İdarenin tahakkuku yapılan kira gelirleri ile ecrimisil gelirlerinin tahsilat oranları düşük düzeyde kalmıştır.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 38’inci maddesine göre; belediye teşkilâtını sevk ve idare etmek, belediyenin hak ve menfaatlerini korumak ve belediyenin gelir ve alacaklarını takip ve tahsil etmek belediye başkanlarının görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 38’inci maddesine göre de; kamu gelirlerinin tarh, tahakkuk, tahsiliyle yetkili ve görevli olanlar, ilgili kanunlarda öngörülen tarh, tahakkuk ve tahsil işlemlerinin zamanında ve eksiksiz olarak yapılmasından sorumludur. Aynı Kanun’un 61’inci maddesinde ise, muhasebe yetkilisine gelirlerin ve alacakların tahsili görevi verilmiştir.

Diğer yandan, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un 1’inci maddesi ile 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 15’inci maddesi gereğince, ecrimisil alacakları amme alacağı kapsamındadır. 6183 sayılı Kanun’un “Ödeme zamanı ve önce ödeme” başlıklı 37’nci maddesinde; amme alacaklarının hususi kanunlarında belli edilen zamanlarda ödeneceği, hususi kanunlarında ödeme zamanı tespit edilmemiş amme alacaklarının ise Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirtilecek usule göre yapılacak tebliğden itibaren bir ay içinde ödeneceği belirtilmektedir.

6183 sayılı Kanun’un 55’inci maddesinin birinci fıkrasında ise;

“Amme alacağını vadesinde ödemeyenlere, 7 gün içinde borçlarını ödemeleri veya mal bildiriminde bulunmaları lüzumu bir ödeme emri ile tebliğ olunur.” denilmektedir.

Yukarıdaki mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde; ecrimisil alacaklarına ilişkin olarak amme borçlusuna bir “ihbarname” düzenlenmeli ve tebliğ edildikten sonra 1 ay içinde ödeme yapılması istenmelidir. Buna rağmen ödeme yapılmazsa borçluya, 7 gün içinde borçlarını ödemesi veya mal bildiriminde bulunması için bir “ödeme emri” düzenlenerek tebliğ edilmelidir.

Ayrıca, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun “Beş yıllık zamanaşımı” başlıklı 147’nci maddesinde, kira alacaklarında zamanaşımı hususu düzenlemiştir. Buna göre beş yıl içinde tahsil edilmeyen kira alacakları zaman aşımına uğramaktadır. Bir başka ifade ile taşınmaz kira gelirlerinin takibinde 6098 sayılı Kanun’da belirtilen zaman aşımı süresi dikkate alınmalıdır. Buna göre zaman aşımına uğratılan İdare gelirlerinden; belediyenin gelir ve alacaklarını takip etmesi gereken kamu görevlilerinin sorumlu olacakları aşikârdır.

İdarenin hesap ve işlemlerinin incelenmesi neticesinde; ecrimisil ve kira gelirlerinin tahsilat oranlarının 2020 yılında %27,84 düzeyinde olduğu anlaşılmış olup aşağıdaki tabloda görüleceği üzere, taşınmaz kira sözleşme bedelleri ile belediye tarafından takdir edilen ecrimisil bedellerine ilişkin 966.417.458,00 TL’lik toplam ecrimisil ve kira tahakkuk tutarının 697.360.913,00 TL’lik kısmının tahsil edilmediği tespit edilmiştir.

Tablo 15: 2020 Yılı Ecrimisil ve Kira Alacakları Tahakkuk ve Tahsilat Bilgileri

Ayrıca, tüm dünyayı ve ülkemizi etkisi altına alan COVID-19 salgınına karşı verilen mücadele çerçevesinde, İdarenin mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmazlarda kira ve ecrimisil işlem dosyası bulunan mükelleflerin kira ve ecrimisil ödemelerinin kısıtlamalar süresince ertelenmesi; ertelenen kira bedellerinin ertelenen ay miktarınca eşit taksitle ve gecikme faizi uygulanmadan tahsil edilmesi; kısıtlamalar sebebiyle

faaliyette bulunamayan taşınmazlarda kira/ecrimisil işlem dosyası bulunan mükellefler adına, faaliyetlerinin durdurulduğu süre zarfında kira/ecrimisil bedeli tahakkuk ettirilmemesi; pandemi sebebiyle esnafın gelirlerinde ciddi miktarda düşme meydana geldiğinden kiracıların kira bedellerinde 19.03.2020 tarihinden pandemi süreci sona erinceye kadarki sürede kira artışı uygulanmaması yönünde meclis kararı alındığı görülmüştür.

Pandeminin ağır koşulları ve pandemiyle mücadele kapsamında alınan kararlar göz önüne alındığında, İdarenin ecrimisil ve kira tahsilat kabiliyetinin azalmasının sürecin doğal bir parçası olduğu, dolayısıyla 2020 yılında ecrimisil ve kira tahakkuk ve tahsilat oranlarının düşmesinin kaçınılmaz olduğunun kabulü hakkaniyet ilkesine de uygun düşmektedir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti sonrasında, İdare tarafından; Belediyenin kesin hesap verileri kesinleştikten sonra yukarıda gösterilen ilgili tablo güncellendiğinde, kira gelirleri 2021 yılına devreden tutarının 267.699.892,13 TL olması sonucu kira gelirleri tahakkuk/tahsilat oranının %57 olarak gerçekleşmiş olduğu ifade edilmiştir. 248.576.492,08 TL ecrimisil devreden tahakkuk tutarının 72.000.000,00 TL'sine ilişkin dava sürecinin devam ettiği belirtilmiş, 267.699.892,13 TL kira alacağının 2021 yılı içerisinde yaklaşık 125.000.000,00 TL’lik tutarının tecil hesaplarında yapılandırılarak taksitlendirildiği açıklanmıştır.

Tablo 16: 2020 Yılı Kesin Hesap Verileri Kesinleştikten Sonra Güncellenen Kira ve Ecrimisil Gelirleri Tablosu

İdare değerlendirmesinde ayrıca, devam eden pandemi koşulları ve yasal düzenlemeler sebebiyle kira ve ecrimisil bedellerinin tahsil edilemediği ya da ertelendiği belirtilerek hukuki süreç nedeniyle tahsil edilemeyen alacakların tahakkukları da sistemde göründüğü için tahsilat oranının düşük kaldığı ifade edilmiştir.

Netice olarak, pandemi koşullarının ortadan kalkması ile birlikte, gerek ecrimisil gerek kira tahakkuklarının tahsilata dönüşmesi için etkin bir takip sisteminin kurulması gerekmektedir.