Samsun Büyükşehir Belediyesinin yapım işlerinin önemli bir kısmında, yeterli zemin ve arazi çalışması yapılmadan, ihtiyaçlar sağlıklı bir şekilde tespit edilmeden, proje ve mahal listesi hazırlanmadan, yalnızca toplam metrajlar üzerinden ihaleye çıkıldığı görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 62’nci maddesinin (c) bendiyle, “Yapım işlerinde arsa temin edilmeden, mülkiyet, kamulaştırma ve gerekli hallerde imar işlemleri tamamlanmadan ve uygulama projeleri yapılmadan ihaleye çıkılamaz” temel kural olarak getirilmiştir.

Madde metninden, yapım işlerinde kural olarak uygulama projeleri yapılmadan ihaleye çıkılamayacağı, doğal afet gibi durumların istisna oluşturduğu, ancak istisna durumunda bile ihale öncesinde idarelerce yapım işine ait ön veya kesin projenin hazırlanması gerektiği, anahtar teslimi götürü bedel ihalelerde ise, uygulama projelerinin hazırlanmasının zorunlu olduğu anılan Kanun hükmünden açıkça anlaşılmaktadır.

2019 yılı sonu itibariyle, Samsun Büyükşehir Belediyesinin 106 yapım işinden 83’ünde uygulama, ön veya kesin proje hazırlanmadan ve mahal listesi oluşturulmadan ihaleye çıkıldığı görülmüştür.

Özellikle belirli ilçelerde yapılan yol çalışmalarında; yeterli zemin ve arazi çalışması

yapılmadan, mahal listeleri ile ön/kesin projeler hazırlanmadan ihale yapılmıştır. Örneğin Atakum ilçesi yol yapım işinde; ihale öncesi sağlıklı bir şekilde ihtiyaç tespiti yapılmamış, hangi mahalle, cadde veya sokakta ne miktarda iş yapılacağını gösteren detaylandırılmış proje ve mahal listeleri hazırlanmamış, yalnızca toplam metrajlar üzerinden ihaleye çıkılmıştır. Bu durum, çeşitli iş kalemlerinin ihaleye çıkılan miktarı ile gerçekleşmeleri arasında büyük farklılıklar olmasına ve sözleşme bedeli aşılmasa bile iş kalemleri bazında büyük miktarda iş artış ve eksilişlerine yol açmaktadır. “…korkuluk ve çit montajı işi’’ diğer bir örnektir. Söz konusu işte montajın hangi mahallere yapılacağına ilişkin proje ve mahal listesi vb. hazırlamamış, sadece toplam metrajlar belirlenmiştir.

Bu durum, 4734 sayılı Kanun’un 62’nci maddesinde belirtilen kurallara aykırılık oluşturduğu gibi yapım işlerinin planlanmasında zafiyet yaratmaktadır. Kamu idaresinin 2012 yılında büyükşehir olduktan sonra diğer kamu idarelerinden teslim alınan yolların altyapısının yetersizliği ve yol ağı uzunluğunun fazla olması gibi yaşadığını belirttiği sıkıntılar, planlama zafiyetinin devam etmesi durumunda gelecek yıllara taşınacaktır.

Kamu kaynaklarının verimli kullanımını ve yasal düzenlemelere uygunluğu sağlamak üzere, yapım işlerinde sağlıklı bir ihtiyaç tespiti yapılarak, işin niteliğine uygun projeler ve mahal listesi hazırlandıktan sonra ihaleye çıkılması uygun olacaktır.