Belediye ile Tüm Yerel Yönetim Çalışanları Sendikası (Tüm Yerel-Sen) arasında akdedilen ve 01.01.2020 tarihinden itibaren geçerli olan Toplu İş Sözleşmesinde, sözleşmenin konusu olmayan ve 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’na aykırı hükümlerin bulunduğu tespit edilmiştir.

1982 Anayasası'nın 128'inci maddesinin ikinci fıkrasında, memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işlerinin kanunla düzenleneceği; ancak malî ve sosyal haklara ilişkin toplu sözleşme hükümlerinin saklı olduğu hüküm altına alınmıştır.

4688 sayılı Kanun’un “Mahalli idarelerde sözleşme imzalanması” başlıklı 32’nci maddenin birinci fıkrasında, 27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabileceği, bu sözleşmenin bu Kanun’un uygulanması bakımından toplu sözleşme sayılmayacağı ve bu kapsamda Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulamayacağı düzenlenmiştir.

Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2020 ve 2021 Yıllarını Kapsayan 5. Dönem Toplu Sözleşme’nin “Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Toplu Sözleşme” hükümlerini düzenleyen dördüncü bölümünün “Sosyal Denge Tazminatı” başlıklı 1’inci maddesinde ise, belediyelerin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine, 4688 sayılı Kanun’un 32’nci maddesinde yer alan usul ve esaslar çerçevesinde ödenebilecek sosyal denge tazminatı aylık tavan tutarı, en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) %100 olduğu, sosyal denge tazminatının verilmesi yönünde yapılabilecek sözleşmelerde, tavan tutarı aşmamak kaydıyla ödenebilecek tazminatın aylık tutarı, görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma

süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre farklı olarak belirlenebileceği; ikinci fıkrasında da sosyal denge sözleşmesinin taraf sendikasının, üyesi olmayan kamu görevlilerinden, aynı unvanlı üyesinden aldığı aidatın iki katına kadar sosyal denge sözleşmesi aidatı alabileceği ve bu aidatı ödeyen kamu görevlilerinin söz konusu sözleşmeden aynı usul ve esaslar dâhilinde yararlanacağı hüküm altına alınmıştır.

Yukarıda belirtilen ve sosyal denge tazminatı sözleşmelerine dayanak oluşturan Anayasa maddesi, Kanun ve Toplu Sözleşme hükümleri birlikte değerlendirildiğinde, düzenlenecek olan sosyal denge tazminatı sözleşmelerinin içeriğinde memurlara yapılacak tazminat ödemelerinin tutarı ile bunların ödenme esaslarından başkaca hususların bulunmaması gerektiği açıktır. Yani, sosyal denge tazminatı konusu dışındaki herhangi bir hakkın sözleşme ile ihdas edilmesi mümkün değildir.

Ancak yapılan incelemede, Belediye ile Tüm-Yerel-Sen arasında akdedilen 01.01.2020- 31.12.2021 yürürlük tarihli Toplu İş Sözleşmesi’nde mevzuata aykırı olarak aşağıdaki hususlara yer verildiği görülmüştür.

• “Sosyal Çalışmalara Yardımcı Olmak” başlıklı 11’inci maddede, belediyenin sendikaya salon, araç ve gereç temini sorumluluğu yüklenmiş,

• “Sendikal İzinler” başlıklı 18’inci maddede, sendika faaliyetlerine katılmak için ilgili personellere yasal izinler haricinde yılda 20 iş gününe kadar izin verileceği düzenlemiş,

• “İş Sağlığı ve Güvenliği” başlıklı 19’uncu maddede, işverene kurumda çeşitli unvanlarda sağlık personeli bulundurma yükümlülüğü getirilmiş ve tüm personele yılda bir kez tam teşekküllü sağlık taraması yapılacağı belirtilmiş,

• “Kreş ve Çocuk Bakım Evi” başlıklı 20’nci maddede, belediyenin mevcut veya açacağı kreşte çalışanların çocuklarının indirimli ve öncelikli olacağı ifade edilmiş,

• “Belediye Olanaklarından Yararlanma” başlıklı 21’inci maddede, çalışanların belediye olanaklarından indirimli olarak faydalanabileceği ifadesine yer verilmiş,

• “Diğer Haklar ve Ücretli İzinler” başlıklı 22’nci maddede, bazı önemli gün ve haftalarda çalışanlara ücretli izin verilebileceği ifade edilmiş,

• “Sosyal Denge Tazminatı Ödemeleri” başlıklı 24’üncü maddesinde ödeme şartlarını taşımaması veya ilgili müdürlük kadrosunun dolu olması vb. durumlarda yasal olarak 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda belirtilen zam ve tazminat farkını alamayan personele vekalet yardımı adıyla ilgili farkların brüt olarak ödeneceği ifade edilmiştir.

Bu durumda, Belediye ile Tüm Yerel-Sen arasında imzalanan sözleşmede yer alan ve yukarıda belirtilen hususların bahsi geçen mevzuat hükümlerine aykırı olduğu değerlendirilmektedir.

Kamu idaresinin cevabında, sözleşmedeki bu hükümlerin uygulanmadığı ya da kısmi olarak uygulandığı ifade edilmektedir. Ancak sözleşme hükümlerinin kısmen veya tamamen uygulanmaması sözleşmede konusu dışında hükümlere yer verildiği gerçeğini değiştirmemektedir.

Sonuç olarak, yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri doğrultusunda Belediye ile sendika arasında imzalanacak toplu iş sözleşmelerinde yukarıda bahsedilen mevzuata aykırı hükümlere yer verilmemesi gerekmektedir.