İdare tarafından gerçekleştirilen avans işlemlerine yönelik yapılan incelemelerde tespit edilen hususlara aşağıda yer verilmiştir.

1. İvedi Olmayan Giderlerin Avans ile Karşılanması ve İhtiyaçlar Karşılanırken İhale Mevzuatı Hükümlerine Uyulmaması

   
   

   5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Giderin Gerçekleştirilmesi” başlıklı 33’üncü maddesinde; bütçelerden bir giderin yapılabilmesi için iş, mal veya hizmetin belirlenmiş usul ve esaslara uygun olarak alındığının veya gerçekleştirildiğinin, görevlendirilmiş kişi veya komisyonlarca onaylanması ve gerçekleştirme belgelerinin düzenlenmiş olması gerektiği belirtilmiştir.

   Aynı Kanunu’nun “Ön Ödeme” başlıklı 35’inci maddesinin birinci fıkrasında ise; harcama yetkilisinin uygun görmesi ve karşılığı ödeneğin saklı tutulması kaydıyla, ilgili kanunlarda öngörülen haller ile gerçekleştirme işlemlerinin tamamlanması beklenilemeyecek ivedi veya zorunlu giderler için avans vermek veya kredi açmak suretiyle ön ödeme yapılabileceği hüküm altına alınmıştır.

   Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin “Ön Ödemeler” başlıklı 123’üncü maddesinde; ön ödemelerle ilgili bu yönetmelikte hüküm bulunmayan hallerde 5018 sayılı Kanun’un 35’inci maddesine dayanılarak çıkarılan yönetmelik hükümlerinin esas alınacağı düzenlenmiştir.

   Yukarıda yer alan hükümler birlikte değerlendirildiğinde, ön ödemenin ancak kanunlarda öngörülen haller ile gerçekleştirme işlemlerinin tamamlanması beklenilmeyecek ivedi veya zorunlu giderler nedeniyle yapılabileceği, söz konusu nedenler haricinde, ivedi ve zorunlu olmayan giderler için öncelikle mal ve hizmetin temin edilip bilahare gerçekleştirme belgelerinin düzenlenerek kesin ödeme yapılması gerektiği anlaşılmaktadır.

   Öte yandan, 55 Sıra Numaralı ve “Ön Ödeme Usul ve Esasları” başlıklı Muhasebat Genel Müdürlüğü Genel Tebliği’nin “Ön Ödemenin Niteliği” başlıklı 3’üncü maddesinde; ön ödemenin bir alım yöntemi olmadığı ve yapılacak mal veya hizmet alımlarında, alımların idarelerin tabi oldukları ihale mevzuatı hükümlerine göre yapılması gerektiği düzenlenmiştir.

   4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Kapsam” başlıklı 2’inci maddesinde; belediyelerin mal ve hizmet alım ihalelerinin Kanun kapsamına dâhil olduğu düzenlenmiş olup

   
   

   avans vermek suretiyle ödeme yapılan ancak ivedi olmayan ihtiyaçların piyasa fiyat araştırması yapılması suretiyle Kanun’un 22/d maddesi kapsamında doğrudan temin usulüyle karşılanması gerekmektedir.

   Ancak yapılan incelemede, ivedi olmayan bazı bakım, onarım hizmetleri ile yedek parça ve muhtelif mal alımlarının, ihale mevzuatına aykırı olarak piyasa fiyat araştırması yapılmadan avans verilmek suretiyle karşılandığı tespit edilmiştir.

   İdare tarafından ivedi veya zorunlu olmayan ihtiyaçlar için avans verilmemesi ve mevzuatta öngörülen olağan alım usulünün kullanılması gerekmektedir.

   
   

2. Mal ve Hizmet Alımlarında Avans Mahsup Sürelerine Uyulmaması ve Avans Verilmesini Gerektiren Alımlara Beş Gün İçinde Başlanılmaması

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Ön Ödeme” başlıklı 35’inci maddesinin beşinci fıkrasında; her mutemetin ön ödemelerden harcadığı tutara ilişkin kanıtlayıcı belgeleri, ilgili kanunlarında belirtilmemiş olması halinde avanslarda bir ay, kredilerde üç ay içinde muhasebe yetkilisine vermek ve artan tutarı iade etmekle yükümlü olduğu, süresi içerisinde mahsup edilmeyen avanslar hakkında 6183 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiştir.

Mezkûr maddeye dayanılarak çıkarılan Ön Ödeme Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik’in “Ön Ödemelerde Mahsup Süresi ve Sorumluluk” başlıklı 11’inci maddesinin üçüncü fıkrasında ise; mutemetin, işin tamamlanmasından sonra, yukarıdaki bir ve üç aylık sürelerin bitimini beklemeden, son harcama tarihini takip eden üç iş günü içinde ön ödeme artığını iade etmek ve süresinde mahsubunu yaparak hesabını kapatmak zorunda olduğu düzenlenmiştir.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin “Ön Ödemeler” başlıklı 123’üncü maddesinde; Ön ödemelerle ilgili bu yönetmelikte hüküm bulunmayan hallerde 5018 sayılı Kanun’un 35’inci maddesine dayanılarak çıkarılan yönetmelik hükümlerinin esas alınacağı düzenlenmiştir.

Öte yandan, 55 Sıra Numaralı ve “Ön Ödeme Usul ve Esasları” başlıklı Muhasebat Genel Müdürlüğü Genel Tebliği’nin “Diğer Hususlar” başlıklı 9’uncu maddesinde ise; Harcama yetkililerinin avansın verildiği tarihten itibaren en geç beş gün içinde alım işine başlanılmasına özen göstererek kamu idaresine ait paranın gereksiz yere mutemetler üzerinde

kalmasına izin vermemesi gerektiği düzenlenmiştir.

Yapılan incelemelerde, mutemetlerce avans verilmesini gerektiren bazı alımlara beş gün içinde başlanılmadığı, harcama sonrası avansların ise üç iş günü içinde mahsubunun yapılmadığı tespit edilmiştir.

Ön ödeme işlemlerinin yukarıda yer alan mevzuat hükümlerine uygun şekilde gerçekleştirilmesi ve kamu idaresine ait paraların gereksiz yere mutemetler üzerinde bırakılmaması gerekmektedir.