Kiracılar ile yapılan kira sözleşmelerinde, kira, elektrik ve su borcunun zamanında ödenmemesi halinde, sözleşmelerin fesih edileceği hüküm altına alınmıştır. Kira, elektrik ve su borcunun zamanında ödenmediği ve kiracıların temerrüde düştükleri sabit bulunmasına rağmen söz konusu sözleşmelerin feshedilmediği, sözleşmede yazılı yaptırımların zamanında uygulanmadığı dolayısıyla kamunun mali kaybının her geçen gün artmasına neden olunduğu görülmüştür.

İdare, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na dayanarak taşınmazlarını kiraya vermiş ve taraflarca kira sözleşmeleri imzalanmıştır. Taşınmaz kira şartnamesinin 15 nci maddesinde, kiranın üst üste iki taksitinin vadesinde ödenmemesi durumunda sözleşmenin tebligat göndermeye gerek kalmaksızın İdarece feshedileceği, kesin teminatının gelir kaydedileceği, cari yıl kira bedelinin yüzde yirmi beşi(%25) tutarında ayrıca tazminat alınacağı belirtilmiştir.

Öte yandan 2886 sayılı Kanun’ un 84 üncü maddesinde taahhüdünü sözleşme hükümlerine uygun olarak yerine getirmeyenlerin ihalelere katılmaktan yasaklanacağı hüküm altına alınmıştır.

Yukarıda yer alan hükümlerden de anlaşılacağı üzere, üst üste iki kira taksitini vadesinde yatırmayan işletmelerin kira sözleşmelerinin feshedilmesi, kesin teminatının gelir kaydedilmesi, cari yıl kira bedelinin yüzde yirmi beşi(%25) tutarında tazminat alınması ayrıca müstecirin ihalelerden yasaklanması gerekmektedir.

Yapılan incelemelerde, kira borçlarını uzun süreden beri ödemeyen işletmeler olmasına rağmen sözleşme hükümlerinin uygulanmadığı görülmüş olup aşağıdaki tabloda kira borcunu ödemeyen kiracıların listesine yer verilmiştir;

‌Tablo 8:Kira Borçlarını Ödemeyen İşletmeler

Yukarıda tabloda yer alan işletmelerin kira borçlarına ilişkin dosyalar incelenmiş ve şu hususlara rastlanılmıştır.

- Akr… Cafe:

Söz konusu işletme, 02.04.2019 tarihinden bu tarafa Üniversitenin kiracısı olmasına rağmen sadece 1. taksit kirasını ödemiş olup, başkaca hiçbir kira taksitini ödememiştir. Söz konusu işletmenin ödemiş olduğu 1. taksit de sözleşme imzalanması için zorunlu olarak ödenmesi gereken taksit olup, söz konusu taksit yatırılmadan şartname gereğince zaten sözleşme imzalanamamaktadır. Hal böyle iken söz konusu taksitin dâhi zamanında ödenmediği buna rağmen sözleşme imzalandığı görülmüştür. Söz konusu taksitin sözleşme yapılmadan önce yani mart ayında ödenmesi gerekirken sözleşme yapıldıktan 6 ay sonra ağustos ayında ödendiği görülmüştür.

Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere, söz konusu işletme 30 aydır borcunu ödememesine rağmen 31.12.2021 tarihi itibariyle halen Kurumun kiracısı konumunda

bulunmaktadır. Diğer taraftan Kurum, söz konusu işletmenin vadesi gelmiş olan elektrik ve su borcunu ödemesine rağmen ödediği bu tutarları da işletmeden tahsil edememektedir. Bu durum kira borcunu ödemeyen işletmenin bir de fatura borçlarının Kuruma külfet olarak yüklenmiş olduğu anlamına gelmektedir. Öte yandan, yine sözleşmede fesih nedeni olarak belirtilen “işletmelerin vaziyet planı dışına çıkamayacağı” yasağının söz konusu işletme için uygulanmadığı görülmüştür. Nitekim söz konusu işletmenin, Üniversitenin belirlemiş olduğu vaziyet planına aykırı hareket ettiği tutulmuş olan tutanaklarla da sabit olup, bu minvalde sözleşmenin amir hükmünün gereği yerine getirilmeyerek işletmenin sözleşmesi feshedilmemiştir.

• Çer… Yeri Cafe:

  Söz konusu işletme, 19.12.2018 tarihinden bu tarafa Üniversitenin kiracısı olmasına rağmen 3 adet taksit borcunu ödemiş olup, başkaca hiçbir kira taksitini ödememiştir. Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere, söz konusu işletme 30 aydır borcunu ödememesine rağmen 31.12.2021 tarihi itibariyle halen Kurumun kiracısı bulunmaktadır. Diğer taraftan Üniversite, söz konusu işletmenin vadesi gelmiş olan su borcunu ödemesine rağmen ödediği bu tutarları da işletmeden tahsil edememektedir. Bu durum kira borcunu ödemeyen işletmenin bir de fatura borçlarının Kuruma külfet olarak yüklenmiş olduğu anlamına gelmektedir.

• Fer… Cafe:

Söz konusu işletme, 08.03.2019 tarihinden bu tarafa Üniversitenin kiracısı olmasına rağmen 2 adet taksit borcunu ödemiş olup, başkaca hiçbir kira taksitini ödememiştir. Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere, söz konusu işletme 30 aydır borcunu ödememesine rağmen 31.12.2021 tarihi itibariyle halen Üniversitenin kiracısı konumunda bulunmaktadır. Diğer taraftan Üniversite, söz konusu işletmenin vadesi gelmiş olan elektrik ve su faturası borcunu ödemesine rağmen ödediği bu tutarları da işletmeden tahsil edememektedir. Bu durum kira borcunu ödemeyen işletmenin bir de fatura borçlarının Kuruma külfet olarak yüklenmiş olduğu anlamına gelmektedir.

Yukarıda da açıklamalarına yer verilen işletmelerin birçok kira taksiti borcu olmasına rağmen sözleşmelerinin feshedilmediği görülmüş olup halen Üniversitenin kiracısı konumunda bulunmaktadırlar. Yukarıda da yer verilen şartname hükmüne göre, kiranın üst üste iki taksitinin vadesinde ödenmemesi durumunda sözleşmenin tebligat göndermeye gerek kalmaksızın İdarece feshedilmesi gerekmektedir. Ancak üst üste iki taksitin ödenmemesi halinde feshedilmesi gereken sözleşme üst üste 10 taksit/30 ay ödenmemiş olmasına rağmen

feshedilmemiştir. Kiracıların borçlarını ödemediği göz önüne alındığında, İdarenin gerekli yaptırımları zamanında uygulamaması kamunun mali kaybının her geçen gün artmasına neden olmuştur. Hatta kira borcunu ödemeyen işletmelerin elektrik ve su faturası borçlarının da Üniversitenin bütçesine külfet olduğu görülmüştür.

Kamu idaresi cevabında özetle, belirtilen yerlerin daha önce vakıf işletmesi tarafından söz konusu kişilere verildiğinden, vakıf işletmesi ile işletmeler arasında yap-işlet-devret modeli mantığında sözleşmeler imzalandığından, Sayıştay Başkanlığının 2017 yılı denetimlerinde bu yerlerin üniversite tarafından kiraya verilmesi gerektiğine ilişkin raporundan sonra vakıf işletmesinin aradan çıkarılarak bu defa yerlerin Üniversite tarafından yeni bir ihale ve yeni bir sözleşme ile tekrar aynı kişilere verildiğinden, söz konusu işletmelerin aslında mali yükümlülüklerini yerine getirdiğinden ancak pandemi nedeniyle söz konusu yükümlülüklerin yerine getirilmelerinde aksamalar yaşandığından, işletme ile Üniversite arasında yapılan sözleşmenin 26 ncı maddesi gereğince, kiraya verilen taşınmaz üzerine yapılmış olan binanın

10 yıllık kira süresi sonunda Sivas Cumhuriyet Üniversitesine devredileceğinden, kira sözleşmesinin 13 üncü maddesinde yer alan, “…üst üste iki taksitin vadesinde ödenmemesi ve yıl içinde üç kez tekrarlanması hallerinde kira sözleşmesi, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun

62. Maddesine göre tebligat yapmaya gerek kalmaksızın idarece feshedilebilir, kesin teminatı gelir kaydedilir ve cari yıl kira bedelinin yüzde yirmibeşi tazminat olarak tahsil edilir….” hükmünün yer almasından bahisle mezkur maddede sehven “yıl içinde üç kez tekrarlanması” ifadesine yer verilmiş olması nedeniyle sözleşmenin bu maddeye istinaden feshi işleminin uygulanamayacağından bahsedilmiştir.

Kamu idaresi cevabında yer verilen, söz konusu işletmelerin aslında mali yükümlülüklerini yerine getiren işletmeler olduğu ancak pandemi nedeniyle söz konusu yükümlülüklerin yerine getirilmelerinde aksamalar yaşandığı ifadesi yerinde değildir. Nitekim, Akr… Cafe sadece 1. Taksit kirasını ödemiş olup, başkaca hiçbir kira taksitini ödememiştir. Söz konusu işletmenin ödemiş olduğu 1. taksit de sözleşme imzalanması için zorunlu olarak ödenmesi gereken taksit olup, söz konusu taksit yatırılmadan şartname gereğince zaten sözleşme imzalanamamaktadır. Hal böyle iken söz konusu taksitin dahi zamanında ödenmediği, söz konusu taksitin sözleşme yapılmadan önce ödenmesi gerekirken sözleşme yapıldıktan 6 ay sonra ödendiği görülmüştür. Öte yandan söz konusu işletmeler 30 aydır kira borçlarını ödemediği gibi vadesi gelmiş olan elektrik ve su borçlarını da ödememektedirler. Bu durum işletmelerin ticari faaliyetlerini yerine getirmelerinde herhangi bir aksamanın olmadığını ancak söz konusu kira borcu olduğu takdirde aksamaların yaşandığını göstermektedir. Öte yandan

Üniversite tarafından her ay ödenmesine rağmen işletmelerden tahsil edilemeyen fatura borçlarının bulunmasından ticari faaliyet yaptıkları da anlaşılmaktadır. Ayrıca, Üniversite pandemi dönemine ilişkin olarak tüm kiracılarına gerekli kolaylıkları sağlamış olup pandemi sürecinde kiralarda indirim sağlamıştır.

Diğer taraftan, yine sözleşmede fesih nedeni olarak belirtilen “işletmelerin vaziyet planı dışına çıkamayacağı” yasağının, vaziyet planına aykırı hareket ettiği tutulmuş olan tutanaklarla da sabit olan işletmelere uygulanmamasının pandemi süreci ile ilişkisi kurulamamıştır. Bu durum, işletmelerin Üniversitenin sözleşme ile ortaya koymuş olduğu hükümlere uymadıklarını göstermekte olup işletmelerin yükümlülüklerini yerine getirmemesinin sadece pandemi dönemine ve etkilerine özgülenmesinin mümkün olmadığını göstermektedir.

Kamu idaresi cevabında yer alan işletme ile Üniversite arasında yapılan sözleşme gereğince, kiraya verilen taşınmaz üzerine yapılmış olan binanın 10 yıllık kira süresi sonunda Sivas Cumhuriyet Üniversitesine devredileceği hususu ile ilgili olarak bu durum, işletmelere mali yükümlülüklerini yerine getirmeme ve sözleşme hükümlerine aykırı hareket etme hakkını vermemektedir.

Öte yandan Kamu idaresi cevabında yer alan ve sehven konulduğu iddia edilen, kira borçlarının zamanında ödenmemesi ihlalinin “yıl içinde üç kez tekrarlanması” halinde sözleşmenin feshedilebileceği hükmü gereğince, işletmelerin sözleşmelerinin feshedilemeyeceği ifadesi yerinde değildir. Bu durum kamu kurumu olan Üniversiteyi kiracılar karşısında dezavantajlı durumda bırakmakta, kira borçlarını ödemeyen işletmelere karşı Üniversitenin yaptırım uygulayamayacağı anlamına gelmektedir.

Kira, elektrik ve su borcunu zamanında ödenmeyen işletmelere ilişkin olarak sözleşme hükümleri gereğince fesih işlemlerinin uygulanması dolayısıyla kamunun mali kaybının her geçen gün artmasına neden olunmaması gerekmektedir.