki yıllara ilişkin olarak İl Belediyesi döneminde tarh ve tahakkuku tamamlanan alacaklardır. Dolayısıyla bulgu konusu husus, Büyükşehir Belediyesine dönüşümden itibaren vergilendirme yetkisinin kimde olacağına ilişkin bir tereddüde yer vermemektedir. Bulgunun konusu, dönüşümden itibaren vergilendirme yetkisinin kimde olacağı değil; yetkili olmadıkları dönemde tarh ve tahakkuku tamamlanarak alacak haline dönüşen vergilerin, ilgili ilçe belediyelerinin geliri sayılamayacağıdır.

Denizli İl Belediyesi döneminde gerçekleştirilen yatırımlar ile yapılan borçlanmalar, ilgili döneme ilişkin gelirler dikkate alınarak bütçeleştirilmiştir. Dolayısıyla, yatırımlara ve borçlara ilişkin ödemeler aynı oranda devredilmeksizin sadece alacakların devredilmesi bütçeleme ilkeleri ile uyumlu olmayacaktır. Bu hususu göz önünde bulunduran kanun koyucu ilgili komisyonlara, tüzel kişiliği kaldırılan belediyelerin alacaklarının borçlarıyla birlikte devri yönünde yetki verirken; dönüştürülen belediyelerin alacak ve borçlarının devrine ilişkin yetki vermemiştir.

Dolayısıyla, il belediyesinin büyükşehir belediyesine dönüşüm sürecinde tabloda yer verilen vergi alacaklarının merkez ilçe belediyelerine devredilmesi uygun değildir.

Ayrıca bu husus, 2015, 2016, 2017 ve 2018 yılları Sayıştay Düzenlilik Denetimi

Raporlarına alınmış olmasına rağmen, İdare tarafından herhangi bir işlem yapılmamıştır.

Yukarıda yer alan tüm hususların değerlendirilmesi sonucunda, Belediyenin alacağını ilgili ilçe belediyelerine devretmesiyle 2019 yılı mali tablolarında toplam 40.559.932,47 TL’lik bir gelir kaybı ortaya çıkmaktadır.