Belediyede çalışan işçiler için, muhasebenin temel kavramlarından olan ihtiyatlılık ve dönemsellik kavramı gereği ayrılması gereken kıdem tazminatı karşılıklarının düzenli olarak ayrılmadığı, ilgili hesaplardaki tutarların eksik olduğu görülmüştür.

Kamu İhale Kanununa Göre İhale Edilen Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmet Alımları Kapsamında İstihdam Edilen İşçilerin Kıdem Tazminatlarının Ödenmesi Hakkında Yönetmelik’in “Ödeme usulü” başlıklı 8’inci maddesinde, 4734 sayılı Kanun’un 62’nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında alt işveren tarafından çalıştırılan işçilerin bu Yönetmelik hükümlerine göre tespit edilen sürelere ilişkin kıdem tazminatlarının, ilgili kamu kurum veya kuruluşunca mülga 1475 sayılı Kanun’un yürürlükte olan 14’üncü maddesi kapsamında ödeneceği ifade edilmiştir.

Diğer yandan, Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin “Temel kavramlar” başlıklı 5’inci maddesinde, dönemsellik kavramı; “kamu idarelerinin faaliyetleri, belirli dönemlerde raporlanır ve her dönemin faaliyet sonuçları diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanır.” şeklinde, ihtiyatlılık kavramı ise; “muhasebe uygulamasında muhtemel risklere ve olaylara karşı bu Yönetmelik’te belirtilen durumlarda karşılık ayrılır.” şeklinde tanımlanmıştır.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 472-Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabına ilişkin “Hesabın niteliği” başlıklı 330’uncu maddesinde, mevzuat hükümlerine göre ayrılacak uzun vadeli kıdem tazminatı karşılıklarının bu hesaba kaydedileceği; “Hesabın işleyişi” başlıklı 331’inci maddesinde ise, hesaplanan kıdem tazminatı karşılıklarının 472- Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabına alacak, 630-Giderler Hesabına borç kaydedileceği ve vadeleri bir yılın altına düşen kıdem tazminatı karşılıklarının ise 472-Kıdem Tazminatı Hesabına borç, 372-Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabına alacak kaydedileceği ifade edilmiştir.

Mezkûr Yönetmelik’in 372-Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabına ilişkin “Hesabın niteliği” başlıklı 281’inci maddesinde de, bu hesabın mevzuat hükümlerine göre ayrılan ve faaliyet dönemi içinde ödeneceği öngörülen kıdem tazminatı karşılıklarının izlenmesi için kullanılacağı belirtilmiştir.

Söz konusu mevzuat hükümlerine göre, kıdem tazminatı karşılıklarının her yıl sonunda ayrılıp ödenecek vadelerine göre 372-Kıdem Tazminatları Karşılığı Hesabında ya da 472- Kıdem Tazminatları Karşılığı Hesabında muhasebeleştirilmesi gerekmektedir.

Yapılan incelemede; 2021 yılı sonu itibariyle 372-Kıdem Tazminatı Karşılıkları Hesabında 9.678.108,65 TL olması gerekirken 2.994,21 TL olduğu; 472-Kıdem Tazminatı Karşılıkları Hesabında 97.455.920,53 TL olması gerekirken 297.563,50 TL olduğu; ayrıca İdare tarafından 2021 yılına ilişkin ayrılması ve giderleştirilmesi gereken kıdem tazminatı karşılığı tutarının 12.051.400,66 TL olduğu halde söz konusu karşılığın ayrılmadığı tespit edilmiştir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine İdare tarafından; 696 sayılı KHK ile İdare şirketine geçişi yapılan taşeron işçilerin hizmet sürelerinin tespitinin ardından gerekli düzeltme kayıtlarının yapılacağı, söz konusu personelin çoğunlukla kıdem tazminatına hak kazanmayacak şekilde iş akdini sonlandırdığı, bu nedenle kıdem tazminatını hak edecek şekilde iş akdi sonlanabilecek personelin tespit edilerek muhasebe kayıtlarının yapılmasının mali tabloların daha gerçekçi olmasını sağlayabileceği, aksi takdirde mali tabloların “tam açıklama” kavramına uygun düzenlenemeyeceği ifade edilmiştir.

İdarenin iş akdini kıdem tazminatı kazandıracak şekilde sonlandırabilecek personeli tespit ederek muhasebe kayıtlarının yapılması ifadesine katılmak mümkün değildir. Zira ileride hangi personelin hangi şekilde iş akdini sonlandırabileceğinin tespiti mümkün değildir. Kaldı ki, bu minvalde kıdem tazminatı karşılığı ayrılması, Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin “İhtiyatlılık” ilkesine aykırıdır.

Yukarıda, kıdem tazminatının ileride doğması muhtemel giderler için hesaplandığı, İdarenin mevcut personeli için söz konusu karşılıkları ayırması gerektiği detaylı olarak anlatılmıştır. Herhangi bir nedenle kıdem tazminatı karşılığına hak kazanamayacak bir personel olması durumunda, söz konusu personel için hesaplanan karşılık tutarlarının (472-Kıdem Tazminatı Karşılıkları Hesabı veya 372-Kıdem Tazminatı Karşılıkları Hesabı- BORÇ, 600- Gelirler Hesabı- ALACAK) ilgili hesap kodları karşılıklı çalıştırılmak suretiyle muhasebe işlemleri yapılabilecektir.

Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin “Temel kavramlar” başlıklı 5’inci maddesinde düzenlenen “tam açıklama” kavramına göre mali tablolar, bu tablolardan yararlanacak olanların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır

şekilde düzenlenecektir. İdarenin ifadesinin aksine, mevcut tüm işçiler için kıdem tazminatı karşılıkları hesaplanmaması mali tablo kullanıcılarını personel giderleri yönünden yanıltacaktır. Bu durum da gerek “tam açıklama” kavramına gerekse de “ihtiyatlılık” kavramına aykırılık teşkil edecektir. Bu bağlamda, kıdem tazminatlarının hatalı/eksik ayrılması ve muhasebeleştirilmesi nedeniyle, İdarenin 2021 yılı faaliyet sonuçları tablosunda 630-Giderler Hesabı 12.051.400,66 TL, bilançoda 372-Kıdem Tazminatı Karşılıkları Hesabı 9.675.114,44 TL (9.678.108,65 – 2.994,21), 472-Kıdem Tazminatları Karşılığı Hesabı ise 97.158.357,03 TL (97.455.920,53 – 297.563,50) eksik tutarlarla yer almıştır.

Sonuç olarak, kıdem tazminatı karşılıklarının ilgili Yönetmelik hükümleri doğrultusunda hesaplanıp muhasebeleştirilmesi gerekmektedir.