Üniversite tarafından pazarlık usulü ile gerçekleştirilen 2020/433318 İKN’li “Ziraat Fakültesi Mini Çay Fabrikası İkmal Yapım İşi” ihalesinin, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu uyarınca pazarlık usulü ile yapılabilme şartlarının oluşmadığı tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde;

“İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.

…

Bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usullerdir. …” hükmü,

Aynı Kanun’un “Pazarlık usulü” başlıklı 21’inci maddesinde; “Aşağıda belirtilen hallerde pazarlık usulü ile ihale yapılabilir:

…

b) Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde veyahut idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması.

…” hükmü yer almaktadır.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden, bu Kanun’a göre yapılacak ihalelerde temel usullerin açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü olduğu, pazarlık usulünün ise ancak yazılı hallerin gerçekleşmesi halinde başvurulacak istisnai bir yol olduğu anlaşılmaktadır.

Bir ihalenin Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendi uyarınca gerçekleştirilebilmesi için ise Kanun koyucu; doğal afet, salgın hastalık, can ve mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen olayların ortaya çıkması üzerine can güvenliği açısından ihalenin ivedi olarak yapılması veya idare tarafından öngörülemeyen durumlar nedeniyle ihalenin ivedi olarak gerçekleştirilmesi gibi keskin sınırlar koymaktadır.

Yapılan incelemede, DOKAP (Doğu Karadeniz Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı) projesi kapsamındaki, ödeneği Üniversite tarafından karşılanmayan 2019/706936 İKN’li “Ziraat ve Doğa Bilimleri Fakültesi Mini Çay Fabrikası Yapım İşi”ne başlandığı ve girdi maliyetlerindeki artışlar nedeniyle DOKAP tarafından ayrılan proje bütçesi ile tamamlanamayacağı anlaşılan söz konusu işin, iş eksilişi yapılarak sonlandırıldığı görülmüştür. Ancak yaşanan Covid-19 salgınının idare tarafından öngörülemeyen bir durum olarak ortaya çıktığı ve söz konusu projenin 2020 yılı çay toplama sezonu sonlanmadan ivedilikle yapılması gerektiğinden bahisle, işin eksik kalan kısımları Kanun’un 21/b maddesi uyarınca gerçekleştirilen 2020/433318 İKN’li “Ziraat Fakültesi Mini Çay Fabrikası İkmal Yapım İşi” ihalesi kapsamında yaptırılmıştır.

İlk sözleşmenin Covid-19 salgını süresi içerisinde sonlandırılıp, ikmal ihalesi için Covid-19 salgınının idare tarafından öngörülemeyen bir durum olarak ileri sürülmesi ve sokağa çıkma yasaklarının olduğu günlerde çay toplama sezonu bitmeden işin ivedi olarak tamamlanması gerektiğinden bahisle söz konusu hususun Kanun’un 21/b maddesi içerisinde değerlendirilmesinin zorlama bir yorum olmaktan öteye geçemediği değerlendirilmektedir.

Bununla birlikte 2020 yılının Mart ayı içerisinde Kamu İhale Kurumu tarafından yayımlanan “Coronavirüs (Covid-19) Tedbirleri Hakkında Duyuru” başlıklı duyuruda; salgın süresince ihalelerin elektronik olarak gerçekleştirilmesinin uygun olacağı ifadelerine yer verilmiş, böylece yapılacak her ihalenin salgın hastalık döneminde olunduğu iddiası ile 21/b maddesi uyarınca gerçekleştirilmesinin de önüne geçilmiştir.

Kamu idaresi tarafından projenin ilk olarak COVİD-19 salgını nedeniyle 60 günlük süre uzatımı verilmesi nedeniyle geciktiği ardından DOKAP tarafından sağlanan ödeneğin yetersiz kalması nedeniyle bitirilemeyip sözleşmesinin feshedildiği belirtilmiştir. İşin kalan kısmının yaş çay sezonuna yetiştirilebilmesi gerektiği ve yarım kalan yapının tehlike arz ettiği ayrıca salgın hastalık döneminde olunduğu tüm bu nedenlerle kalan kısmın ihalesinin Kanun’un 21/b maddesi uyarınca gerçekleştirildiği ifade edilmiştir. Ayrıca işin kalan kısmı düşük bir bedelle bitirildiğinden herhangi bir maliyet artışının da gerçekleşmediği belirtilmiştir.

Yukarıda belirtildiği üzere Kamu İhale Kurumu tarafından yayımlanan “Coronavirüs (Covid-19) Tedbirleri Hakkında Duyuru” ile birlikte ihalelerin elektronik olarak gerçekleştirilmesinin uygun olacağı ifadelerine yer verilmiştir. Bu nedenle idareler salgın hastalık döneminde pazarlık usulü yerine elektronik ihale yöntemini tercih etmeli ve planlamalarını bu hususa riayet ederek gerçekleştirmelidir. Şayet COVİD-19 nedeniyle ihalelerin 21/b maddesi uyarınca gerçekleştirebilmesi uygun görülen bir husus olsaydı, bu süreçte tüm idarelerin ihalelerini bu usulle yapıyor olmaları gerekirdi.

Ayrıca ihalenin 21/b maddesi uyarınca gerçekleştirilebilmesi için can veya mal güvenliği nedeniyle işin ivedi olarak bitirilmesi şartı Kanun’da ayrıca sayılmıştır. Tekrar belirtmek gerekir ki, sokağa çıkma yasaklarının olduğu günlerde çay toplama sezonu bitmeden işin ivedi olarak tamamlanması gerektiği ve fabrikanın yapı güvenliğinin olmadığından bahisle, söz konusu hususun Kanun’un 21/b maddesi içerisinde değerlendirilmesinin zorlama bir yorum olmaktan öteye geçemediği de açıktır.

Sonuç olarak yukarıda aktarılan sebeplerle gerekli şartlar tam olarak oluşmadığı halde 2020/433318 İKN’li “Ziraat Fakültesi Mini Çay Fabrikası İkmal Yapım İşi” ihalesinin pazarlık usulü ile gerçekleştirilmesinin Kanun’da belirtilen; saydamlık, rekabet, eşit muamele, güvenirlik, kamuoyu denetimi gibi temel ilkelerle bağdaşmadığı değerlendirilmektedir.