Belediye, ilçedeki tüm muhtarlıklara ihtiyaçlarını karşılamak için aylık nakdi yardımda bulunmuştur.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Mahalle ve Yönetimi” başlıklı 9’uncu maddesinin son fıkrasında; belediyenin, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlayacağı ifade edilmiştir.

4541 sayılı Şehir ve Kasabalarda Mahalle Muhtar ve İhtiyar Heyetleri Teşkiline Dair Kanun’un 20’nci maddesinde; “Mahalle muhtarları ve ihtiyar heyetleri tarafından görülecek hizmetlere karşılık olarak iş sahiplerinden harç alınır ve alınan harç miktarı, evrak ve vesikalar üzerinde gösterilir.” hükmüne yer verilmiş, aynı Kanun’un 21’inci maddesinde ise muhtarlık işlerinin tedviri için lüzumlu kira, ısıtma, aydınlatma, hademe ücreti gibi masrafların bu harçlardan ödeneceği belirtilmiştir.

Diğer yandan, 2108 sayılı Muhtar Ödenek ve Sosyal Güvenlik Yasası’nın 1’inci maddesine göre; köy muhtarları ile şehir ve kasaba mahalle muhtarlarına, 14.750 gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarda aylık ödenek verilmektedir.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden görüleceği üzere; muhtarlara aylık ödenek tahsis edilmiş ve muhtarların düzenlemiş oldukları belgelerden harç geliri elde etmelerine de imkan sağlanmıştır. Muhtarlık işlerinin yürütülmesi için gerekli giderlerin bu harç gelirlerinden karşılanması gerekmektedir. Diğer yandan, belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarını göz önüne alarak bütçe imkânları doğrultusunda ayni yardımda bulunabilmektedir. Mevzuatta geçen “destek” ifadesi de ayni nitelikteki yardımları kapsamaktadır. Bu bağlamda, Kanun'un lafzında geçen “destek” ibaresinden, muhtarların tahsil ettiği harçlardan elde ettikleri gelirlerin giderlerini karşılamaya yetmemesi halinde telefon, aydınlatma, ısınma, kira gibi ayni nitelikteki genel giderlerin anlaşılması yasal düzenlemeye uygun olandır. Dolayısıyla, belirtilen giderler için yapılacak yardımın ayni nitelikte olabilmesi için, mezkur giderlere ait faturaların Belediye tarafından ödenmiş olması gerekmektedir. Diğer bir ifade ile, muhtarlıkların telefon, aydınlatma, ısınma, kira gibi ayni nitelikteki giderlerinin karşılanması için muhtarlıklara nakdi yardım yapılması yasal düzenlemeye aykırıdır.

2019 yılı hesap ve işlemlerinin incelenmesi neticesinde; belediye sınırlarında bulunan 16 adet muhtarlığa öncelikle 14.09.2017 tarihli ve 49 sayılı Meclis kararı ile fatura ibrazı istenmeden sabit ödeme şeklinde daha sonra 07.02.2019 tarihli ve 12 sayılı Meclis Kararı doğrultusunda fatura ibrazı ile yapılmak kaydı ile ayda bir olmak üzere mutat bir şekilde nakdi yardım yapıldığı tespit edilmiştir. Bu uygulamada yasal düzenlemeye uyarlık bulunmamaktadır.

Buna göre Ocak-Şubat aylarında yapılan nakdi yardım için İlgili Meclis kararında herhangi bir fatura öngörülmezken diğer aylarda yapılan yardımlar için yeni bir meclis kararı alınmak suretiyle ile aylık olarak 1.750,00 TL tutarını geçmemek üzere fatura karşılığı nakdi yardım yapılmıştır. Muhtarlıklar tarafından sunulan faturalar incelendiğinde ise mutat bir şekilde her bir muhtarlığın her ay (belediye meclisi kararındaki tavan miktar olan tutara eşit olacak şekilde) tam olarak 1.750 TL’lik kırtasiye malzemesi alımı yaptığı görülmüştür. Bu durum fatura karşılığı yapılan yardımın nakdi bir mahiyet aldığının bir göstergesidir.

Yukarıda yer alan denetim tespitine binaen, İdare tarafından; 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Mahalle Yönetimi” başlıklı 9’uncu maddesine istinaden alınan 07/02/2019 tarihli ve 2019/12 sayılı Meclis Kararı ile muhtarlıklara yapılan ödemenin bir ücret şeklinde değil günümüz koşullarında muhtarlık ihtiyaçlarında kullanılmak üzere (kırtasiye giderleri, elektrik, su, ısınma, internet, telefon ve benzeri ihtiyaçlarını) karşılamaları amacı ile ödendiği ve bazı

Sayıştay Daire ve Temyiz Kurulu Kararlarınının muhtarlıklara nakdi yardım yapılabileceğine dair kararlarının olduğu ifade edilmiştir.

Ancak, 5393 sayılı Kanun’un yasalaşması sürecinde, tasarı olarak hükümetin teklif ettiği metinde söz konusu fıkra, “Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli yardım ve desteği sağlar; kararlarında mahallelinin ortak isteklerini göz önünde bulundurur ve hizmetlerin mahallenin ihtiyaçlarına uygun biçimde yürütülmesini sağlamaya çalışır.” şeklinde düzenlenmiş iken, tasarının görüşüldüğü TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda, sunulan bir önerge ile fıkra metnine “ayni” kelimesi eklenerek fıkra metni; “Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlar; kararlarında mahallelinin ortak isteklerini göz önünde bulundurur ve hizmetlerin mahallenin ihtiyaçlarına uygun biçimde yürütülmesini sağlamaya çalışır” şekline dönüştürülmüş ve madde bu haliyle yasalaşmıştır. Dolayısıyla, Kanun koyucunun iradesinin ve amacının, yardım ve desteğin “ayni” olarak yapılması gerektiği şeklinde ortaya çıktığına kuşku bulunmamaktadır.

Öte yandan anılan hüküm uyarınca, Belediye bütçesinden mahallelerin ve muhtarlıkların ihtiyaçları için yapılabilecek yardım ayni yardım ve destekle sınırlı tutulmuş, nakdi yardım yapılması öngörülmemiştir. Nitekim, Belediye Meclisinin kararında da muhtarlara ilk iki ay aylık ... TL doğrudan nakdi yardım şeklinde karar alınmış, sonrasında ise bir başka meclis kararı ile ile de “nakdi” yardımın miktarı fatura ibrazı karşılığı olacak şekilde “1.750,00 TL’ye kadar” denilmek suretiyle güncelleme yapılmıştır.

Uygulamada ise tabloda da görüleceği üzere, muhtarlar meclis kararındaki miktar kadar her ay olmak üzere kırtasiye malzemesi karşılığı fatura ibraz etmekte ve söz konusu yardımlar her ay düzenli olarak muhtarlara para aktarılmak suretiyle “nakdi” olarak gerçekleşmektedir. Yasanın yukarıda yer alan hükmüne rağmen nakdi yardım yapılması mümkün değildir.

Şöyle ki; bulguda da belirtildiği üzere, muhtarlıklar tarafından sunulan faturalar incelendiğinde, mutat bir şekilde her bir muhtarlığın her ay (belediye meclisi kararındaki tavan miktar olan tutara eşit olacak şekilde) tam olarak 1.750 TL’lik kırtasiye malzemesi alımı yaptığı görülmüştür. Bu durum fatura karşılığı yapılan yardımın nakdi bir mahiyet aldığının bir göstergesidir.

Kaldı ki, ilk iki ay yapılan nakdi yardımlarda fatura dahi ibrazı söz konusu olmamıştır. Ayrıca söz konusu malzemelerin muhtarlığın hangi hizmetlerinde kullanıldığı da izah edilmemiştir.

Sonuç olarak; mahalle muhtarlıklarına beyan edecekleri ihtiyaç listesine göre kırtasiye

malzemesinin belediyece alınıp dağıtılması şeklinde gerçek ihtiyaçlarına binaen ayni nitelikte yardım yapılmalıdır. Öte yandan, muhtarların tahsil ettiği harçlardan elde ettikleri gelirlerin giderlerini karşılamaya yetmemesi halinde; yapılacak yardımın ayni yardım olarak kabul edilebilmesi için telefon, aydınlatma, ısınma ve kira gibi giderlere ait faturaların Belediyece ödenmesi gerekmektedir.